Hodowca też człowiek… i stresować się musi?

Tytuł tego tekstu może oburzać, ale moją intencją nie było nikogo obrazić, tylko zwrócić uwagę, że choć zazwyczaj poruszamy tematy eksperckie, to hodowców dotyczą także tematy uniwersalne. Takim między innymi jest stres i sposoby radzenia sobie z nim.

tekst: dr Katarzyna Rzewuska zdjęcia Ideogram

Stres u hodowców bydła

Jak każda branża czy zawód również hodowla bydła ma swoją specyfikę warunkującą występowanie źródeł stresu. Z jednej strony jest to ogromna odpowiedzialność oraz wysiłek zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Z drugiej – presja wynikająca z uwarunkowań ekonomicznych, warunków pogodowych, oczekiwań społecznych czy wymogów prawnych. Praca w gospodarstwie wymaga od hodowcy codziennego zaangażowania, które dodatkowo dla wielu ma osobiste znaczenie. Co za tym idzie – łatwiej o „przeładowanie”, a w konsekwencji – wyczerpanie i wypalenie. Często dodatkowym obciążeniem jest tutaj brak dłuższego odpoczynku czy brak umiejętności odpoczywania. Również opieka nad zwierzętami może sama w sobie stanowić przyczynę obciążenia psychicznego. Przecież wszelkie problemy zdrowotne zwierząt, urazy czy powikłania przysparzają wielu zmartwień. Tych związanych z samą troską o zwierzę, ale również ekonomicznych, jak dodatkowe wydatki, spadek produkcyjności, więc i mniejszy zysk. Nierzadko nakłada się na to brak dostępu do dobrych ekspertów, czy to lekarzy weterynarii, korektorów racic czy inseminatorów. Tu pojawia się kolejny aspekt, a mianowicie konieczność współpracy z ludźmi na różnym poziomie – czasem korzystania z usług, czasem zatrudniania pracowników, czasem współprowadzenia gospodarstwa. Niejednokrotnie pojawia się ryzyko konfliktów, nieporozumień i trudności komunikacyjnych.

Kolejnym obszarem są uwarunkowania zewnętrzne, na które zwykle ma się ograniczony wpływ. Można tu wymienić konieczność dostosowywania się do zmieniających się przepisów czy spełniania wymogów prawnych oraz administracyjnych. Źródłem stresu mogą być kontrole, zwłaszcza jeśli wiążą się z ryzykiem nałożenia sankcji finansowych lub koniecznością kosztownych modernizacji. Tutaj dotykamy kwestii uwarunkowań ekonomicznych. Hodowla bydła wymaga dużych inwestycji, a ceny mleka są niestabilne i uzależnione od globalnych trendów rynkowych. Nie jest to jedyny nieprzewidywalny obszar. Spójrzmy na pogodę, która przecież warunkuje wiele aspektów hodowli: od dostępności paszy po zdrowie zwierząt. Jednak reakcje stresowe nie muszą być powiązane z uwarunkowaniami zewnętrznymi. Za przykład może posłużyć chociażby nadmierne obciążenie zadaniami i trudność w nadawaniu priorytetów, kiedy wszystko wydaje się pilne, ważne, wymagające uwagi i niecierpiące zwłoki. Pojawia się konieczność sprostania wymaganiom i w momencie, kiedy uświadamiamy sobie, że nie dysponujemy wystarczającymi zasobami, pojawia się reakcja stresowa, a w ślad za nią uruchomiona zostaje reakcja fizjologiczna.

Przerwa na oddech. Świadome oddychanie jest jedną z metod przywracania uwagi, skupiania się na chwili obecnej i uspokajania umysłu. O oddychaniu mówimy zazwyczaj w kontekście obserwowania krów i liczby oddechów na minutę. A czy zauważamy własny oddech?

Reakcja organizmu na stres

Reakcje stresowe stanowią odpowiedź na różnego rodzaju stresory, czyli czynniki wytrącające organizm ze stanu równowagi. Stres może działać pozytywnie, motywując nas do działania, jednak jeśli przekracza nasze możliwości dostosowania się do sytuacji lub ma charakter długotrwały, to jego wpływ jest negatywny. W sytuacji stresującej naturalnie wydzielają się hormony takie jak adrenalina czy – w kolejnej fazie – kortyzol. Fizjologiczne następstwa stresu same w sobie nie są szkodliwe. Jednak brak rozładowania sytuacji prowadzi niejako do utknięcia w reakcji stresowej i przejścia do fazy wyczerpania i chorób. Pierwotnymi reakcjami na stres jest walka lub ucieczka, które nie mają zastosowania w większości sytuacji wywołujących stres we współczesnym świecie. Dlatego organizm pozostaje pod wpływem hormonów stresu znacznie dłużej. Taki długotrwały stres jest niebezpieczny dla zdrowia, w szczególności dla osób z nadciśnieniem. Wyniszcza organizm, osłabiając układ odpornościowy czy zwiększając ryzyko rozwoju nowotworów. Dodatkowo powoduje problemy z pamięcią, a w dłuższej perspektywie przyczynia się do rozwoju zaburzeń lękowych i depresyjnych. Zanim jednak do tego dojdzie, kumuluje się w ciele w postaci napięć mięśniowych, których często nie jesteśmy świadomi.

