Jak wykorzystują nasienie seksowane francuscy hodowcy?

Użytkowanie nasienia buhajów genomowych w hodowli bydła łączy się w ostatnich latach z rozwojem wykorzystania nasienia seksowanego. Jest to również związane z genotypowaniem całych stad, co pozwala inseminować samice o najlepszej wartości hodowlanej nasieniem seksowanym. Otrzymane w ten sposób jałóweczki są przeznaczone do hodowli, optymalizując tym samym postęp hodowlany w stadach.

tekst: Dr Tomasz Krychowski

W tym artykule chcę przedstawić analizę wykorzystania nasienia seksowanego we Francji, co pozwoli polskim hodowcom porównać ich strategię w tej dziedzinie ze strategią ich francuskich kolegów.

Ewolucja użytkowania nasienia seksowanego
Po okresie bardzo szybkiego rozwoju użytkowania nasienia seksowanego od trzech lat obserwuje się stabilizację w jego wykorzystaniu na poziomie około 600 000 zabiegów inseminacyjnych.

W 2017 roku zarejestrowano we Francji 558 906 zabiegów nasieniem seksowanym buhajów różnych ras – 7,9% całej liczby zabiegów. W stosunku do roku 2016 liczba tych zabiegów spadła nieznacznie – o 1%. Większość nasienia seksowanego (78%) jest użytkowana w pierwszych zabiegach.

97% samic zainseminowanych nasieniem seksowanym należało do ras mlecznych, a 3% stanowiły samice ras mięsnych. Połowa hodowców bydła mlecznego użytkuje nasienie seksowane. Wśród 65 000 producentów mleka we Francji nasienie seksowane użytkuje 31 000. Trzeba podkreślić, że średnie stado bydła mlecznego we Francji nie przekracza 90 krów.

Nasienie seksowane użytkowane we wszystkich rasach
Inseminacje realizowane nasieniem seksowanym we Francji dotyczyły 28 ras i 2348 buhajów. Największa liczba zabiegów była zrealizowana w rasie HF – 334 971, potem w rasie montbeliard – 142 854. W rasach, które również występują w Polsce, trzeba wymienić simmentala – 2029 zabiegów, jerseya – 11 235, i rasę brunatną – 7183.

32% jałówek ras mlecznych inseminowanych nasieniem seksowanym
Nasienie seksowane jest użytkowane głównie w inseminacji jałówek, gdyż jego zdolność płodna jest niższa niż nasienia konwencjonalnego. Jałówki są bardziej płodne niż wieloródki, ale również urodzenie jałóweczki jest mniej ryzykowne dla młodej samicy. Analizując wykorzystanie nasienia seksowanego w zależności od wieku inseminowanych samic w różnych rasach, można stwierdzić, że największy procent samic inseminowanych takim nasieniem jest w rasie jersey – 53% jałówek i 34,9% krów. Tak duży procent użytkowanego nasienia seksowanego w inseminacji tej rasy jest związany z bardzo małą wartością handlową samców.

W rasie Prim’Holstein (odpowiednik polskiego HF) procent ten jest nieco niższy, jeśli chodzi o jałówki – wynosi 34,7%. Sytuacja jest zupełnie inna, jeśli chodzi o krowy, gdzie tylko 3% z nich jest inseminowanych nasieniem seksowanym.
Za to w rasie montbeliard procent krów inseminowanych nasieniem seksowanym jest dużo większy – wynosi 14,8%, co jest związane z dobrą płodnością samic wieloródek, jak również z trudniejszymi wycieleniami w tej rasie w stosunku do rasy PHF.

Duże różnice w użytkowaniu nasienia seksowanego związane z różną strategią hodowlaną
We Francji obserwuje się duże różnice w wykorzystaniu nasienia seksowanego w zależności od regionów, które mają różną strategię hodowlaną. Odsetek inseminowanych samic zmienia się i wynosi 13–50%. Na przykład w regionie Franche Comte (wschodnia Francja), gdzie dominuje rasa montbeliard i gdzie hodowcy sprzedają dużo jałówek, 40% z nich i 30% krów jest inseminowanych nasieniem seksowanym. W regionie północnej Francji hodowcy użytkują dużo nasienia seksowanego do produkcji materiału hodowlanego, ale w ramach innej strategii. 40–50% samic mających najlepszą wartość hodowlaną jest inseminowanych nasieniem seksowanym, a druga ich część – nasieniem buhajów mięsnych, co poprawia znacznie dochód ze sprzedaży urodzonych cieląt. W 2016 roku zarejestrowano 247 000 urodzeń po inseminacjach nasieniem seksowanym, z których 91% stanowiły jałóweczki. Rezultaty te potwierdzają, że nasienie seksowane jest precyzyjne w ponad 90%.

Podsumowanie
Nasienie seksowane jest we Francji użytkowane od kilku lat we wszystkich rasach zarówno mlecznych, jak i mięsnych. Użytkuje go około 50% producentów mleka. Obecnie obserwuje się pewną stabilizację unasieniania samic nasieniem seksowanym. Używane jest ono do zapłodnienia jałówek (32% jałówek i 3% krów jest inseminowanych nasieniem seksowanym). Notuje się mniejszą płodność nasienia seksowanego w porównaniu z nasieniem konwencjonalnym. 