Nowa kiszonka, nowa dawka
Szybka analiza nowej kiszonki i zmiana dawki pokarmowej krów na podstawie uzyskanych wyników – to kluczowy element zarządzania żywieniem krów mlecznych.
tekst: Jakub Sierszulski; zdjęcia: Marcin Jajor
Kiszonka z kukurydzy to bez wątpienia jeden z najważniejszych komponentów dawki pokarmowej krów mlecznych w Polsce. Dostarcza wysokoenergetycznej paszy objętościowej o dużej smakowitości i wysokiej zawartości skrobi. Jej udział w TMR (total mixed ration) często przekracza 40–50% suchej masy dawki. Dlatego każda zmiana partii kiszonki ma bezpośredni wpływ na produkcję mleka, zdrowie metaboliczne stada oraz ekonomikę żywienia.
Każdy silos czy pryzma różni się parametrami – zawartością suchej masy, skrobi, strawnością włókna. Brak korekty dawki po otwarciu nowej partii kiszonki może skutkować wieloma kosztownymi konsekwencjami, takimi jak spadek wydajności mlecznej krów, pogorszenie parametrów mleka (białko, tłuszcz), zaburzenia trawienne (kwasica, zaleganie poporodowe) oraz wzrost kosztów żywienia krów przy nieefektywnym wykorzystaniu paszy.
Prawidłowe pobranie próbki paszy do analizy
Przy pobieraniu próbki ze świeżo otwartej paszy należy uwzględnić kilka zasad. Próbka powinna być pobrana z kilku miejsc na całej szerokości czoła pryzmy na minimalnej głębokości 0,5 m. Należy unikać miejsc z pleśnią czy zanieczyszczeniami. Pobrane próbki należy połączyć w jedną próbkę zbiorczą.
Do pobierania prób najlepiej stosować specjalistyczne samplery, które pozwalają pobrać materiał równomiernie z różnych głębokości. Takie urządzenia posiadają doradcy PFHBiPM, co znacznie zwiększa reprezentatywność próbki i ułatwia hodowcy prawidłową ocenę wartości pokarmowej kiszonki. Dzięki temu analiza jest bardziej wiarygodna, a korekta dawki – bardziej precyzyjna. Wśród najważniejszych parametrów analizy pasz należy wymienić: zawartość suchej masy (s.m.), skrobię, włókno surowe (NDF), białko ogólne oraz strawność.
Wpływ nowej kiszonki na bilans dawki pokarmowej
Nowa partia kiszonki z kukurydzy może różnić się od poprzedniej niższą zawartością skrobi (zawiera mniej energii). W takim przypadku konieczne jest zwiększenie udziału pasz treściwych. Kluczowa zmiana może polegać też na niższej strawności włókna, co w praktyce wiąże się z mniejszym pobraniem suchej masy i ryzykiem spadku wydajności mlecznej krów. Kolejna kwestia to zbyt duża zawartość suchej masy. To skutkuje trudnościami w ubijaniu materiału w silosie, niewłaściwym kierunkiem fermentacji i niższą smakowitością kiszonki. Każda z tych zmian wymaga interwencji ze strony doradcy żywieniowego. W zależności od wyników analizy laboratoryjnej można wprowadzić następujące korekty dawki pokarmowej krów:
- przy niskiej zawartości skrobi: zwiększenie udziału śrutowanego ziarna kukurydzy, jęczmienia lub pszenicy;
- przy niskiej strawności włókna: dodatek pasz poprawiających strukturę TMR, np. kiszonka z traw lub z lucerny, kiszone wysłodki buraczane;
- przy zbyt wysokiej zawartości suchej masy: uzupełnienie dawki pokarmowej o pasze cechujące się wyższą wilgotnością, np. młóto browarniane, kiszonka z traw. Ewentualnie dodatek wody.
Korekta dawki pokarmowej krów nie tylko niweluje ryzyko spadku wydajności mlecznej krów, ale także pozwala ograniczyć koszty żywienia zwierząt. Zbyt wysokie dawki pasz treściwych przy dobrze zakonserwowanej kiszonce z kukurydzy czy traw mogą niepotrzebnie podnosić koszty żywienia. Z drugiej strony brak reakcji na spadek wartości energetycznej paszy objętościowej generuje straty w produkcji mleka i wymaga uzupełnienia.
Współpraca z doradcą PFHBiPM
Doradca PFHBiPM odgrywa kluczową rolę w procesie optymalizacji żywienia i kontroli produkcji mleka. Jego zadaniem nie jest tylko jednorazowe zbilansowanie dawki, ale ciągłe monitorowanie sytuacji w gospodarstwie i szybkie reagowanie na zmiany. Zakres współpracy obejmuje m.in. analizę jakości i wartości pokarmowej pasz, w tym interpretację wyników badań laboratoryjnych lub mobilnych urządzeń NIR, a także porównanie ich z wcześniejszymi partiami dostępnych w gospodarstwie komponentów dawki pokarmowej. Doradcy dysponują profesjonalnymi samplerami do pobierania prób, co gwarantuje wysoką jakość i reprezentatywność materiału do badań.
Rolą doradcy jest też bilansowanie dawek pokarmowych, w tym dobór odpowiednich komponentów paszowych (pasz objętościowych i treściwych), tak by dawka była optymalna pod kątem energii, białka, struktury i kosztów. Bardzo ważnym zadaniem jest także bieżąca kontrola produkcji mleka, w tym przede wszystkim analiza danych z próbnych udojów PFHBiPM. Chodzi o weryfikację poziomu białka, tłuszczu i mocznika w mleku, które są wskaźnikami bilansu energetyczno-białkowego dawki. Ogromne znaczenie ma monitorowanie zdrowia i kondycji krów oraz obserwacja zwierząt pod kątem ryzyka występowania ketozy, kwasicy, problemów z płodnością czy chorób metabolicznych. Ostatecznie należy wyliczyć jednostkowy koszt produkcji mleka w odniesieniu do aktualnych cen pasz, a doradca żywieniowy powinien wskazać, gdzie można szukać oszczędności bez negatywnych skutków dla krów.
Partner, nie ratownik
Otwarciu silosu z nową kiszonką z kukurydzy zawsze powinna towarzyszyć analiza dawki pokarmowej krów. Dzięki regularnemu pobieraniu reprezentatywnej próby paszy (z wykorzystaniem specjalistycznych samplerów), jej analizie i szybkiej korekcie składu TMR możemy uniknąć wielu strat. Najlepsze efekty osiąga się wtedy, gdy doradca żywieniowy jest traktowany jako stały partner w zarządzaniu stadem, a nie „ratownik” w kryzysowych sytuacjach. Regularne spotkania, wspólne omawianie wyników i planowanie korekt dawek pokarmowych pozwalają budować stabilność produkcji, optymalizować koszty żywienia i zadbać o zdrowie stada.
