Indeks Ekonomiczny – analiza oceny z sierpnia 2022 r.

Coraz większe zawirowania na rynkach, inflacja, szalejąca właściwie na całym świecie, powodująca dotkliwą drożyznę – ta sytuacja wielu z nas zapewne codziennie zmusza do uważnych refleksji, zwłaszcza przy podejmowaniu decyzji, jak zainwestować z trudem zarobione złotówki, by przyniosły jak najwyższą stopę zwrotu. Szczególnie trudne jest to w przypadku, gdy zwrot ten następuje w dłuższej perspektywie czasu, tak jak ma to miejsce w hodowli bydła mlecznego. Hodowcom bydła holsztyńsko-fryzyjskiego naprzeciw wychodzi w tym obszarze zastosowanie Indeksu Ekonomicznego, służącego, jak wiemy, do porównywania między sobą dwóch zwierząt, których wartość hodowlana została wyrażona w złotówkach, a to ułatwia zrozumienie – jeśli mowa o buhajach – jakiej różnicy zysków można się spodziewać po córkach dwóch różnych rozpłodników, w odniesieniu do jednej laktacji.

tekst: Anna Siekierska, na podstawie danych z Centrum Genetycznego

Choć w ścisłej czołówce różnice IE między buhajami nie wydają się drastyczne, ale już posiadanie córki pierwszego z listy albo córki pięćdziesiątego buhaja z tego rankingu może zaowocować nawet o 556 zł większym zyskiem – a to przemawia do wyobraźni, zwłaszcza gdy córek lidera jest w stadzie więcej. Warto więc temu rankingowi się przyglądać oraz konsekwentnie realizować w swoim stadzie raz przyjętą strategię hodowlaną. Warto stale podkreślać, że indeksy służą wyłącznie do porównywania osobników między sobą i szeregowania ich w kolejności od najlepszego do najsłabszego, a nie oznaczają jakiejś konkretnej wartości zwierzęcia jako rodzica dla jego potomstwa.

Po opublikowaniu ocen wartości hodowlanych w nowym sezonie aktualizuje się wartości Indeksów Ekonomicznych (IE), które pokazywane są na stronie Centrum Genetycznego PFHBiPM. Blisko trzy lata funkcjonowania rankingu dostępnych na rynku buhajów spopularyzowało tę listę wśród hodowców jako źródło wyczerpującej wiedzy o tym, jakie nasienie i w jakiej wersji (konwencjonalnej czy seksowanej) oferują sprzedawcy działający w Polsce. Sama też jestem orędownikiem korzystania z tzw. porównywarki buhajów, bardzo przydatnej przy rozważaniu zakupu nasienia. Warto tej decyzji poświęcić odpowiednią uwagę, bo to, jakie rozpłodniki wybierzemy dziś, będzie skutkować, z jakim następnym pokoleniem krów będziemy pracować. Cel hodowli może być dla każdego hodowcy w danym momencie nieco inny i pod tym kątem można modyfikować dobór par do kojarzeń, stosując program DoKo, dostępny też z Indeksem Ekonomicznym jako głównym kryterium. Strona Centrum Genetycznego oferuje także listy uszeregowania jałówek i krów rasy PHF z podziałem na odmiany barwne i typ oceny wartości hodowlanych.

Informacje zawarte w tym artykule pozwalają się zorientować w aktualnych wartościach Indeksu Ekonomicznego dla buhajów i samic rasy PHF oraz stad posiadających przynajmniej pięć krów z oceną wartości hodowlanych. Mamy nadzieję, że dla hodowców jest to pretekst do przemyśleń, czy odpowiednio wykorzystują potencjał genetyczny krów, które dzisiaj mają w swoim stadzie.
I jeszcze przypomnienie: IE jest obliczany dla tych samic, które posiadają oszacowany indeks PF.