Stres potrafi działać destrukcyjnie. Gdy nie radzimy sobie z przeciążeniem, spada jakość naszego życia, psuje się zdrowie i relacje z ludźmi. Jednocześnie umiarkowana presja motywuje do działania i pomaga znaleźć rozwiązania, których w innych okolicznościach byśmy nie odkryli. Dlatego stres potrafi być pozytywny, ale nigdy w przypadku długotrwałego działania.

Sposoby radzenia sobie ze stresem

Radzenie sobie ze stresem polega na przywracaniu równowagi, i to równowagi na wielu poziomach, bo zarówno emocjonalnej, jak i fizycznej. Skoro stres prowadzi do napięć mięśniowych, a walka czy ucieczka stanowią naturalny sposób rozładowywania reakcji stresowej, to zazwyczaj pierwszą sugerowaną metodą jest aktywność fizyczna. Niestety wielu hodowców aktywność fizyczną kojarzy zwykle z wykonywaniem obowiązków. Nie jest to jednak jedyne dostępne narzędzie. Kolejnym jest szukanie sposobów na zmniejszenie obciążenia zadaniami. Warto więc planować pracę, przekazywać część obowiązków innym członkom rodziny lub pracownikom, a nawet korzystać z technologii. Nie należy jednak się do niej ograniczać, bo wsparcie społeczne również jest istotne. Co się za tym kryje? Chociażby udział w spotkaniach hodowców, dzielenie się doświadczeniami, wspólne poszukiwanie możliwych rozwiązań, a także nawiązywanie relacji i wymienianie się informacjami. Kolejnym sposobem wspierania równowagi psychicznej jest znalezienie czasu na hobby oraz aktywności (lub braku aktywności), podczas której odpoczywamy i czujemy się odprężeni (dla każdego z nas może to być zupełnie inna forma spędzania czasu).

Poza konkretnymi działaniami jest też cały obszar pracy z samym sobą. Począwszy od uczenia się akceptowania trudnych sytuacji, przez kształtowanie własnego nastawienia do nich, zauważenie, czy znajdują się one w strefie naszego wpływu czy poza nią, aż po budowanie odporności psychicznej. Wymaga to rozpoznawania własnych emocji i dokonywania wyboru co do sposobu reagowania w trudnych sytuacjach, zamiast poddawania się im. Jest to umiejętność wciśnięcia pauzy pomiędzy bodźcem (sytuacją, zdarzeniem), jaki na nas zadziałał, a naszą reakcją, która nie musi być nawykowa (automatyczna). Praca z samym sobą dotyczy ponadto znajomości swoich wewnętrznych przekonań i wartości, jakimi się kierujemy. Następnie umiejętności wypracowania własnych sposobów reagowania na sytuację stresową, rozpoznania i zaspokojenia swoich potrzeb, jak i rozumienia zachowania osób, z którymi się stykamy. Jest to więc praca z samoświadomością, ale także z rozwojem kompetencji, które umożliwiają nam lepszą komunikację w społeczeństwie.

Metodą zwiększającą zdolność radzenia sobie z czynnikami wyzwalającymi stres jest uważność (mindfulness). Wspiera ona wczesne rozpoznawanie sygnałów z ciała, a także wrażliwość na sygnały natury psychicznej, jakie wiążą się z występowaniem reakcji stresowej. Tym samym uważność pozwala uświadamiać sobie stresory, na które się reaguje, a także sposoby, w jakie na nie odpowiadamy. A to jest warunkiem zmiany nawykowych reakcji.

Zarówno w życiu, jak i w hodowli bydła stres jest nieunikniony. Na szczęście istnieją skuteczne sposoby radzenia sobie z nim. Kluczowe jest dbanie o kondycję fizyczną, zdrowie, odpoczynek, organizowanie pracy w sposób efektywny oraz poszukiwanie wsparcia wśród innych hodowców i specjalistów. Pozytywny wpływ na jakość życia może mieć trening uważności, który jednocześnie stanowi efektywne narzędzie w hodowli bydła, bo jest podstawą obserwacji zwierząt.  

Reklama