Jak prowadzić ocenę lokomocji? – praktyczne wskazówki
Kulawizny od lat wymieniane są jako jedna z głównych przyczyn brakowania zwierząt na fermach wielkotowarowych. Nie dziwi więc duże zainteresowanie tym tematem ze strony hodowców i naukowców. Pierwsi chcą jak najszybciej wyszukiwać kulawe sztuki, drudzy opracować najefektywniejsze wskaźniki chodu, umożliwiające ocenę, czy krowa jest kulawa lub nie, a jeżeli zwierzę jest kulawe, to jak wysoce jest zaawansowany ten proces.
tekst: Lek. wet. Kamil Dembiński, 7M AMDG sp. z o.o.; lek. wet. Michał Ćmikiewicz, Zdrowe Racice sp. z o.o.
Istnieje wiele symptomów kulawizny, na podstawie których zostały opracowane różne skale ich oceny. Są to między innymi ruchy głowy, obserwacja linii kręgosłupa, pokrywanie się miejsc stawiania przednich i tylnych racic, szybkość marszu, przywodzenie i odwodzenie kończyn lub długość kroku. Jednym z bardziej rozpoznawalnych i używanych na całym świecie jest, opublikowany w 1997 roku, system Sprechera. System ten w Polsce może być szerzej rozpoznawalny jako tak zwana skala ZinPro, ponieważ znajduje się w materiałach edukacyjnych tej firmy. Jest to pięciopunktowa skala, gdzie 1 oznacza krowę zdrową, natomiast 5 – ciężko kulawą. Sposób oceny bazuje na obserwacji linii kręgosłupa, w spoczynku oraz podczas ruchu, a także kończyn. Skala Sprechera jest rekomendowana przez międzynarodową organizację pozarządową ICAR.
Oceny powinniśmy dokonywać na płaskim, stabilnym i twardym podłożu, w miejscu, gdzie zwierzęta przez dłuższy czas poruszają się w linii prostej. Ważne, aby miejsce to było dobrze znane zwierzętom. Wzajemne przepychanie, częste zatrzymywanie w celu obwąchiwania lub wynikające z lęku przed nieznanymi obiektami znacząco utrudni ocenę. Obserwator powinien stać w taki sposób, aby widzieć zwierzęta z boku. Idealnym czasem do oceny kulawizny jest sytuacja, gdy zwierzęta opuszczają halę udojową. W celu zarządzania stadem obserwacji wystarczy dokonywać co dwa tygodnie lub co miesiąc. Jednak jeżeli chcemy kontrolować pojawiające się na bieżąco problemy w lokomocji naszych zwierząt, w celu szybkiej interwencji korektora racic albo lekarza weterynarii oceny powinniśmy dokonywać co tydzień lub nawet częściej.
Przejdźmy zatem do omówienia poszczególnych ocen:
1 – Krowa stoi i chodzi z płaskim grzbietem, ruchy kończyn są płynne, chód jest normalny.
2 – Krowa stoi z płaską linią kręgosłupa, jednak podczas chodzenia rozwija postawę wygiętą w łuk. Zdolność lokomocji nie jest ograniczona, ale chód jest nieco nienormalny.
3 – Wygięta postawa pleców jest obserwowana zarówno podczas stania, jak i marszu. Krowa stawia krótkie kroki jedną lub wieloma kończynami. Może być zauważalne nieznaczne zapadanie się raciczek w kończynie przeciwnej do kończyny dotkniętej kulawizną.
4 – Wygięta linia kręgosłupa jest zauważalna podczas stania oraz marszu. Krowa faworyzuje jedną lub więcej kończyn. Faworyzowana kończyna nadal może być obciążana pewnym ciężarem. Zapadanie raciczek jest widoczne w kończynie naprzeciwko chorej kończyny. Możliwość swobodnego przemieszczania się jest ograniczona.
5 – Wyraźnie wygięte plecy podczas stania i marszu. Zwierzę porusza się niechętnie z prawie kompletnym przeniesieniem ciężaru z dotkniętej kończyny. Zdolność do poruszania się jest poważnie ograniczona.
W naszej pracy podczas detekcji kulawizny od samego początku posługujemy się skalą Sprechera. Jednak w pewnym momencie napotkaliśmy trudności wynikające ze zbyt ubogich opisów poszczególnych klas, co skutkowało rozbieżnościami ocen między obserwatorami. Fakt ten został również zauważony przez naukowców w ich badaniach. Szukaliśmy zatem sposobu ujednolicenia patrzenia na krowę przez różne osoby, tak aby oceny były maksymalnie zbliżone. Od tego momentu zaczęliśmy stosować drzewo decyzyjne, składające się z 4 pytań (rysunek). Dzięki konstrukcji przypominającej klucze do identyfikacji, poprzez odpowiedzi „Tak” lub „Nie” w kilku krokach otrzymujemy ocenę, jaką należy przypisać danej krowie. Pierwsze pytanie dzieli oceny na dwie grupy, pierwszą 1–3 oraz drugą 4–5. Musimy w nim ocenić, czy zwierzę faworyzuje którąś kończynę. Jeżeli tak, oceniamy, czy faworyzowana kończyna jest obciążana. Jeżeli tak – krowa otrzymuje ocenę lokomocji 4, jeżeli nie – ocenę 5. Gdy w pierwszym pytaniu stwierdzamy, że zwierzę nie faworyzuje kończyny, wówczas patrzymy na jego kręgosłup. Jeżeli podczas stania krowa ma wygięte plecy w łuk – otrzymuje ocenę 3, jeżeli nie – patrzymy na plecy podczas marszu. Gdy zwierzę wygina linię kręgosłupa idąc – otrzymuje ocenę 2, jeżeli natomiast idzie z prostym kręgosłupem – ocenę 1.
Dzięki takiemu postępowaniu znacząco ułatwiliśmy naszą pracę, do czego zachęcamy również Państwa.