Buhaje odmiany czarno‑białej dostępne na krajowym rynku

W sierpniowej wycenie, podobnie jak to było wiosną, wzrosła liczba buhajów dostępnych na naszym rynku, dla których publikowany jest IE. Tym razem w analizowanej grupie przybyły 43 buhaje, a średni IE dla 1731 dostępnych rozpłodników odmiany HO wyniósł 1786 zł. Duży wzrost IE odnotowano dla pierwszego buhaja na liście. Niemiecki rozpłodnik Precision osiągnął IE = 3283 zł, czyli o 206 zł wyższy od najlepszego IE buhaja w sezonie wiosennym. Natomiast zdetronizowany lider poprzedniego sezonu Danko Brel przesunął się na 10. pozycję rankingu z IE = 3021 zł, tj. o 56 zł niższym niż w kwietniu br. Do -613 zł, a więc o 79 zł w porównaniu z sezonem 2022.1, spadł IE buhaja zajmującego ostatnią pozycję na naszej liście. W aktualnym sezonie różnica między buhajem z najwyższym i najniższym IE wzrosła o 285 zł i wynosi 3896 zł. Oznaczone na wykresie kolorem zielonym buhaje należą do 20% najlepszych dostępnych na rynku rozpłodników odmiany HO.

Buhaje odmiany czarno‑białej – top 100 oceny

Średnia wartość Indeksu Ekonomicznego pierwszych 100 buhajów odmiany HO w rankingu wynosi 2877 zł. Średnia ta wzrosła w porównaniu z sezonem kwietniowym o 115 zł. Różnica między buhajem pierwszym a znajdującym się na 100. pozycji wynosi obecnie 683 zł i jest znacząco, bo o 229 zł, większa w porównaniu z kwietniem.

Na podium buhajów z najwyższymi IE w sezonie 2022.2 stoją trzy niemieckie rozpłodniki, w tym na 3. miejscu poprzedni lider zestawienia Superior, którego nasienie już można w Polsce kupić. Natomiast wspomniany wcześniej Precision, stojący w tym sezonie na szczycie podium, nie tylko przekroczył ze swoim IE barierę 3200 zł, ale jest do kupienia w obu wersjach nasienia, tj. konwencjonalnym i seksowanym. Polskie buhaje w top 100 odmiany HO utrzymały w sierpniu wysoką drugą pozycję, jeśli chodzi o średnią wartość IE (2914 zł), ale ich liczba spadła z 9 do 7 sztuk. Zaledwie średnio o 4 zł (2919 zł) wyprzedza je tak samo liczebna grupa rozpłodników rodem z Niderlandów, co daje im 1. miejsce.

Dalej w top 100 najliczniej występują rozpłodniki z Niemiec (47 sztuk) oraz z USA (24 sztuki), a 3. miejsce pod tym względem przypada 10 buhajom z Francji. W pierwszej setce rankingu buhajów odmiany HO 95% stanowią rozpłodniki ocenione na genomie, bez informacji o córkach.

Buhaje odmiany czerwono-białej dostępne na krajowym rynku

Podobnie jak ma to miejsce w przypadku buhajów odmiany HO, także liczba buhajów odmiany RW dostępnych na naszym rynku powiększyła się w aktualnym sezonie o kilka sztuk. Wzrósł też średni IE dla analizowanych 303 buhajów o 23 zł względem kwietnia br. Teraz średnia ta wynosi 1445 zł. Różnica między najlepszym a najsłabszym buhajem dostępnym na rynku to 3481 zł, i tu ponownie notujemy pogłębienie się tej różnicy – o 141 zł w stosunku do analizy z sezonu kwietniowego. Nadal, niestety, dilerzy nasienia sprzedają buhaje odmiany RW z ujemnym IE.

Buhaje odmiany czerwono-białej – top 100 oceny

W sezonie 2022.2 buhaje odmiany RW w rankingu top 100 oceny uzyskały wyższą o 90 zł średnią wartość Indeksu Ekonomicznego. Obecnie wynosi ona 2327 zł. W dniu wykonywania analizy pierwszy na liście buhaj osiągnął IE = 3087 zł. To już jest wartość porównywalna z czołówką buhajów odmiany HO, oczywiście poza jej liderem. Jedyny w tej części rankingu polski buhaj SK Moher, pomimo wzrostu IE do poziomu 2551 zł, zaliczył spadek na 15. miejsce. Zaledwie dwa rozpłodniki odmiany RW z top 100 są ocenione na córkach, czyli mają ocenę tzw. konwencjonalną. W pierwszej setce, podobnie jak w odmianie HO, dominują młode, genomowo ocenione buhaje (98 sztuk).

