Indeks Ekonomiczny – analiza oceny z grudnia 2024 r.
Indeks Ekonomiczny to używany od 2019 r. wskaźnik selekcyjny, za pomocą którego osobniki w stadzie i w całej populacji rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej można porównywać ze sobą pod względem spodziewanego zysku wyrażonego w złotówkach, jaki przyniesie ich zastosowanie w hodowli.
tekst: Anna Siekierska, na podstawie danych z Centrum Genetycznego
Zwierzęta można uszeregować według prognozowanego profitu w przeliczeniu na jedną laktację, bo dla każdej krowy i jałówki z oszacowaną wartością hodowlaną obliczono też wartości Indeksu Ekonomicznego. Praca hodowlana z zastosowaniem Indeksu Ekonomicznego pomaga nie tylko zmaksymalizować dochody, ale też optymalizować koszty pod kątem ich racjonalnego obniżania. Oczywiście przy założeniu, że w selekcji będzie się konsekwentnie korzystać z posiadanych informacji o poziomie Indeksu Ekonomicznego indywidualnych zwierząt zaangażowanych w produkcję, a do remontu stada wprowadzać młodzież o wysokim potencjale genetycznym, wyrażonym za pomocą IE.
Przedstawiona analiza umożliwia zapoznanie się z najnowszymi wartościami Indeksu Ekonomicznego z sezonu 2024.3 dla buhajów oraz samic rasy PHF obu odmian barwnych, a także stad, w których znajduje się przynajmniej pięć krów z oceną wartości hodowlanych. Ponadto w opracowaniu zawarte są informacje dotyczące jałówek ocenionych genomowo, które znalazły się w TOP100 rankingów uwzględniających podział na odmiany barwne HO i RW.
Buhaje odmiany czarno-białej dostępne na krajowym rynku
Grupa objęta analizą to buhaje publikowane w rankingu IE na stronie CGen po wybraniu opcji „Nasienie dostępne”. Po wycenie z grudnia 2024 r. grupa buhajów dostępnych na naszym rynku, posiadających opublikowany na dzień wykonania analizy, tj. 19.12.2024, Indeks Ekonomiczny, jest mniejsza o 32 sztuki w porównaniu do sierpnia ub. r., a w skład analizy weszło 1785 rozpłodników. Wzrosła z kolei średnia wartość IE analizowanej grupy – do wartości 1955 zł, tj. o 25 zł w porównaniu do letniej wyceny. Podobną tendencję wzrostową zauważa się, gdy chodzi o najlepiej wycenionego w grudniu 2024 r. buhaja: jego Indeks Ekonomiczny wyniósł 3619 zł, czyli o 23 zł więcej, niż miał lider w sezonie sierpniowym. Ten stan rzeczy spowodował pogłębienie się o 26 zł różnicy między IE buhaja stojącego na czele listy a najniżej sklasyfikowanym pod względem IE, dostępnym na rynku osobnikiem – różnica ta wyniosła w grudniu 4041 zł. I choć dynamika tego zjawiska w grudniu nieco przyhamowała, to nadal nie ma w tym zakresie widocznej i oczekiwanej poprawy.
Na wykresie kolorem ciemno- i jasnozielonym są oznaczone buhaje należące do 40% najlepszych dostępnych na rynku rozpłodników odmiany HO. Warto zauważyć, że graniczne wartości dla obu tych przedziałów, tj. dla 714 buhajów, wzrosły w sezonie grudniowym w porównaniu z poprzednim sezonem. Buhaje te można uznać za wyróżniające się, gdyż wartość ich Indeksu Ekonomicznego przekracza wartość średnią o 202 zł. Niestety, w pozostałych trzech grupach nie jest zauważalny podobny trend, ponieważ wartości graniczne dla IE wyznaczające kolejne grupy obniżyły się.
