Choroba guzowatej skóry bydła – Czy dotrze i do nas?

Choroba guzowatej skóry bydła (ang. lumpy skin disease – LSD) stała się realnym zagrożeniem. Wprawdzie do Polski nie dotarła, ale w czerwcu dwa ogniska potwierdzono we Włoszech, a jedno we Francji.

tekst: dr Mira Wieczorek

Szczególnie niepokoi hodowców ognisko we Francji, która leży w podobnej szerokości geograficznej, co Polska. Czy czeka nas kolejna, po chorobie niebieskiego języka, epidemia u bydła? Skąd się wzięła tak egzotyczna choroba w Europie?

Guzy z wirusem

Guzowata choroba skóry bydła to wirusowa, zakaźna choroba bydła i bawołów wodnych wywoływana przez wirusa z rodzaju Capripoxvirus. Jednym z pierwszych objawów są charakterystyczne, wypełnione mazią guzy wielkości 1–5 cm widoczne pod skórą, zwłaszcza na szyi, mostku, klatce piersiowej, tylnych kończynach i podbrzuszu. Towarzyszy im wysoka gorączka (40–41,5°C), osłabienie i spadek mleczności. W dalszym przebiegu choroby guzy obejmują całą skórę, tkankę podskórną, czasami mięśnie. Mogą ulegać martwicy bądź pękać. Guzki na błonie śluzowej przewodu pokarmowego i tchawicy, po pęknięciu, tworzą owrzodzenia. W skrajnych przypadkach nieleczona choroba prowadzi do wyniszczenia organizmu.

Jest wirus, jest problem

Pojawienie się wirusa oznacza niestety problemy. Może nie na tak poważną skalę jak pryszczyca, ale… Guzowata choroba skóry ma duże znaczenie epizootiologiczne i gospodarcze – jest szkodliwa dla bydła i prowadzi do poważnych strat w produkcji.
Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2018/1882 z dnia 3 grudnia 2018 r. zakażenie wirusem choroby guzowatej skóry bydła należy do kategorii A + D + E:

• A – choroba wymagająca natychmiastowej eliminacji po wykryciu,
• D – choroba istotna dla unijnego rynku wewnętrznego,
• E – choroba podlegająca nadzorowi epizootycznemu w UE.

Wykrycie ogniska wiąże się z izolacją i zakazem przemieszczania oraz zabiciem wszystkich chorych i zakażonych zwierząt. W Polsce LSD znajduje się na liście chorób podlegających obowiązkowi zwalczania z urzędu. Oznacza to, że wszelkie koszty związane z jej zwalczaniem – w przypadku ewentualnego wystąpienia lub zagrożenia jej wystąpieniem – ponoszone są z budżetu państwa. Niestety – hodowca nie dostanie odszkodowania za utracone korzyści.

Subsaharyjska Europa?

Jeszcze do niedawna mało kto słyszał o chorobie guzowatej skóry u bydła. Do 1986 r. występowała ona wyłącznie w regionie subsaharyjskiej Afryki. W 2012 r. pojawiła się w Grecji, później jej ogniska wykryto również na Cyprze i Bałkanach.

A wszystkiemu winne są owady krwiopijne (Aedes aegypti – gatunek komara z rzędu muchówek, znany jako „komar egipski”), które mechanicznie przenoszą wirusa. Nie wyklucza się także udziału muchy jako wektora LSDV. Jeśli któreś ze zwierząt zostanie zakażone, następuje efekt kuli śnieżnej – samo staje się ono źródłem zakażenia. A dokładniej jego zmiany skórne (w których wirus przeżywa do 40 dni), ślina, wyciek z nozdrzy i oczu, mleko, nasienie, zanieczyszczona wirusem karma i woda. Ciężarna krowa z kolei zaraża płód.

W dwa ognie

Dla hodowców unijnych choroba guzowatej skóry bydła jest zarówno nowo zagrażającą chorobą zakaźną (emerging disease) wywoływaną przez dolatujące wektory zakażenia (owady krwiopijne), jak i chorobą transgraniczną (transboundary disease) – możliwą do wwiezienia z żywymi zwierzętami bądź produktami od nich pochodzącymi

Najbardziej wrażliwe na wirusa choroby guzowatej skóry (LSDV) jest bydło mleczne, zwłaszcza ras wysokowydajnych oraz krzyżówki tych ras i bawołów (Bubalus bubalis). Najbardziej podatne na zakażenie są zaś cielęta, zwierzęta niedożywione i osłabione oraz krowy w okresie laktacji. Po przechorowaniu jednak odporność utrzymuje się przez całe życie. Zachorowalność waha się od 9% do 26%, śmiertelność wynosi od 0,5% do 2% (nawet 5%).

