Co w Sejmie piszczy? 2025/03

W tym wydaniu już nie ciepłe kluchy, tylko świeżynki prosto z sejmowego kotła. Oznacza to, że część posłów zabrała się za projektowanie swoich ustaw w prawie rolnym, a rząd przyjął taktykę wprowadzania do polskiego systemu prawnego unijnych regulacji, które już od pewnego czasu na to czekały. Poniżej przedstawiam, na czym polega każdy z projektów.

Druk nr 1009

Projekt ustawy dotyczy wprowadzenia mechanizmu warunkowości społecznej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz innych zmian w przepisach związanych z rolnictwem. Głównym celem jest zapewnienie przestrzegania wymogów społecznych przez beneficjentów wsparcia rolnego, co ma poprawić warunki pracy i poziom ochrony zdrowia w rolnictwie. Jest to projekt rządowy, dlatego reprezentuje go Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Kluczowe elementy projektu:

1. Warunkowość społeczna

• Państwowa Inspekcja Pracy będzie kontrolować przestrzeganie wymogów warunkowości społecznej, a w przypadku stwierdzenia naruszeń ARiMR będzie informowana o niezgodnościach.
• W przypadku naruszeń ARiMR będzie nakładać kary administracyjne, które mogą skutkować zmniejszeniem płatności dla rolników.
• Kary nie będą nakładane, jeśli niezgodność wynika z działania siły wyższej lub nakazu organu publicznego.

1. Przetwarzanie danych osobowych

• PIP będzie przekazywać ARiMR dane osobowe rolników oraz wyniki kontroli, co jest zgodne z przepisami RODO, ponieważ przetwarzanie danych jest niezbędne do wypełnienia obowiązków prawnych.

1. Kary administracyjne

• Kary będą nakładane w przypadku nieprzestrzegania wymogów warunkowości społecznej, ale nie będą stosowane, jeśli kara nie przekracza 100 euro rocznie na jednego rolnika.
• Wysokość kary będzie zależała od wagi naruszenia, ocenianej na podstawie kryteriów takich jak zasięg, dotkliwość i trwałość.

1. Nowe formy wsparcia

• Wprowadzono nowe płatności w ramach ekoschematów, np. za stosowanie nawozowych produktów mikrobiologicznych czy materiału siewnego kategorii „elitarny” lub „kwalifikowany”.
• Zmieniono zasady przyznawania płatności do integrowanej produkcji roślin, uwzględniając różne stawki w zależności od rodzaju upraw.

1. Definicje i doprecyzowania

• Doprecyzowano definicję trwałych użytków zielonych, wykluczając z niej uprawy traw w siewie czystym.
• Wprowadzono definicję niezgodności z wymogami warunkowości społecznej, odnosząc się do wymogów wymienionych w załączniku IV do rozporządzenia 2021/2115.

1. Ewaluacja i monitoring

• Wykorzystanie bazy danych z wynikami badań agrochemicznych gleb do ewaluacji WPR.
• Wprowadzono uproszczone procedury odzyskiwania nienależnie pobranych środków, jeśli kwota nie przekracza 100 euro.

1. Wejście w życie

• Ustawa ma wejść w życie 15 marca 2025 r., aby zapewnić czas na przygotowanie się do nowych regulacji, szczególnie w zakresie płatności do materiału siewnego i mechanizmu warunkowości społecznej.

Skutki dla budżetu i przedsiębiorców

⇢ Wprowadzenie nowych regulacji wiąże się z dodatkowymi kosztami dla budżetu państwa, m.in. na zatrudnienie 20 nowych inspektorów PIP oraz szkolenia i wyposażenie stanowisk pracy.
⇢ Dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców spodziewany jest wzrost poziomu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, co może wpłynąć na poprawę warunków pracy w rolnictwie.

Druk nr 1000

Według reprezentanta grupy posłów związanych z partią Prawo i Sprawiedliwość – posła Krzysztofa Ciecióry – obecne przepisy ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego nie zapewniają wystarczających gwarancji bezpieczeństwa dla prowadzenia i rozwoju działalności rolniczej na terenach wiejskich. Na obszarach wiejskich, gdzie głównym przeznaczeniem gruntów jest działalność rolnicza, konieczne jest stworzenie warunków prawnych umożliwiających zgodne z prawem korzystanie z nieruchomości. Prowadzenie działalności rolniczej zgodnie z przepisami nie powinno zakłócać praw właścicieli sąsiednich nieruchomości.