Dla porównania Centrum Genetyczne przeanalizowało także dostępne buhaje odmiany czarno-białej posiadające oszacowany indeks PF. W sezonie 2024.3 grupa ta jest pod względem liczebności o 642 sztuki większa niż grupa buhajów z Indeksem Ekonomicznym i liczy 2427 rozpłodników, których średni indeks PF wynosi 141. Najlepiej oceniony buhaj legitymuje się indeksem PF = 178, natomiast najsłabszy pod tym względem ma indeks PF = 86.
Buhaje odmiany czarno-białej – TOP100 oceny
Analiza obejmuje pierwsze 100 buhajów o najwyższym wyniku IE w danym sezonie oceny.
W grudniu w sezonie 2024.3 średnia wartość Indeksu Ekonomicznego topowych buhajów w rankingu odmiany HO wynosiła 3288 zł i wzrosła w porównaniu z poprzednim sezonem o 85 zł.
Na pierwszej pozycji rankingu TOP100 nadal figuruje genomowo oceniony amerykański buhaj Vivify, urodzony w 2021 roku, którego Indeks Ekonomiczny wzrósł do wartości 3619 zł. Jednocześnie buhaj ten posiada najwyższy indeks PF = 178, ponadto jest wysoko notowany pod względem syntetycznych indeksów selekcyjnych w kilku europejskich krajach. W grudniowym sezonie 99 buhajów odmiany HO z TOP100 rankingu ma ocenę genomową, a tylko 1 jest oceniony na swoich córkach. Aby znaleźć się wśród pierwszych 100 buhajów rankingu, rozpłodnik musi mieć Indeks Ekonomiczny wyższy niż 3136 zł.
W porównaniu z poprzednim sezonem dwukrotnie wzrosła liczba polskich buhajów w TOP100 odmiany HO. Obecnie 8 polskich buhajów zanotowano w topie rankingu, przy czym najwyżej – na 10. miejscu – uplasował się po raz pierwszy buhaj Debo-Gomez PL005544460631 z IE = 3454. W TOP100 według Indeksu Ekonomicznego utrzymały się buhaje Superhit PL005451387267 (IE = 3342), Baltber PL005431164420 (IE = 3340), Danko Celtic PL005468673742 (IE = 3332) i Starpol PL005462928251 (IE = 3169), a dokooptowały buhaje KZ Cyrrus PL005542829744 (IE = 3337), KR Archibald PL005539084644 (IE = 3271) oraz Ilon Demo PL005540853116 (IE = 3139).
Najlepsze buhaje notowane w sezonie 2024.3 w czołówce rankingu wszystkich ocenionych rozpłodników odmiany HO pochodzą z 9 krajów: z Belgii i Włoch – po 1, z Kanady – 2, z Hiszpanii – 3, z Niderlandów i Polski – po 8, z Francji – 9, z USA – 16 oraz najliczniejsza grupa z Niemiec – 52 buhaje. Natomiast biorąc pod uwagę średnią wartość IE buhajów według kraju pochodzenia, na czele notujemy: Włochy (IE = 3455 zł), Stany Zjednoczone (IE = 3346 zł) i Polskę (IE = 3298 zł).
Buhaje odmiany czerwono‑białej dostępne na krajowym rynku
W porównaniu z sezonem sierpniowym w grudniu 2024 r. liczba buhajów odmiany RW dostępnych na rynku nieznacznie zmalała (o 6 sztuk) i analizowana grupa liczy teraz 306 rozpłodników. Stało się to z korzyścią dla średniej wartości Indeksu Ekonomicznego analizowanej grupy, która wzrosła o 47 zł i aktualnie wynosi 1663 zł. Wzrosty objęły też osobniki stojące na skrajnych pozycjach rankingu. Skutkiem tego o 28 zł zmniejszyła się w sezonie 2024.3 różnica między pierwszym (IE = 3309 zł) a najsłabszym dostępnym buhajem (IE = -149 zł) – wynosi obecnie 3458 zł.
