Aminokwasy chronione – co warto wiedzieć?

Białko w żywieniu krów mlecznych odgrywa istotną, by nie rzec – kluczową rolę. Jednak samo dostarczenie białka organizmowi nie wystarczy. Zwierzętom najbardziej potrzebne są aminokwasy, czyli składowe budowy białka, które znacząco wpływają na rozwój i zdrowotność sztuk utrzymywanych w naszych stadach. Warto o tym pamiętać przy komponowaniu dawek pokarmowych.

tekst: Zofia borowska-Dobrowolska, Mateusz Uciński

Czym są aminokwasy?
Aminokwasy to kwasy aminowe, z których powstają białka. Najważniejszymi i niezbędnymi aminokwasami białkowymi dla bydła mlecznego są metionina, lizyna i histydyna.

Krowy pokrywają zapotrzebowanie na aminokwasy, trawiąc w jelicie cienkim białka mikroorganizmów (co zapewnia jedynie ok. 60–70% wszystkich niezbędnych aminokwasów) oraz białko dostarczane z paszą, które nie uległo rozkładowi w żwaczu.

Nawet najlepiej zbilansowane żywienie nie jest w stanie zmienić składu aminokwasowego białka mikroorganizmów ani zachęcić ich do produkcji takiej ilości białka, które mogłoby pokryć zapotrzebowanie wysokowydajnych krów na aminokwasy. Zatem konieczne jest dostarczanie kluczowych aminokwasów, tak by nie uległy rozkładowi w żwaczu, czyli poprzez suplementację składnikami by-pass.

Aminokwasy by-pass
Jak w takim razie zwiększyć ilość i dostępność aminokwasów w jelicie cienkim? Jak wykazują badania, dostarczanie aminokwasów bezpośrednio w paszy nie ma sensu, gdyż w takim wypadku są strawione, zanim dotrą do jelita cienkiego. Rozwiązaniem jest zastosowanie aminokwasów by-pass, czyli aminokwasów chronionych przed strawieniem w żwaczu, przez to dostępnych dla zwierzęcia w jelicie cienkim. Doskonale się sprawdzą przy paszach niskobiałkowych, zapobiegając niedoborom aminokwasów.

Czego należy oczekiwać?
Suplementacja musi być przemyślana i poprzedzona analizą, aby wybrać odpowiednią strategię dla swojego stada lub grupy krów, gdyż efekty produkcyjne ze stosowania aminokwasów chronionych zależą w dużym stopniu od okresu laktacji, możliwości genetycznych krów, ich kondycji oraz składu dawki pokarmowej.

• Przykładowe strategie dla suplementacji aminokwasami chronionymi:
• zmniejszenie kosztów paszy;
• zwiększenie produkcji mleka, tłuszczu i białka;
• poprawienie zdrowia stada i wskaźnika płodności;
• zmniejszenie produkcji azotu.
  

Metionina

• wpływa pozytywnie na wydajność;
• wpływa pozytywnie na funkcjonowanie wątroby, gdyż uwalnia lipoproteiny o niskiej gęstości (VLDL), a te z kolei zapobiegają stłuszczaniu się tego organu;
• podawana w okresie przedwycieleniowym, może skutkować zmniejszeniem zachorowalności krów na ketozę, przemieszczenie trawieńca, zapalenie błony śluzowej macicy oraz zapalenie gruczołu mlekowego;
• wzmacnia funkcjonowanie układu odpornościowego;
• w okresie przejściowym u matek odwraca negatywny wpływ stresu cieplnego na stężenie glukozy we krwi podczas wycielenia i zawartość białka w mleku;
• chroniona metionina znacząco wpływa na wielkość i jakość zarodków, ograniczając ich straty, co poprawia wskaźniki reprodukcji oraz obniża liczbę krów wybrakowanych.

Lizyna

• jest źródłem azotu;
• podawanie lizyny chronionej w żwaczu w okresie przejściowym przyczynia się do poprawy zdrowia i ogólnej kondycji macicy u krów;
• u cieląt pochodzących od krów otrzymujących chronioną lizynę wykrywano we krwi większy odsetek neutrofili – komórek odpornościowych o kluczowej roli w procesie zwalczania infekcji;
• dodana do dawki pokarmowej w okresie wczesnej laktacji, pomaga zwiększyć produkcję mleka i wspomaga zapobieganie powstawaniu ketozy.

Histydyna

• odpowiedzialna za wsparcie układu immunologicznego i metabolizmu energetycznego;
• istotna szczególnie przy wypasie lub niskobiałkowej paszy;
• może być zmagazynowana w mięśniach i krwi, co może zaspokoić jej krótkotrwałe niedobory w diecie. 

Źródła:
1) Prof. Zygmunt M. Kowalski, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Seria artykułów Chronione składniki pokarmowe w żywieniu krów mlecznych, HiChB, 2019 r.
2) B.D. Davidson, A.A. Zambon, A.R. Guadagnin, A. Hoppmann, G.A. Larsen, D.N. Sherlock, D. Luchini, S.I. Arriola Apelo, J. Laporta, Rumen-protected methionine supplementation during the transition period under artificially induced heat stress: impacts on cow-calf performance, J. Dairy Sci. TBC,
doi.org/10.3168/jds.2024-24739, licencja: CC-BY 4.0.
3) T. Van den Bossche, K. Goossens, B. Ampe, G. Haesaert, J. De Sutter, J.L. De Boever, L. Vandaele, Effect of supplementing rumen-protected methionine, lysine, and histidine to low-protein diets on the performance and nitrogen balance of dairy cows, J. Dairy Sci. 106:1790–1802,
doi.org/10.3168/jds.2022-22041, licencja: CC-BY 4.0.
4) U. Arshad, F. Peñagaricano, H.M. White, Effects of feeding rumen-protected lysine during the postpartum period on performance and amino acid profile in dairy cows: A meta-analysis, J. Dairy Sci. 107:4537–4557, doi.org/10.3168/jds.2023-24131, licencja: CC-BY 4.0.
5) Y. Zang L.H.P. Silva, Y.C. Geng M.J. Lange, M.A. Zambom, A.F. Brito, Replacing ground corn with soyhulls plus palmitic acid in low metabolizable protein diets with or without rumen-protected amino acids: Effects on production and nutrient utilization in dairy cows, J. Dairy Sci. 106:4002–4017,
doi.org/10.3168/jds.2022-22270, licencja: CC-BY 4.0.