Na terenach wiejskich, gdzie działalność rolnicza jest priorytetem, immisja (np. hałasu, zapachów) powinna być mierzona innymi standardami niż na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Prowadzenie działalności rolniczej zgodnie z prawem i lokalnymi przepisami nie powinno być uznawane za naruszenie praw własności sąsiadów.

Swoboda prowadzenia działalności rolniczej na terenach wiejskich nie może być traktowana jako naruszenie praw właścicieli nieruchomości mieszkalnych. Standardy oceny immisji na terenach rolniczych powinny być dostosowane do specyfiki tych obszarów, uwzględniając ich przeznaczenie i wspierając rozwój rolnictwa. Ochrona działalności rolniczej powinna przyczyniać się do jej rentowności i rozwoju, co pozytywnie wpłynie na bezpieczeństwo żywnościowe kraju.

Druk nr 998

Swój projekt zmiany ustawy złożyła grupa posłów związana z Konfederacją; na jej reprezentanta wybrano posła Włodzimierza Skalika. Projektowana ustawa ma na celu ochronę działalności rolniczej na obszarach wiejskich, uznając charakterystyczne zapachy i dźwięki związane z rolnictwem (np. pianie koguta, odgłosy maszyn, zapach obornika) za element dziedzictwa sensorycznego wsi. Obecne przepisy nie zapewniają wystarczającej ochrony rolnikom przed roszczeniami sąsiedzkimi związanymi z immisjami (np. hałasem, zapachami), co prowadzi do konfliktów, wysokich odszkodowań, a nawet bankructw gospodarstw rolnych. W ostatnich latach na tereny wiejskie przeprowadzają się mieszkańcy miast, którzy często postrzegają te naturalne elementy rolnictwa jako uciążliwe, co nasila spory sąsiedzkie.

Projekt ustawy wprowadza ochronę prawną dla emisji zapachowych i dźwiękowych wynikających z działalności rolniczej, pod warunkiem że jest ona prowadzona zgodnie z prawem i lokalnymi zwyczajami. Zmiana ta ma na celu:

1. Ochronę rolników przed roszczeniami negatoryjnymi, które zagrażają ich działalności.
2. Wzmocnienie bezpieczeństwa żywnościowego poprzez wsparcie tradycyjnej produkcji rolnej.
3. Ograniczenie konfliktów sąsiedzkich i zmniejszenie liczby sporów sądowych.
4. Promocję dziedzictwa kulturowego i turystycznego wsi, które jest związane z rolnictwem.

Projektowane przepisy są wzorowane na rozwiązaniach przyjętych m.in. we Francji i w Stanach Zjednoczonych, gdzie podobne regulacje chronią rolników przed skargami sąsiedzkimi. Ustawa ma przynieść pozytywne skutki społeczne (ograniczenie sporów, ochrona tradycji), gospodarcze (wsparcie produkcji rolnej, rozwój agroturystyki) oraz prawne (zwiększenie pewności obrotu prawnego).

Druk nr 953

Następny projekt jest drugim już dzisiaj projektem rządowym, a co za tym idzie – ponownie reprezentuje go Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Projekt ustawy wprowadza zmiany w funkcjonowaniu Funduszu Promocji Roślin Oleistych oraz Funduszu Promocji Ziarna Zbóż i Przetworów Zbożowych. Modyfikacje te mają na celu rozszerzenie ich zakresu i doprecyzowanie zasad działania. Główne zmiany obejmują:

1. Rozszerzenie katalogu roślin oleistych
   Dodanie słonecznika do listy roślin, od których naliczane są wpłaty na Fundusz Promocji Roślin Oleistych. Słonecznik, ze względu na rosnącą popularność uprawy w Polsce, stanowi ważne uzupełnienie listy roślin oleistych, takich jak rzepak, soja czy len.
2. Rozszerzenie działań funduszy
   Wprowadzenie możliwości finansowania działań edukacyjno-informacyjnych oraz inicjatyw badawczo-rozwojowych związanych z promocją biokomponentów i biopaliw ciekłych wytwarzanych z roślin oleistych oraz zbóż. Ma to na celu wsparcie sektora biopaliw, który jest kluczowy dla polskiego rolnictwa, zwłaszcza w kontekście wykorzystania rzepaku i kukurydzy.
3. Zmiana podmiotów zobowiązanych do wpłat
   Rozszerzenie obowiązku wpłat do Funduszu Promocji Roślin Oleistych na podmioty skupujące rośliny oleiste od producentów, niezależnie od formy prawnej i rodzaju działalności. Ma to na celu objęcie wpłatami całego wolumenu roślin oleistych wprowadzanych do obrotu.
4. Elektroniczne składanie deklaracji
   Wprowadzenie obowiązku składania deklaracji wpłat na fundusze w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu „eRolnik”, co ma usprawnić proces rozliczeń i zmniejszyć koszty oraz błędy związane z wypełnianiem formularzy.
5. Okres przejściowy
   Zmiany w zakresie elektronicznego składania deklaracji wejdą w życie 1 kwietnia 2026 r., aby umożliwić podmiotom dostosowanie się do nowych wymogów.
6. Nowe rozporządzenie
   Konieczność wydania nowego rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które uwzględni słonecznik w wykazie towarów objętych wpłatami na Fundusz Promocji Roślin Oleistych. Rozporządzenie wejdzie w życie 1 kwietnia 2025 r.

Skutki zmian

• Pozytywny wpływ na sektor biokomponentów i biopaliw – wsparcie dla przedsiębiorców zajmujących się przetwórstwem rzepaku, zbóż i produkcją alkoholu etylowego na cele biopaliwowe.
• Wzmocnienie bezpieczeństwa żywnościowego – ochrona i promocja rodzimej produkcji rolnej.
• Ograniczenie konfliktów i sporów – jasne regulacje dotyczące wpłat i działań promocyjnych.
• Uproszczenie procedur – elektroniczne składanie deklaracji zmniejszy obciążenia administracyjne i koszty dla podmiotów.

Druk nr 989

I kończymy, tak jak zaczęliśmy, projektem rządowym reprezentowanym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wprowadzającym do polskiego prawa unijne przepisy. Projekt ustawy o unijnej sieci danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (FSDN) ma na celu dostosowanie polskich przepisów do unijnych wymogów wynikających z rozporządzenia Rady (WE) nr 1217/2009, które ustanawia sieć danych dotyczących zrównoważenia gospodarstw rolnych. Rozporządzenie to zostało zmienione w 2023 r., aby przekształcić dotychczasową sieć danych rachunkowych gospodarstw rolnych (FADN) w FSDN, która ma zbierać i analizować dane dotyczące wymiaru gospodarczego, środowiskowego i społecznego gospodarstw rolnych. Celem jest lepsza ocena wpływu wspólnej polityki rolnej (WPR) na sektor rolniczy oraz sprostanie wyzwaniom stojącym przed rolnictwem UE.

Do końca 2024 r. zbierane będą dane obejmujące 16 tematów (13 ekonomicznych, 2 społeczne i 1 środowiskowy), a od 2025 r. zakres ten zostanie poszerzony o 26 nowych tematów (5 ekonomicznych, 6 społecznych i 15 środowiskowych). Każde państwo członkowskie ma wyznaczyć agencję łącznikową odpowiedzialną za koordynację zbierania danych, ich weryfikację i przekazywanie do Komisji Europejskiej. W Polsce funkcję tę pełni Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy (IERiGŻ – PIB).

Projekt ustawy określa zadania i kompetencje organów zaangażowanych w zbieranie danych, w tym Komitetu Krajowego ds. FSDN, który będzie odpowiedzialny za wybór gospodarstw przekazujących dane. Przewiduje się również zawieranie umów między ministrem rolnictwa, agencją łącznikową a wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego, które będą bezpośrednio zbierać dane. Uczestnictwo w FSDN jest dobrowolne, a rolnicy otrzymają świadczenie pieniężne za udział w systemie, które będzie zwolnione z podatku dochodowego.

Projekt zakłada również modernizację systemu zbierania i przesyłania danych, aby sprostać szerszemu zakresowi informacji wymaganych przez FSDN. Dane te będą wykorzystywane do analiz ekonomicznych, środowiskowych i społecznych, a także do oceny skutków zmian w polityce rolnej UE. 

Reklama