Wartości Indeksu Ekonomicznego przekraczające średnią analizowanej grupy osiąga połowa dostępnych na rynku buhajów odmiany RW i to one zasługują na uwagę hodowców zainteresowanych doskonaleniem i postępem w aspekcie ekonomicznym w prowadzonych przez siebie stadach krów tej odmiany. Na zamieszczonym wykresie są to rozpłodniki zaznaczone kolorami ciemno- i jasnozielonym oraz z górnej połowy w kolorze pomarańczowym. Dla porównania Centrum Genetyczne podaje wyniki dostępnych buhajów RW z oszacowanym indeksem PF, których do analizy w sezonie 2024.3 trafiło 411 sztuk. Ich przeciętny indeks PF wynosi 133, przy czym najlepszy posiada imponujący PF = 170, a najniżej oceniony ma PF na poziomie 87.
Buhaje odmiany czerwono‑białej – TOP100 oceny
W sezonie oceny 2024.3 widoczna jest pozytywna tendencja w zakresie wzrostu średniej wartości Indeksu Ekonomicznego u buhajów odmiany RW, zajmujących 100 pierwszych pozycji w rankingu wszystkich ocenionych. Przyrost średniej wartości IE w tej grupie rozpłodników wyniósł aż 109 zł, a w aktualnym sezonie dla TOP100 odmiany RW osiągnęła ona wartość 2775 zł.
Najwyżej oceniony pod względem IE buhaj o czerwono-białym umaszczeniu to niderlandzki Redbull Red NL637130004, który może się pochwalić wskaźnikiem selekcyjnym na poziomie 3310 zł. Aby zająć miejsce w TOP100, oszacowana wartość IE buhaja musi przekraczać 2557 zł.
W tym sezonie w TOP100 znajdują się 3 polskie młode buhaje urodzone w 2023 r.: na świetną 7. pozycję dotarł SK Mascot Red ET PL005475909766 z IE = 3083 zł. Ponadto w topowej części rankingu znajdują się SK Gloria Red ET PL005544195731 z IE = 3018 zł oraz Ranch Red G PL005437938216 z IE = 2709 zł.
W sezonie grudniowym wśród buhajów notowanych w TOP100 odmiany RW wszystkie posiadają oceny genomowe.
W aktualnym sezonie lista krajów, z których pochodzą najlepsze buhaje odmiany RW, obejmuje 6 wyłącznie europejskich krajów: Dania (2), Francja (8), Polska (3), Niderlandy (26), Niemcy (52) oraz Hiszpania (5). Nadal miejscem urodzenia przeważającej większości buhajów z topu rankingu są Niemcy i Niderlandy, z których łącznie pochodzi 78% rozpłodników. Natomiast pod względem średniej wartości IE buhajów według kraju pochodzenia miejsca na podium zajmują: Dania (IE = 3051 zł), Polska (IE = 2936 zł) i Hiszpania (IE = 2865 zł).
Krowy odmiany czarno‑białej objęte oceną wartości hodowlanych
Dane z dnia 19.12.2024 r., kiedy wykonano analizę dotyczącą krów odmiany HO posiadających oszacowania wartości hodowlanych, wskazują, jak zwykle w tym okresie, na lekki spadek stanów w porównaniu z sierpniem ub. r. Tym razem liczba analizowanych krów zmniejszyła się o 9443 sztuki i wynosiła 320 785. Wraz ze spadkiem liczby krów, których obserwacje były podstawą analizy, w grudniu odnotowano wzrost średniej wartości IE, a jest on o 46 zł wyższy w porównaniu z poprzednim sezonem. W sezonie 2024.3 obniżyła się też różnica wartości IE między krową z najwyższym IE a krową z najniższym IE, odnosząc tę informację do danych z sierpniowej wyceny. Nadal krowy zajmujące skrajne pozycje w rankingu według Indeksu Ekonomicznego, a więc tę z najwyższą i tę z najniższą jego wartością, dzieli spora kwota, tj. 4690 zł, ale jest ona niższa o 53 zł w porównaniu do minionego sezonu. Informacje, jak duże jest zróżnicowanie w oszacowaniach potencjalnych zysków na laktację wyrażonych za pomocą IE, jakie mogą przynosić krowy o znanych wartościach hodowlanych, są przedstawione na wykresie. Widać z niego, że więcej niż 40% krów znajduje się w zakresie przekraczającym średnią wartość IE. 100 najwyżej ocenionych krów odmiany HO dysponuje IE powyżej 2929 zł (o 58 zł więcej niż w sierpniu 2024 r.).
