Co w prawie piszczy – 02/2024
Długo już się nie mówiło o zmianach w prawie, na przełomie nowego roku mianowano nowego Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a zespół legislacyjny pod nowym okiem najwyraźniej potrzebuje chwili, by w pełni rozruszać swoje koła.
tekst: Michał Korytko
Przez to też dzisiejszy przegląd zbioru nowości prawnych dla hodowcy bydła mlecznego jest podwojony, tj. obejmuje zmiany z grudnia i początku stycznia.
Ten „powiększony zestaw” wyjaśni (mam nadzieję) wiele nowych wymogów, uproszczeń i rzekomych ukłonów dla hodowców ze strony rząd(-u/-ów).
Zaczynamy naszą analizę.
1. Ograniczenie kar za niezapewnienie wybiegu, zlikwidowanie obowiązku prowadzenia rejestru wybiegów oraz nowy obowiązek zdefiniowania opasa
Projekt rozporządzenia wprowadza obietnice złożone przez ministerstwo wobec PFHBiPM co do likwidacji obowiązku prowadzenia rejestru wybiegu, zastępując ten obowiązek możliwością składania oświadczenia co do wybiegu.
Głównym zagadnieniem projektu jest jednak problem definicji opasa w systemie IRZ względem wariantu pomocy – Dobrostan opasów w ramach ekoschematu Dobrostan zwierząt.
Wsparcie z założenia ma być przyznawane osobom realizującym podwyższone warunki chowu bydła przeznaczonego do produkcji mięsa. W systemie IRZ uwzględnia się jednak bydło, co do którego można określić kierunek używania na: mięsno-opasowy, mleczno-opasowy lub opasowy.
Projekt sugeruje, że rolnik powinien mieć możliwość dokonywania uzupełnień lub zmian kierunku użytkowania bydła w systemie IRZ do 5 lutego 2024 roku.
W przypadku zwierząt ubitych, które nie miały określonego kierunku użytkowania w systemie IRZ lub kierunek ten nie uwzględniał przeznaczenia do opasu, przyznana zostanie płatność w ramach wariantu Dobrostan opasów, jeżeli rolnik złożył wniosek o tego rodzaju płatność w 2023 roku.
Natomiast w przypadku zwierząt sprzedanych wymaga się, aby rolnik składający wniosek o Dobrostan opasów przedstawił oświadczenie potwierdzające, że zwierzęta te pozostawały w gospodarstwie do czasu ich sprzedaży.
Projekt rozporządzenia wprowadza także nową wersję warunków popełnianych uchybień, zmieniając tym samym kary za niezapewnienie wybiegu.
Dolna granica uchybień w ramach ekoschematu praktyki prowadzenia wybiegu została zmniejszona do progu 16% „Współczynnika dotkliwości uchybienia”, co oznacza mniejsze kary pieniężne dla rolników popełniających uchybienia w tej praktyce w granicach od 5% do 10% łącznej liczby dni, w których wszystkie zwierzęta objęte wymogami wariantu powinny mieć zapewniony wybieg.
Poprzednie rozwiązania przewidywały „Współczynnik dotkliwości uchybienia” na poziomie 32% dla uchybienia do 10% wszystkich krów objętych wymogami wariantu w gospodarstwie.
2. Nowa stawka zwrotu podatku akcyzowego w cenie oleju napędowego
Ustalono nowe stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na litr oleju w 2024 roku.
Rozporządzenie określa, że w 2024 roku stawka zwrotu podatku akcyzowego, który jest uwzględniony w cenie oleju napędowego używanego do celów rolniczych, wyniesie 1,46 zł na każdy litr oleju.
W projekcie ustawy budżetowej na 2024 rok przeznaczono kwotę 1663 mln zł na procedury związane ze zwrotem podatku akcyzowego i jego wypłatą. W roku 2023 stawka ta wynosi 1,20 zł, oznacza to wzrost stawki o 26 gr na każdym litrze oleju napędowego rok do roku.
3. Możliwość uprawy roślin na cele techniczne lub energetyczne w poplonie
Akt wprowadza zmiany w rozporządzeniu zawierającym wykaz produktów i grup produktów, ze względu na które mogą być tworzone grupy producentów rolnych, minimalna roczna wielkość produkcji towarowej wyprodukowana przez wszystkich członków grupy producentów rolnych i sprzedana do tej grupy oraz minimalna liczba członków grupy producentów rolnych.