Podobnie jak w poprzednim sezonie na liście najlepszych 100 buhajów odmiany RW najwięcej jest tych, które urodziły się w Niemczech – 47 sztuk, oraz w Niderlandach – 36 sztuk, i właśnie ta grupa buhajów, nie licząc pojedynczego osobnika rodem z Republiki Czeskiej, osiągnęła najwyższy średni IE, na co zapewne miał wpływ lider tej listy, buhaj Flight Red urodzony w Holandii. Trzecią pod względem ilości grupę stanowią buhaje z Francji (10 sztuk).

Krowy odmiany czarno‑białej objęte oceną wartości hodowlanych

W sezonie 2022.2 znacznie spadła liczba krów posiadających oszacowania wartości hodowlanych. W porównaniu z ubiegłym sezonem to o 7318 krów odmiany HO mniej na 17.08.2022 r. W aktualnym sezonie analizę wykonano dla 326 291 krów. Spadek liczby krów z oceną wartości hodowlanych nie jest równoznaczny ze zmniejszeniem się liczby krów w ocenie wartości użytkowej. Spod oceny ubywają bowiem stada, w których krowy mają rodowody wypracowane przez wiele lat, co umożliwia szacowanie ich wartości hodowlanych, a w to miejsce przystępują do oceny nowe stada, z krowami o nieznanym pochodzeniu.

Średnia wartość IE dla krów z ocenionym IE pnie się w górę, w sezonie sierpniowym wzrosła o 85 zł i wynosi 584 zł. To zdaje się potwierdzać przypuszczenie, że z oceny wartości użytkowej i co za tym idzie – także hodowlanej, ubywają krowy o niższym potencjale genetycznym. Na pierwszej pozycji w rankingu krów znajduje się oceniona genomowo pierwiastka Meike PL0054335514047 (o. Expansion), wycielona 10.07.2022 r. w Lachowie na Podlasiu. IE tej krowy, podobnie jak innych dwóch młodych krów, po raz pierwszy przekroczył wartość 3000 zł i wynosi 3080 zł. Tak imponująco wysokie wartości IE, oszacowane z dokładnością do blisko 70%, osiągają krowy ocenione na podstawie genomu. Wśród krów z oceną konwencjonalną ponownie najwyższy IE, wynoszący 2497 zł, otrzymała trzykrotnie wycielona krowa Gola PL005403445632 (o. Megabit). Taki indeks plasuje krowę Gola na 91. miejscu rankingu, a więc w top 100 krów odmiany HO.

Choć IE najsłabszej krowy w sezonie 2022.2 wzrósł o 363 zł, to stale jest wartością ujemną, natomiast różnica wartości IE między najsłabszą krową a tą z najwyższym IE zmalała o 168 zł i aktualnie wynosi 4618 zł.

Krowy odmiany czerwono-białej objęte oceną wartości hodowlanych

Liczba krów odmiany czerwono-białej mających wycenę wartości hodowlanych w sezonie sierpniowym br. jest niższa w porównaniu z wiosenną wyceną o 536 krów. Analiza wykonana 17.08.2022 r. dotyczy 10 679 sztuk. Utrzymuje się nadal tendencja wzrostowa średniej wartości IE, który przyrósł o 78 zł i wynosi aktualnie 265 zł. W dalszym ciągu średni IE krów odmiany RW jest ponad połowę niższy niż średni IE krów odmiany HO. Krowa odmiany RW Laura PL005397938745 (o. Conan PP Red) utrzymała pierwszą pozycję z poprzedniego sezonu, poprawiając swój IE o 79 zł, do wartości 2444 zł. Setna w zestawieniu krowa odmiany RW ma IE = 1566 zł, wyższy niż w poprzednim sezonie o 169 zł.

