Analiza wartości hodowlanej100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych (sezon oceny 2024.2)
Trzy razy do roku na łamach czasopisma „Hodowla i Chów Bydła” publikujemy analizę wartości hodowlanej buhajów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej (HO i RW), biorących udział w programach selekcyjnych i wpisanych do polskich ksiąg hodowlanych. W tym numerze już po raz ósmy przedstawiamy szczegółową analizę subpopulacji 100 najlepszych buhajów ocenionych w kraju lub przeliczonych przez Interbull, wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych: indeksu syntetycznego PF, indeksu ekonomicznego IE, podindeksu produkcji, podindeksu pokroju, podindeksu płodności, wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych i wartości hodowlanej dla długowieczności. Dane do analizy pochodzą z sezonu oceny wartości hodowlanej buhajów 2024/2.
tekst: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM
Liczbę buhajów pochodzących z poszczególnych krajów na listach top 100, sklasyfikowanych wg polskiego indeksu selekcyjnego Produkcja i Funkcjonalność oraz jego składowych, przedstawia tabela nr 1. Jeżeli weźmiemy pod uwagę wszystkie siedem grup najlepszych buhajów, to mamy w nich zwierzęta pochodzące z 15 krajów. Najwięcej jest buhajów amerykańskich (229–32,7%), następnie francuskich (129–18,4%), niemieckich (119–17,0%) oraz polskich (53–7,6%). W poprzednim roku układ był nieco inny. Najwięcej w rankingach było również buhajów amerykańskich (173–24,7%), w dalszej kolejności buhajów niemieckich (172–24,6%), francuskich (113–16,1%), holenderskich (73–10,4%), kanadyjskich (55–7,9%) oraz polskich (38–5,4%). Oznacza to, że buhaje pochodzące z tych krajów najlepiej spełniają założenia celu hodowlanego dla rasy PHF w Polsce.
Jeżeli chodzi o polskie buhaje, to bardzo cieszy fakt, że z roku na rok powiększa się ich liczba w rankingach top 100. W 2020 roku Polska, mająca 12 buhajów, zajmowała 9. pozycję wśród krajów mających swoje buhaje w czołówkach list rankingowych. W kolejnym, 2021 roku z 24 buhajami zajmowała 7. miejsce. W 2022 roku polskich buhajów było 36, a w 2023 roku – 38, co klasyfikowało nas na 6. miejscu. Aktualnie mamy 53 buhaje i zajmujemy 4. lokatę. Pozycję Polski należy jednak odnieść do wielkości populacji bydła HF w Polsce, która plasuje nas w światowej czołówce.
Warto porównać wyniki buhajów północnoamerykańskich (Kanady i USA), należących do wspólnej bazy genetycznej, z wynikami buhajów należących do spółdzielni EuroGenomics, której członkiem jest również Polska. Biorąc pod uwagę wyniki z tabeli 1, zestawienie to pokazuje ogromną przewagę buhajów europejskich, których jest 414 w stosunku do 272 buhajów z Ameryki Północnej.
Klasyfikacja według indeksu selekcyjnego PF (tabela nr 2)
Indeks selekcyjny PF (produkcja i funkcjonalność) pokazuje cel hodowlany dla rasy PHF w Polsce i jest najważniejszym kryterium selekcyjnym. W ocenie 2024/2 100 najlepszych buhajów, uszeregowanych pod względem indeksu PF, ma średni indeks 166 jednostek. W top 100 najwięcej jest buhajów pochodzących z Niemiec – 30, Stanów Zjednoczonych – 29 oraz Francji – 15. Polska w tym zestawieniu ma 4 buhaje: Superhit, Superpol, Danko Celtic, Starpol, ze średnią wartością indeksu PF równą 167 jednostek.
Jeśli chodzi o klasyfikację top 100 według indeksu PF, przewaga liczebna buhajów z EuroGenomics w stosunku do północnoamerykańskich jest duża i wynosi 61 do 37.