Zmiana rozporządzenia ma pozytywny wydźwięk, umożliwia rolnikom uprawę roślin na cele techniczne lub energetyczne w poplonie, a nie jak dotychczas – w plonie głównym. Marginalne zmiany interpretacyjne przeznaczenia uprawy nie uzasadniają potrzeby składania uwag do rzeczonego projektu rozporządzenia.
Ma to za zadanie rozszerzyć dotychczasowe podejście i umożliwić tworzenie grup producentów rolnych z większej liczby produktów, które mogą być wykorzystywane na cele energetyczne lub techniczne.
Zgodnie z aktualnym zakresem tej kategorii produktów obejmuje ona jedynie artykuły pochodzące bezpośrednio z głównego plonu.
Oznacza to, że nie można zaklasyfikować do tej kategorii produktów takich jak słoma, która – chociaż powszechnie używana w celach energetycznych – nie jest głównym produktem rolniczym, lecz jedynie pozostałością roślinną po zbiorach zbóż.
Zmieniono również wydźwięk, jaki ma przeznaczenie tej uprawy: dotychczas oznaczało „uprawiane z przeznaczeniem na cele energetyczne lub techniczne”, natomiast po wprowadzeniu proponowanej zmiany będzie oznaczało „przeznaczone na cele energetyczne lub techniczne”. Zmiana dotyczy wprowadzenia realizacji efektu przeznaczenia uprawy z aktywnego starania w trakcie uprawy. Choć nieznaczna, wprowadza inny wydźwięk i może w efekcie zmienić sposób jego interpretacji.
4. Wykluczenie buhajów mlecznych z dofinansowania zakupu
Zaproponowane zmiany obejmują:
- Przedłużenie terminu udzielania kredytów:
Wydłużenie terminu udzielania kredytów płynnościowych dla producentów rolnych oraz kredytów skupowych do 30 czerwca 2024 roku. - Doprecyzowanie przepisów dot. oświadczenia o nieubieganiu się o inne formy pomocy:
Doprecyzowanie przepisów w taki sposób, aby jednoznacznie wynikało, że oświadczenie o nieubieganiu się w 2023 roku o inną pomoc związaną z obrotem zbożami lub skupem zbóż nie obejmuje pomocy w § 13zy. - Wsparcie dla producentów kukurydzy:
Uruchomienie programu pomocy skierowanego do producentów kukurydzy. - Dofinansowanie zakupu czysto rasowego buhaja rasy mięsnej:
Wprowadzenie wsparcia w formie dofinansowania do zakupu czysto rasowego buhaja rasy mięsnej, który osiągnął wiek powyżej 13 miesięcy i posiada świadectwo zootechniczne. - Zróżnicowane stawki pomocy dla producentów kukurydzy:
Propozycja zróżnicowanych stawek pomocy dla producentów kukurydzy, określająca:- 1000 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy (z wyłączeniem kukurydzy na kiszonkę) w województwach lubelskim i podkarpackim;
- 700 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy (z wyłączeniem kukurydzy na kiszonkę) w województwach małopolskim, mazowieckim, świętokrzyskim i podlaskim;
- 500 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy (z wyłączeniem kukurydzy na kiszonkę) w pozostałych województwach.
Nie sposób sprzeciwić się zasadności wprowadzenia wsparcia dla producentów kukurydzy poszkodowanych w wyniku nadmiernego importu zbóż z Ukrainy.
Kontrowersje budzi zawarta w tym samym projekcie propozycja w postaci dofinansowania zakupu czysto rasowego buhaja rasy mięsnej, wykluczając jednocześnie z analogicznej pomocy zakup buhaja ras mlecznych lub dwustronnie użytkowych, wydaje się co najmniej nieadekwatna z punktu widzenia rynku bydła.
Wprowadzana pomoc do zakupu buhaja rasy mięsnej osiąga wartość 5000 zł na zakupioną sztukę, przy czym maksymalny wymiar pomocy dla jednego beneficjenta przysługuje do 30 sztuk, czyli 150 000 zł.
Istotny jest także zakres, w którym uprawniony beneficjent mógł oraz może dokonać zakupu buhaja, tj. w roku złożenia wniosku o udzielenie pomocy lub w roku poprzedzającym rok złożenia takiego wniosku. A zatem również zakupy zrealizowane np. w 2022 roku (wsteczne) będą objęte pomocą w postaci dofinansowania 5000 zł na sztukę.
Biorąc pod uwagę rynkową cenę buhaja czysto rasowego rasy mięsnej powyżej 13. miesiąca życia, pomoc ta będzie rekompensowała co najmniej 50% w górę całkowitej wartości zakupu każdej sztuki.