Dla porównania pod względem indeksu PF analizowana w grudniu grupa krów odmiany HO posiada średni PF = 115, z rozpiętością od PF = 68 do PF = 168. Natomiast 100 najwyżej ocenionych krów posiada indeks PF powyżej 159.
Dla przypomnienia: indywidualne wartości IE krów i jałówek posiadających oszacowane wartości hodowlane są zawarte w raporcie wynikowym RW Indeksy i warto zapoznawać się z nimi na bieżąco w każdym sezonie, zamawiając wydruk dla swojego stada.
Krowy odmiany czerwono‑białej objęte oceną wartości hodowlanych
Podobna tendencja, jak opisana wcześniej dla krów odmiany HO, wystąpiła w sezonie 2024.3 w części populacji rasy PHF reprezentowanej przez krowy o umaszczeniu czerwono-białym. Liczba sztuk mających wycenę wartości hodowlanych na dzień analizy w dniu 19.12.2024 r. zmniejszyła się do poziomu 9648 sztuk, czyli spadła o 387 krów w porównaniu z sierpniem. A ponieważ ta część populacji naszej najliczniejszej rasy jest stosunkowo nieduża, to każdy spadek wskaźników liczbowych jest powodem do troski. Pocieszeniem w tej kwestii może być kolejny wzrost o 57 zł potencjału genetycznego krów odmiany RW wyrażony za pomocą Indeksu Ekonomicznego. W grudniu średnia wartość IE krów odmiany RW wyniosła 643 zł. To pociągnęło za sobą również wzrost wartości IE dla najlepszych 100 krów. Wartość IE krowy zajmującej 100. pozycję w rankingu przekroczyła granicę 2000 zł (wynosi 2095 zł, tj. o 96 zł więcej niż w sezonie 2024.2).
W sezonie 2024.3 znaczącym przyrostem IE (aż o 141 zł) wykazała się zajmująca po raz trzeci pozycję liderki krowa urodzona z zarodka Kalina 13 PL005466630105 (o. Solo Red), wyhodowana w OHZ „Przerzeczyn Zdrój” Sp. z o.o. Ten przyrost oraz nieznaczny (o 7 zł w porównaniu z sierpniem) spadek wartości IE krowy na ostatniej pozycji rankingu spowodowały, że o 148 zł pogłębiła się różnica wartości IE między krową z najwyższym IE a krową najsłabszą pod względem IE. W aktualnym sezonie wynosi ona 4165 zł (wobec 4017 zł w sezonie poprzednim).
Centrum Genetyczne podało też wyniki analizy krów odmiany RW posiadających oszacowany indeks PF. Średnia jego wartość w sezonie 2024.3 w tej części populacji wynosi 107. Najwyżej oceniona krowa ma PF = 157, natomiast indeks PF najsłabszej pod tym względem krowy wynosi zaledwie 59. Krowy z TOP100 rankingu według indeksu PF osiągają ten wskaźnik na poziomie wyższym niż 141.
Charakterystyka stad krów rasy PHF
Podawane w tej części analizy informacje dotyczą obór, w których na dzień 19.12.2024 r. żyło co najmniej 5 krów z oszacowaną w aktualnym sezonie wartością hodowlaną, bez uwzględnienia indeksu rodowodowego. Z sygnalizowanym w poprzednich akapitach spadkiem liczby krów posiadających oszacowane wartości hodowlane koresponduje również ubytek liczby analizowanych stad rasy PHF. W sezonie 2024.3 wyniósł on 217 obiektów. Analizie w grudniu 2024 r. podlegało 9869 z łączną liczbą krów wynoszącą 324 284.