PF – indeks selekcyjny Produkcja i Funkcjonalność
Klasyfikacja według Indeksu Ekonomicznego (tabela nr 3)
Indeks Ekonomiczny, obok indeksu Produkcja i Funkcjonalność, jest drugim polskim indeksem selekcyjnym. Wyraża łączną wartość hodowlaną zwierzęcia w przeliczeniu na złotówki. Wykorzystywanie go w selekcji wpływa na maksymalizację zysków z produkcji mleka. Top 100 buhajów uszeregowanych wg Indeksu Ekonomicznego ma średnią wartość tego indeksu na poziomie 3208 zł. Najwięcej buhajów w rankingu pochodzi z Niemiec – 45, Stanów Zjednoczonych – 23 oraz Francji – 10. W rankingu znajdują się 4 buhaje polskie: Danko Celtic, Superhit, Starpol, Baltber, ze średnią wartością Indeksu Ekonomicznego 3232 zł.
W rankingu top 100 według Indeksu Ekonomicznego przewaga liczebna buhajów z EuroGenomics w stosunku do północnoamerykańskich jest jeszcze większa niż w zestawieniu według indeksu PF i wynosi 72 do 27.
Klasyfikacja według podindeksu produkcyjnego (tabela nr 4)
W polskim indeksie selekcyjnym produkcja stanowi aż 40%, dlatego buhaje, które są w czołówce rankingu uplasowanego pod względem indeksu PF, są to przeważnie buhaje, które przekazują na córki wysoką produkcję mleka i suchej masy. W klasyfikacji buhajów uszeregowanych pod względem produkcji przodują Amerykanie, którzy mają ponad połowę buhajów – 64, na drugim miejscu są buhaje niemieckie – 15, a na trzecim kanadyjskie – 12. Polska w tym rankingu ma tylko jednego buhaja, którym jest Zol DJ.
W klasyfikacji top 100 według podindeksu produkcyjnego to buhaje północnoamerykańskie mają przewagę liczebną w stosunku do tych z EuroGenomics – 76 do 23.
PPR – podindeks produkcyjny
Klasyfikacja według podindeksu pokrojowego (tabela nr 5)
Pokrój stanowi 25% polskiego indeksu selekcyjnego PF.
Największą liczbę buhajów na top liście uszeregowanej pod względem pokroju ma, tak jak w poprzednim roku, Francja – 39. Na drugim miejscu jest Hiszpania – 17, a na trzecim Stany Zjednoczone – 12. Z polskiej hodowli pochodzą 2 buhaje pokrojowe: Ronaldo ET, Lencokaz.
W zestawieniu pod względem pokroju przeważają buhaje pochodzące z krajów EuroGenomics w stosunku do północnoamerykańskich – 71 do 24.
Klasyfikacja według podindeksu płodności (tabela nr 6)
Poprawa płodności u samic bydła rasy HF stanowi ważny cel hodowlany dla większości hodowców w Polsce i na świecie. Wraz z dużym postępem, jeśli chodzi o ilość mleka, na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie pogorszyła się płodność samic. Niepokojący jest również brak wyraźnego, pozytywnego trendu genetycznego dla tej cechy w krajowej populacji. W polskim indeksie selekcyjnym dla rasy PHF podindeks płodności stanowi 15%.
W subpopulacji 100 najlepszych pod względem płodności buhajów najwięcej jest zwierząt z hodowli amerykańskiej – 31, polskiej – 25 i holenderskiej – 14.
Większość buhajów o wysokich wartościach hodowlanych dla płodności ma bardzo niską wartość indeksu selekcyjnego PF i pozostałych jego składowych, co może być przyczyną braku poprawy tej cechy w populacji.
Analizując zestawienie buhajów pod względem płodności, można stwierdzić, że również w tym układzie buhaje należące do EuroGenomics są liczniejsze w top 100 (68) w stosunku do buhajów północnoamerykańskich (32).