W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia można wyczytać, że „sektor hodowli i chowu bydła mięsnego (…) stał się alternatywą dla rolników wycofujących się z produkcji trzody chlewnej czy mleka”.
Nie sposób się zgodzić z tą retoryką, przebranżowienia mają miejsce w każdym sektorze produkcji rolnej, nie wyklucza to jednak istotności produkcji mleka w porównaniu z hodowlą bydła mięsnego.
Projekt rozporządzenia został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji 8 grudnia 2023 roku o godz. 16.19, a już o godz. 17.10 przypisano mu atrybut etapu projektu – „Skierowanie projektu do podpisu Prezesa Rady Ministrów”.
Ukazuje to dobitnie, że konsultacje mające miejsce po oficjalnym udostępnieniu projektu są często fikcyjne lub (jak w tym przypadku) zupełnie się je pomija.
5. Hodowco! Zachowaj Książkę Leczenia Zwierząt
Od nowego roku weszła w życie zmiana ustawy o ochronie zdrowia zwierząt, zakładająca działanie elektronicznego systemu prowadzenia Książki Leczenia Zwierząt.
Posiadacze zwierząt oraz lekarze weterynarii będą mieli obowiązek wprowadzania informacji dotyczących podawanych zwierzętom produktów leczniczych do systemu teleinformatycznego, udostępnionego przez głównego lekarza weterynarii. Niestety, jak wynika z komunikatu zamieszczonego na stronie MRiRW, system ten jeszcze nie działa i na pewno nie zacznie działać w wyznaczonym terminie.
Mamy zatem sytuację, w której ustawa nakłada na posiadaczy zwierząt i lekarzy weterynarii obowiązek, którego przez bliżej nieokreślony czas po prostu nie będą mogli dopełnić.
Do czasu udostępnienia systemu, zgodnie z zapewnieniem ministerstwa rolnictwa, niewykonanie obowiązku dokumentowania leczenia zwierząt przez jego posiadacza nie stanowi wykroczenia. Innymi słowy, hodowcom niewykonującym obowiązku, którego wykonać się nie da, nie będą groziły żadne sankcje.
Co w takim razie robić? Wydaje się, że jedyne rozsądne i bezpieczne dla hodowcy zalecenie to kontynuować prowadzenie Książki Leczenia Zwierząt, będącej dotychczas jedynym umocowanym prawnie sposobem dokumentacji leczenia zwierząt.
Dopiero po uruchomieniu strony będzie można rozpocząć prowadzenie dokumentacji elektronicznej w udostępnionym systemie głównego lekarza weterynarii, o czym będziemy sygnalizować.
Dotyczy:
Zmienianej treści art. 53 i art. 85 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1075).
6. Jesteśmy w trakcie prac nad nowym rozporządzeniem umożliwiającym refundację 70% kosztów ubezpieczenia zwierząt hodowlanych od chorób zakaźnych
Ministerstwo rolnictwa planuje wprowadzić nowe przepisy, które pozwolą hodowcom zwierząt otrzymać zwrot 70% kosztów ubezpieczenia na wypadek utraty dochodów w związku z chorobami zakaźnymi u świń, bydła, owiec, kóz, koni lub drobiu, wymienionymi w przepisach Unii Europejskiej.
Ministerstwo uważa, że wprowadzenie tych zasad sprawi, że hodowcy będą bardziej odpowiedzialni za zabezpieczanie swoich zwierząt przed chorobami.
Firmy ubezpieczeniowe będą musiały spełnić określone warunki, co z kolei zmotywuje producentów do korzystania z ubezpieczenia. Dodatkowo należy stwierdzić, że wsparcie finansowe w postaci zwrotu kosztów ubezpieczenia będzie zachętą dla hodowców, aby skorzystali z tego rodzaju zarządzania ryzykiem.
Prace nad projektem są nadal w fazie szkicu, a zgłaszane do niego uwagi wymagają implementacji.
Federacja zgłosiła swoje uwagi do projektu rozporządzenia i zgodnie z zapewnieniami pracowników ministerstwa oczekuje na ich uwzględnienie.
- Uwzględniono uwagi PFHBiPM do projektu rozporządzenia o zarządzaniu ryzykiem
Przepis, o którym mowa, w postaci sprzed zmiany nakazywał każdej osobie składającej wniosek o pomoc dołączyć kopię pozwolenia, którego uzyskanie i ogólna potrzeba posiadania wiązały się jedynie z niektórymi przypadkami prowadzenia chowu lub hodowli drobiu albo świń.