Natomiast pozytywna informacja odnosi się do średniej wartości Indeksu Ekonomicznego analizowanych stad. Od ponad roku utrzymuje się bowiem tendencja wzrostu średniego Indeksu Ekonomicznego analizowanych obiektów. W aktualnym sezonie średni IE dla poddanych analizie stad rasy PHF wynosi 710 zł, tj. o 41 zł więcej w porównaniu z sezonem 2024.2. Jest to z pewnością rezultat wzrostu indywidualnych wartości hodowlanych poszczególnych krów odmiany HO i RW. Konsekwentna i wytężona praca hodowlana prowadzona przez właścicieli stad, którzy stawiają na racjonalne użytkowanie krów z wysokim potencjałem genetycznym i wykorzystanie odpowiednich buhajów do kojarzeń, daje powoli efekty. Stada są remontowane za pomocą coraz lepszych genetycznie jałówek. Coraz więcej hodowców uważa, że wczesne identyfikowanie najlepiej rokujących jałówek przez poddawanie ich genotypowaniu jest niezbędnym rutynowym działaniem i dobrze poczynioną inwestycją w rozwój gospodarstwa. W wycenie grudniowej średnia wartość IE najwyżej notowanego w rankingu stada wzrosła o 20 zł, natomiast najsłabsze stado poprawiło swój wynik o 11 zł, choć nadal pozostaje na ujemnym poziomie. Warto zauważyć – co widać na prezentowanym wykresie – jak wielkie jest zróżnicowanie wśród stad znajdujących się w przedziale 20% najlepszych i jak duże są potencjalne rezerwy w tym zakresie. To jednak wymaga stałej i długotrwałej pracy hodowlanej.
Dla porównania: wśród analizowanych w grudniu 2024 r. stad średni indeks PF wynosi 110, przy czym najwyżej ocenione pod tym względem stado ma PF = 142, a najsłabsze stado legitymuje się indeksem PF = 83.
Jałówki z oceną genomową odmiany HO z TOP100 wg Indeksu Ekonomicznego
W sezonie grudniowym 2024.3 odnotowano także wzrost w przypadku średniego gIE najlepszych 100 jałówek odmiany HO. Taka pozytywna tendencja występuje już od kilku sezonów wyceny. W aktualnym średni IE topowych jałówek podniósł się o 54 zł, osiągając poziom 3307 zł. I choć gIE stojącej na czele rankingu jałówki wynosi obecnie 3641 zł (o 3 zł mniej niż w sierpniu), to ta nieznaczna zmiana na minus nie zagroziła pozycji liderki, którą jest nadal jałówka Danko Wiochna PL005545696060 urodzona na początku kwietnia 2024 r. Podniosła się też poprzeczka, którą musi przeskoczyć jałówka, aby mogła trafić do rankingu TOP100 – jej gIE musi być wyższy niż 3207 zł (o 59 zł więcej niż w sierpniu).
Ojcowie jałówek z najwyższym IE
W grudniowej wycenie nie uległa zmianie statystyka dotycząca ojców jałówek w rankingu TOP100 odmiany HO: pochodzą one po 34 rozpłodnikach urodzonych w 5 krajach. Podobnie jak to było w poprzednich dwóch sezonach wyceny w 2024 r., znowu w rankingu prym wiedzie 10 niemieckich buhajów, których 53 córki znajdują się wśród genomowo ocenionych jałówek HO w TOP100. 12 amerykańskich rozpłodników i 6 kanadyjskich buhajów wprowadziło na listę TOP100 po 14 swoich córek. Trzecie miejsce pod względem liczby córek w rankingu TOP100 należy w sezonie 2024.3 do 3 holenderskich ojców, których 11 sztuk osiągnęło najwyższy średni Indeks Ekonomiczny w czołówce listy (IE = 3347 zł). Po 3 francuskich buhajach w TOP100 odmiany HO występuje 8 córek, a 23 buhaje mają w rankingu po 1 córce.