Charakterystyka stad krów rasy PHF

Jak już wcześniej wspomniałam, naszej analizie stad podlegają obiekty, w których przynajmniej pięć krów ma oszacowany Indeks Ekonomiczny. W porównaniu z poprzednim sezonem liczba analizowanych obiektów zmniejszyła się o 549 i odnosi się do 10 755 stad. Dane ujęte w charakterystyce stad dotyczą 329 879 krów rasy PHF posiadających oceny wartości hodowlanych. Przeciętna wartość IE stada ocenianego wzrosła z dynamiką porównywalną do poprzedniego sezonu (więcej o 13%) o 87 zł i w aktualnym sezonie wynosi 382 zł.

Analiza pokazuje nadal duże rozwarstwienie między stadami pod względem IE. Warto zauważyć, że choć skrajne wartości, tj. IE najlepszego stada i IE najsłabszego stada, uległy obniżeniu, to sytuacja wśród pozostałych stad rysuje się korzystniej, gdyż graniczne wartości IE wyznaczające 20-procentowe grupy w aktualnym sezonie podwyższyły się w porównaniu z wcześniejszym sezonem. Jednak mimo to różnica między IE najlepszego i najsłabszego stada przyjęła wartość bardzo zbliżoną do sezonu kwietniowego, tj. 2230 zł (o 4 zł więcej).

Jałówki z oceną genomową odmiany HO z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego

W aktualnym sezonie nadal rośnie średnia wartość Indeksu Ekonomicznego pierwszej setki rankingu jałówek ocenionych genomowo. Średni IE najlepszych stu jałówek odmiany HO wynosi obecnie 2904 zł – wzrósł o 104 zł. W tym sezonie IE jałówki stojącej na czele rankingu przyjął wartość 3182 zł, a ponieważ IE młodziutkiej jałówki, urodzonej w 2022 r., zamykającej top 100 jest wyższy o 131 zł w porównaniu z IE stojącej na tej samej pozycji w sezonie 2022.1, przewaga obecnej liderki spadła o 109 zł i wynosi 396 zł.

O 45 zł zmniejszyła się też różnica IE między liderką rankingu a jałówką zamykającą pierwszą ćwiartkę top 100, wynosząca obecnie 234 zł (w kwietniu br. było to 289 zł). Świadczyć to może o coraz bardziej wyrównanym potencjale genetycznym – w ujęciu finansowym – jałówek znajdujących się w górnej ćwiartce top 100 jałówek.

Ojcowie jałówek z najwyższym IE

Jałówki w rankingu top 100 są córkami 43 rozpłodników urodzonych w sześciu krajach, a wśród nich po 15 pochodzi z Niemiec i Stanów Zjednoczonych. 24 buhaje mają tylko jedną córkę w pierwszej setce. Od kilku sezonów najliczniej w zestawieniu są reprezentowane córki buhajów niemieckich – 61 jałówek. Natomiast drugą co do wielkości grupę, liczącą 22 jałówki, stanowią córki buhajów amerykańskich. 8 topowych jałówek pochodzi po kanadyjskich ojcach.

Na liście top 100 z 3 w poprzednim sezonie pozostała 1 córka polskiego rozpłodnika Danko Zoom, zajmująca 5. pozycję, z imponującym IE = 3121 zł.
Ponownie rekordzistą pod względem liczby jałówek w top 100 i ich średniej wartości IE w sezonie 2022.2 jest niemiecki buhaj Rioaveso DE0361838685, którego 14 córek osiągnęło przeciętnie IE = 2999 zł. Na czołowej pozycji rankingu w sierpniu br. pozostała jałówka Saga PL00005504272427, urodzona 1.06.2021 r., córka buhaja Rioaveso. Saga ma również indeks selekcyjny PF bardzo wysoki (PF = 160), więc z pewnością jest znakomitą kandydatką na dawczynię zarodków.

Hodowcy najbardziej ekonomicznych jałówek

Sztuki znajdujące się w tym zestawieniu są własnością 38 hodowców. Połowa z nich to spółki KOWR, których 72 jałówki dominują w top 100. Pod względem liczby jałówek na czoło wysunął się w aktualnym sezonie OHZ Lubiana sp. z o.o. (10 sztuk ze średnim IE = 2956 zł). Najwyższy średni IE uzyskały jałówki urodzone w HZZ Żołędnica sp. z o.o. (8 jałówek ze średnim IE = 3022 zł). Po 8 jałówek umieściły w pierwszej setce także HZiNR Polanowice sp. z o.o. i KR Kietrz sp. z o.o.