Ten sam przepis nie wykluczał w przypadku chowu lub hodowli bydła braku potrzeby spełnienia obowiązku załączenia kopii rzeczonego dokumentu do wniosku o wsparcie.
Aby wykluczyć przypadki błędnej interpretacji przepisów, np. przez pracowników administracyjnych sprawdzających kompletność dokumentacji wniosku, została złożona prośba o zmianę rzeczonego przepisu, aby dosadnie wskazać, że wymóg ten nie dotyczy hodowców bydła lub że dotyczy hodowców drobiu albo świń.
Uwagi te zostały przez MRiRW przyjęte do ostatecznej wersji rozporządzenia bez dalszych zmian.
8. „Trójka” z „Dwunastki” postulatów przyjęta
Mimo że przegląd służy sprawom czysto prawnym, to nowe porozumienie stowarzyszenia „Oszukana Wieś” z ministrem Czesławem Siekierskim zakrawa też o te kwestie.
Porozumienie zostało zawarte 6 stycznia 2024 roku w siedzibie wojewody podkarpackiego w Rzeszowie.
W ramach rozmów w Medyce zostały wypracowane trzy postulaty rolników i zgodnie z zapewnieniem ministerstwa przyjęto je do realizacji, są to:
1) Uruchomienie dopłat do kukurydzy (1 mld zł).
2) Zwiększenie akcji kredytowej dla kredytów płynnościowych (o kwotę minimum 2,5 mld zł).
3) Utrzymanie wysokości podatku rolnego na poziomie z 2023 roku.
Związane z przyjęciem postulatów jest również jednoczesne zakończenie protestów rolników na granicy, o których ostatnio tak głośno.
Choć warunki porozumienia są dość oczywiste, ich realizacja zajmie co najmniej kilka miesięcy.
Minister zapewnia jednak, że jest ostatnim, który chciałby rolników oszukać, a także – jak sam wielokrotnie powtórzył na konferencji prasowej z przedstawicielem związkowców Sławomirem Izdebskim: „Oszukać można tylko raz, potem już nie można być partnerem do rozmów”.
Czekamy zatem niecierpliwie na pierwsze rozwiązania w postaci rozporządzeń, a o tym, co się za nimi kryje, na pewno dowiecie się Państwo w kolejnych wydaniach „Co w prawie piszczy”.
Podsumowując
- Ograniczono dotkliwość uchybienia przy zapewnianiu wybiegu przy realizacji ekoschematu – Dobrostan zwierząt:
- dotychczas przyjmowano wartość 32% „dotkliwości uchybienia”;
- teraz będzie to wartość 16% „dotkliwości uchybienia”.
- Zlikwidowano wymóg prowadzenia rejestru wybiegu, zastępując możliwością złożenia oświadczenia o zapewnieniu wybiegu.
- Rozwiązano problem definicji opasa w ramach Dobrostanu opasów.
- Ustanowiono nową stawkę zwrotu akcyzy zawartego w cenie oleju napędowego na 2024 rok w wysokości 1,46 zł – czyli o 26 gr więcej niż w 2023 roku.
- Umożliwiono prowadzenie uprawy roślin na cele techniczne lub energetyczne w poplonie, a nie jak dotychczas – w plonie głównym.
- Wydłużono termin udzielania kredytów płynnościowych dla producentów rolnych oraz kredytów skupowych do 30 czerwca 2024 roku.
- Uruchomiono program pomocy skierowany do producentów kukurydzy.
- Wprowadzono wsparcie w formie dofinansowania do zakupu czysto rasowego buhaja rasy mięsnej, który osiągnął wiek powyżej 13 miesięcy i posiada świadectwo zootechniczne.
- Przedstawiono propozycję zróżnicowanych stawek pomocy dla producentów kukurydzy, określającą:
- 1000 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy (z wyłączeniem kukurydzy na kiszonkę) w województwach lubelskim i podkarpackim;
- 700 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy (z wyłączeniem kukurydzy na kiszonkę) w województwach małopolskim, mazowieckim, świętokrzyskim i podlaskim;
- 500 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy (z wyłączeniem kukurydzy na kiszonkę) w pozostałych województwach.
- Z uwagi na brak możliwości uruchomienia elektronicznego systemu prowadzenia Książki Leczenia Zwierząt w najbliższym czasie rekomenduje się prowadzenie książki w dotychczasowej formie.
- Powstanie nowy program refundacji 70% kosztów składki ubezpieczenia zwierząt od wybranych chorób zakaźnych.
- Przyjęto trzy postulaty rolników protestujących na granicy z Ukrainą, ich realizacja zajmie jednak co najmniej kilka miesięcy.
