Bez wody nie ma życia
W życiu każdego ssaka woda jest niezbędnym składnikiem do życia. Wszystkie procesy życiowe zwierząt są uwarunkowane przez odpowiednie nawodnienie organizmu.
autor: Jakub Sierszulski
Najważniejszymi zadaniami wody w organizmie bydła są:
– transport składników pokarmowych,
– termoregulacja,
– wydalanie przemian materii,
– utrzymanie równowagi elektrolitowej.
Woda w organizmie bydła mlecznego jest tracona głównie w mleku, moczu, kale oraz w wyniku parowania.
Niedobór wody, oprócz spadku wydajności mlecznej, wpływa również niekorzystnie na rozród, apetyt oraz może także zwiększyć ryzyko wystąpienia kwasicy żwacza (brak wody zmniejsza produkcję śliny, która ma zadanie buforowanie treści i znacząco oddziałuje na zdrowie przewodu pokarmowego).
Woda od początku życia…
Ważnym elementem w prawidłowym rozwoju cieląt jest odpowiednie zarządzenie żywieniem od pierwszych dni.
Po przejściu etapu karmienia siarą należy wprowadzić – oprócz preparatów mlekozastępczych – pasze stałe. Warunkiem pobrania odpowiedniej ilości pasz stałych jest odpowiednia jakość i ilość wody. Dodatkowo woda pozytywnie wpływa na rozwój przedżołądków.
Często spotykanym obrazkiem w gospodarstwach jest brak stałego dostępu do czystej wody. Nierzadko hodowcy błędnie zakładają, że preparat mlekozastępczy, podany dwa–trzy razy, dziennie zaspokoi zapotrzebowanie cieląt na płyny.
Podczas odchowu cieląt zależy nam na jak największych przyrostach zwierząt oraz szybkim przejściu z drogich preparatów mlekozastępczych na pasze treściwe i objętościowe. Doświadczenia wielu specjalistów wykazały, że stały dostęp do świeżej czystej wody powoduje większe pobranie pasz stałych, co przekłada się na większe przyrosty masy ciała cielaków. Warunkiem prawidłowego przeprowadzenia takiego procesu jest stały dostęp do świeżej, czystej! wody. Wiadra lub poidła powinny być jak najczęściej czyszczone. Niekiedy te urządzenia są zanieczyszczone odchodami, co wpływa negatywnie nie tylko na pobranie odpowiedniej ilości wody, ale również na zdrowie cieląt. Szczególnie ważna jest higiena poideł latem. W tym okresie najczęściej występuje stres cieplny w każdej grupie zwierząt w gospodarstwie.
Następnym ważnym aspektem wody w żywieniu cieląt jest jej rola podczas wystąpienia biegunek. Oprócz stosowania preparatów nawadniających organizm także dostęp do wody pomaga uporać się z tym problemem bez najgorszych konsekwencji.
Woda – czynnik warunkujący produkcję mleka
Ważnym elementem w prawidłowym żywieniu krów mlecznych jest zaopatrzenie w odpowiednią ilość jakościowej wody, ponieważ zwierzęta te szybko odczuwają niedobór tego składnika. Krowy pobierają średnio 4–8 litrów na 1 kg pobranej suchej masy, ale istotny jest przy tym skład dawki pokarmowej. Bardziej wilgotne pasze w większym stopniu zaspokajają zapotrzebowanie na ten kluczowy element w żywieniu. Do pozostałych czynników warunkujących ilość pobranej wody możemy również zaliczyć rasę, wagę, wydajność mleczną i mikroklimat panujący w oborze. Krowy pozbawione swobodnego dostępu do wody pobierają średnio o 30% mniej pasz niż zwierzęta, które mają nieograniczony dostęp.
W czasie prac w gospodarstwie należy sprawdzać efektywną pracę poideł. Należy zadbać o odpowiednie ciśnienie wody, odpowiednią wielkość poideł i – co najważniejsze – o ich czystość. Czyste poidła są częściej wykorzystywane przez zwierzęta niezależnie od systemu utrzymania. Również podczas upałów resztki pasz znajdujące się w takiej wodzie szybciej ulegają psuciu, co zniechęca krowy do pobrania wody w celu zaspokojenia swoich potrzeb życiowych, które w tym okresie zwiększają się przez wysoką temperaturę oraz wilgotność. Dodatkowo w zabrudzonych poidłach, przy wysokiej temperaturze otoczenia, rozwijają się niepożądane drobnoustroje, które negatywnie wpływają na zdrowie zwierząt.
Ważne jest także zapewnienie dostępu do wody podczas wypasu pastwiskowego. Często podczas takiego wypasu zwierzęta nie mają ochrony przed słońcem. W takich warunkach występuje zwiększenie pobrania wody, dlatego należy zapewnić stadu dostęp do czystej wody, aby ograniczyć problemy związane z wysokimi temperaturami. Krowy, które nie mają dostępu do cienia, pobierają około 20% więcej wody w porównaniu do zwierząt, którym zapewniono cień (Roman-Ponce i in. 1981).
Dieta bogata w sól, wodorowęglan sodu oraz białko stymuluje pobieranie wody (Holter, Urban 1992). Dodatek sodu w paszy zwiększa utratę wody z kałem i moczem, w związku z czym stwierdzono, że składnik ten zwiększa spożycie wody (Murphy i in. 1983).
Kolejnym ważnym aspektem jest temperatura wody. Właściwy przedział temperatury wody dla dorosłych zwierząt mieści się w zakresie 12–16°C. Zbyt niska temperatura w okresie zimowym powoduje ubytek energii, która wykorzystywana jest na ogrzanie pobranej wody w organizmie, oraz negatywnie wpływa na mikroflorę przewodu pokarmowego. Zimna woda niekorzystnie oddziałuje na bakterie znajdujące się w żwaczu, co zmniejsza strawność składników odżywczych oraz fermentację w tym odcinku przewodu pokarmowego.
Podsumowanie
Stały dostęp do świeżej wody ma duży wpływ na produkcję mleka oraz na zdrowie zwierząt. Krowy bardzo szybko pokazują niedostateczne zaopatrzenie w ten składnik, a dostęp do wody wpływa pozytywnie na dobrostan zwierząt. Dlatego od początku życia należy zapewnić dostęp do wody, co przełoży się na lepszy rozwój cieląt, a później na wyniki produkcyjne stada.