Warto zauważyć, że z IE przekraczającym średnią dla jałówek z top 100 na wysokich pozycjach w rankingu znajdują się jałówki ze stad hodowców indywidualnych: p. Adama Pietruszyńskiego, p. Andrzeja Ziętka, p. Roberta Nenemana, p. Bożeny Janowskiej i p. Ryszarda Bobera.

Województwa z najlepszymi jałówkami

Jałówki genomowe zajmujące 100 pierwszych pozycji na liście urodziły się w stadach zlokalizowanych w jedenastu województwach kraju. Identyczna jak w poprzednim sezonie liczba jałówek w top 100 pochodzi z wielkopolskich stad (41 sztuk) i ze stad z terenu województwa kujawsko‑pomorskiego (19 sztuk). Na 3. miejsce wysunęło się pod tym względem Pomorze Zachodnie (13 sztuk). Wartości IE przekraczające średnią top 100 uzyskały jałówki z trzech województw: wielkopolskiego (IE = 2935 zł), zachodniopomorskiego (IE = 2928 zł), podlaskiego
(IE = 2912 zł dla 4 jałówek).

Jałówki z oceną genomową odmiany RW z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego

O 132 zł, do poziomu 2132 zł, wzrósł średni IE jałówek z pierwszej setki otwierającej ranking genomowo ocenionych jałówek odmiany RW w sezonie 2022.2.

Jałówka Aiko, po niemieckim buhaju Gnabry, najwyżej oceniona w kwietniu, znalazła się w tym sezonie na trzeciej pozycji z IE = 2552 zł, „wzięta w kleszcze” przez cztery jałówki: stojące na dwóch pierwszych pozycjach oraz na 4. i 5. miejscu – wszystkie pochodzące po holenderskim buhaju Solo Red i urodzone w OHZ Przerzeczyn-Zdrój sp. z o.o. Jałówka Kalina 13 PL005466630105 z najwyższym IE = 2792 zł miała w momencie wyceny pół roku.

Ojcowie jałówek z najwyższym IE

Ojcami jałówek w rankingu top 100 odmiany czerwono-białej jest 29 buhajów z czterech krajów. 17 z nich ma więcej niż 2 córki w czołówce, a 12 – po jednej córce. Nie uległa zmianie, w porównaniu z poprzednim sezonem, liczebna dominacja córek niderlandzkich rozpłodników (65 jałówek po 13 ojcach z NL). Ponownie dwa z nich: Freestyle i Solo Red, umieściły w pierwszej setce najwięcej, bo 57% spośród jałówek mających ojców z Holandii. Grupa 16 córek buhaja Solo Red, jako druga co do wielkości, osiągnęła najwyższy średni IE = 2221 zł. I to nie zmieniło się od poprzedniego sezonu oceny. O 7 mniej, w porównaniu z wyceną kwietniową, jest w aktualnym top 100 jałówek odmiany RW, córek niemieckich buhajów – 31 sztuk.

Hodowcy najbardziej ekonomicznych jałówek

Wśród 18 właścicieli, których jałówki uplasowały się na pierwszych 100 pozycjach rankingu, 78% należy do trzech znanych w całym kraju hodowców bydła odmiany RW z województw opolskiego i dolnośląskiego, a są to: OHZ „Głogówek” sp. z o.o. (31 jałówek ze średnim IE = 2156 zł), OHZ Przerzeczyn-Zdrój sp. z o.o. (25 jałówek ze średnim IE = 2184 zł) i SK Prudnik sp. z o.o. (22 jałówki ze średnim IE = 2084 zł). Trzecim województwem, z którego pochodzi 8 jałówek zanotowanych w rankingu top 100 w sierpniu br., jest podlaskie. Jałówki te są wyhodowane w stadach p. Wojciecha Łuby, p. Stanisława Żochowskiego, p. Adama Pietruszyńskiego i p. Zbigniewa Skrodzkiego.  