Co robić?

Przede wszystkim zachować szczególną czujność, a w przypadku podejrzenia choroby natychmiast zawiadomić służby weterynaryjne. Jak zawsze sprawdzi się przestrzeganie zasad bioasekuracji i kwarantanny, izolacja zwierząt chorych i podejrzanych, zwalczanie owadów, ścisła kontrola przemieszczania bydła, nasienia i produktów pochodzenia zwierzęcego, unikanie podejrzanych „okazji” kupna zwierząt.

Wprawdzie przed nami sezon zimowy, ale LSD, w przeciwieństwie do choroby niebieskiego języka, jest zagrożeniem całorocznym. Pamiętajmy, że jest to nie tylko choroba zakaźna, ale i transgraniczna – co oznacza, że można ją przywlec wraz z przewozem chorych zwierząt bądź skażonych produktów. 

OBJAWY

• okres wylęgania choroby trwa najczęściej 4–14 dni (nawet do 28);
• postać ostra, podostra lub przewlekła;
• w postaci ostrej temperatura wzrasta powyżej 41°C i utrzymuje się od 4 do 14 dni, najczęściej przez 7 dni;
• zwierzęta tracą apetyt, występuje śluzowo-ropny wypływ z nosa, spada mleczność;
• po 1–2 dniach od wystąpienia gorączki pojawiają na skórze okrągłe twarde guzki w skórze i w mięśniach szkieletowych, na błonach śluzowych przewodu pokarmowego i układu oddechowego;
• powiększone są węzły chłonne;
• występują obrzęki kończyn;
• guzki pękają po 1–2 tygodniach, a wówczas pojawiają się nadżerki, z których sączy się wydzielina zawierająca wirusa. Wydzielina zasycha, tworzą się strupy, a po ich odpadnięciu – blizny;
• przy braku powikłań choroba trwa 4–12 tygodni.

ŹRÓDŁA ZAKAŻENIA

Zakażenia bezpośrednie odgrywają istotną rolę na terenach wolnych od choroby, na które importowane są zwierzęta z terenów endemicznego jej występowania. Wiremia, czyli czas obecności wirusa w organizmie, wynosi ok. 7–21 dni od zakażenia.
Należy szczególnie zwracać uwagę na:

• zwierzęta ze zmianami skórnymi, w których wirus przeżywa do 40 dni,
• ślinę, wyciek z nozdrzy i oczu,
• mleko, nasienie, zanieczyszczoną wirusem karmę i wodę oraz mięśnie i śledzionę.

Zakażenia pośrednie – na terenach endemicznych mechanicznym przenosicielem wirusa są owady krwiopijne, głównie Aedes aegypti.

CZYNNIKI RYZYKA

Do czynników ryzyka zaliczamy:

• wilgotny i gorący klimat, który zapewnia nisze ekologiczne wektorom LSDV,
• zagęszczenie zwierząt,
• kontakty zwierząt zakażonych ze zdrowymi,
• wprowadzenie zakażonych zwierząt do stad wolnych od choroby,
• długi okres utrzymywania się zakaźności wirusa: w guzach skórnych – przez 33 dni, w zeschniętych strupach – do 35 dni, we krwi – 4 do 21 dni po zakażeniu, w ślinie – 12–18 dni, w wydzielinie z nosa – 12–21 dni, w oborze – do 6 miesięcy. U owadów Aedes aegypti wirus utrzymuje się do 6 dni po napiciu się krwi zakażonego zwierzęcia.

ZWALCZANIE

• Profilaktyka i zwalczanie choroby guzowatej skóry bydła są uzależnione od tego, czy występuje ona endemicznie, od obecności wektorów oraz od poziomu bioasekuracji w stadach.
• W zależności od warunków można wprowadzić: kwarantannę, całkowitą eliminację zwierząt chorych i mających kontakt z chorymi, usuwanie wyłącznie osobników zakażonych, utylizację zwłok i dekontaminację, oczyszczanie i dezynfekcję pomieszczeń, ścisłą izolację chorych sztuk, kontrolę nasienia, szczepienia, leczenie wtórnych infekcji bakteryjnych, a także kontrolę przemieszczania bydła, obrotu skórami i mięsem.
• Na obszarze południowo-wschodniej Europy stosuje się szczepienia, natomiast w Polsce są one zakazane. Antybiotyki nie zwalczają wirusa LSD, ograniczają jedynie powikłania bakteryjne.

Reklama