PPŁ – podindeks płodności
Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych (tabela nr 7)
Wartość hodowlana dla zawartości komórek somatycznych stanowi 10% w indeksie selekcyjnym Produkcja i Funkcjonalność (PF).
W grupie 100 buhajów z najwyższą wartością hodowlaną dla zawartości komórek somatycznych najwięcej jest pochodzenia francuskiego – 56, następnie polskiego i niemieckiego – po 10. Buhaje urodzone w Polsce to: Superhit, Starpol, Danko Center, Promotor, SK Moher, Ronaldo ET, Spartanin, Danko Brel, Sam Red G, Superpol.
W zestawieniu top 100 pod względem wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych buhaje północnoamerykańskie wypadają bardzo słabo, gdyż znajdują się tu tylko 3 buhaje z USA i nie ma żadnego buhaja pochodzącego z Kanady.
Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla długowieczności (tabela nr 8)
Wraz ze wzrostem wydajności krów skraca się okres ich użytkowania. Dlatego bardzo ważna jest poprawa ich tzw. długowieczności. Jeżeli krowa długo żyje i produkuje mleko, to znaczy, że nie ma problemów zdrowotnych. W indeksie PF długowieczność stanowi 10%.
W subpopulacji 100 najlepszych buhajów pod względem wartości hodowlanej dla długowieczności najwięcej jest buhajów pochodzących ze Stanów Zjednoczonych – 67, Niemiec – 11 i Polski – 7.
Buhaje polskie to: Marszal, Danko Zoom, Debit, Danko Zepp, Boksyt, Czaj, Danko Zoltar.
W rankingu top 100 według wartości hodowlanej dla długowieczności buhajów pochodzących z krajów EuroGenomics jest 25, a z USA aż 73.
Top 10 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej
Tabela 9 przedstawia rankingi 10 najwyżej ocenionych buhajów wg indeksu selekcyjnego PF i jego składowych oraz Indeksu Ekonomicznego. W sumie we wszystkich siedmiu rankingach top 10 najwięcej jest buhajów pochodzących z USA – 25, na drugim miejscu jest Francja – 14, a na trzecim Niemcy – 9.
We wszystkich siedmiu rankingach top 10 znalazło się tylko pięć polskich buhajów.
DŁ – wartość hodowlana dla długowieczności
Podsumowanie
Analiza grupy 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według siedmiu polskich kryteriów selekcyjnych pokazuje, że:
- dominują w niej buhaje urodzone w USA, Francji i Niemczech,
- buhaje niemieckie najbardziej odpowiadają celowi hodowlanemu dla rasy PHF, jak również poprawiają zyski z produkcji mleka,
- poprawa produkcji, płodności i długowieczności to zaleta buhajów pochodzących z USA,
- buhaje francuskie to buhaje pokrojowe oraz obniżające zawartość komórek somatycznych w mleku,
- Polskie buhaje w tej analizie wypadły dużo lepiej niż w latach poprzednich i zajmują 4. pozycję w grupie 15 krajów.
Refleksja autorów:
Dominacja amerykańskich buhajów jest duża w porównaniu z poszczególnymi krajami europejskimi. Jednak jeżeli weźmiemy pod uwagę kraje należące do Spółdzielni EuroGenomics, jako wspólną populację, przeciwstawną dla ogromnej populacji amerykańskiej, to na listach top jest znacznie więcej bardzo dobrych genetycznie buhajów europejskich niż amerykańskich, z wyjątkiem podindeksu produkcji i długowieczności. Dlatego powstanie Spółdzielni EuroGenomics, której członkiem jest również Polska, i wspólne działania w kierunku poprawy efektywności hodowli to ogromna szansa.
Źródło danych:
cgen.pl/indeksy/ocena/buhaj/ranking
wycena.izoo.krakow.pl