Hodowcy i województwa z najlepszymi jałówkami
Najlepsze krajowe ocenione genomowo jałówki w rankingu TOP100 odmiany HO według IE pochodzą od 39 hodowców. 35% jałówek w TOP100 należy do 3 hodowców instytucjonalnych, co przedstawia tabela 1.
Jałówki z gIE odmiany HO zajmujące 100 pierwszych pozycji w rankingu urodziły się w stadach zlokalizowanych w 11 województwach kraju. Pod względem liczby topowych jałówek w aktualnej wycenie, a nie zmienia się to od wielu sezonów, miejsca na podium zajmują województwa: wielkopolskie – 37 sztuk, kujawsko-pomorskie – 24 sztuki oraz zachodniopomorskie – 12 sztuk.
Jałówki z oceną genomową odmiany RW z TOP100 wg Indeksu Ekonomicznego
Podobnie jak w przypadku czołowych jałówek odmiany HO, także w pierwszej setce otwierającej ranking genomowo ocenionych jałówek odmiany RW odnotowano wzrost średniej wartości gIE o 54 zł – do poziomu 2606 zł. Jałówka otwierająca ranking w sezonie 2024.3, w porównaniu z liderką poprzedniego sezonu, ma gIE wyższy o 64 zł (IE = 3082 zł). Natomiast u zamykającej TOP100 cieliczki oszacowano Indeks Ekonomiczny o wartości 2451 zł, a więc o 53 zł wyższy, niż miała jałówka na tej pozycji w sezonie 2024.2. Rolę liderki rankingu przejęła jałówka Aido PL005546522337 (o. Glamour), urodzona w grudniu 2023 r. w OHZ „Głogówek” Sp. z o.o. Jej wynik to prognozowane 3082 zł zysku za laktację. Jałówka ta posiada także najwyższy w rankingu „genomowych” jałówek indeks PF = 161.
Ojcowie jałówek z najwyższym IE
Lista ojców jałówek w rankingu TOP100 odmiany czerwono-białej w sezonie 2024.3 poszerzyła się do 26 buhajów (o 5 więcej niż w sierpniu 2024 r.) pochodzących z 5 krajów. Do rozpłodników z Niderlandów (12 buhajów z 54 córkami), Niemiec (11 buhajów z 41 córkami), Czeskiej Republiki (1 buhaj z 3 córkami) oraz Hiszpanii (1 buhaj z 1 córką) dołączył polski buhaj Joy Red G, którego córka z IE = 2759 zł uplasowała się na 15. miejscu rankingu.
Tak jak w poprzednim sezonie ojcowie, po których do topu genomowo ocenionych jałówek odmiany RW w sezonie 2024.3 trafiło najwięcej córek, to: Mask Red z Holandii – 27 córek, Glamour z Niemiec – 21 córek oraz Rammstein z Holandii – 6 córek.
Nie ma też zmiany i niespodzianki pod względem średniej wartości IE: najlepsze okazały się ponownie córki buhaja Glamour – 21 sztuk osiągnęło średni IE = 2662 zł.
Hodowcy i województwa z najlepszymi jałówkami
Wśród 18 hodowców, których jałówki znajdują się na czołowych 100 pozycjach rankingu odmiany RW, największa liczba topowych sztuk w sezonie 2024.2 jest urodzona w ośrodkach hodowlanych z tabeli 2.
Jałówki występujące w TOP100 odmiany RW pochodzą z hodowli zlokalizowanych w 6 województwach naszego kraju. Prymat w sezonie 2024.3, podobnie jak to miało miejsce w poprzednich sezonach, wiodą województwa: opolskie z 57 jałówkami, dolnośląskie z 27 jałówkami oraz podlaskie z 11 jałówkami.
