Schładzanie krów latem to rentowna inwestycja
Wysokowydajne krowy bardzo źle znoszą letnie upały, dlatego coraz częściej polscy hodowcy decydują się na montaż w swoich oborach skutecznych systemów schładzania zwierząt – oto przykład z Wielkopolski.
tekst i zdjęcia: RYSZARD LESIAKOWSKI
Jeszcze trzy lata temu letnie upały były makabryczne dla moich krów. Już przy zewnętrznej temperaturze 22°C drastycznie spadało pobieranie paszy. Odnotowywałem znaczne spadki dziennej wydajności krów, rzędu 4–5 kg mleka od krowy. Do tego dochodziły kłopoty z płodnością, krowy latem praktycznie się nie zacielały – relacjonuje Marcin Pazgrat, prowadzący w Borzysławiu wraz z żoną Paulą 100-hektarowe gospodarstwo, w którym utrzymują 130 krów o średniej rocznej wydajności rzędu 11 tys. kg mleka. Krowy utrzymywane są w oborze powstałej z przebudowy starej stodoły, obiekt jest systematycznie rozbudowywany. Pokrycie dachowe obory nie jest ocieplone, co podczas upałów sprzyja nagrzewaniu się powietrza we wnętrzu budynku. – Od sześciu lat stado jest dojone za pomocą dwóch robotów udojowych firmy Lely. Urządzenia te są wyposażone m.in. w moduł monitorowania przeżuwania. Podczas upałów system wykazywał znaczny spadek tego parametru. Krowy, leżąc na legowiskach, dyszały i nie przeżuwały – mówi hodowca. W jego opinii stres cieplny znacznie ogranicza rentowność produkcji mleka. Składa się na to przede wszystkim spadek wydajności mlecznej i gorsza płodność krów. W konsekwencji okres międzywycieleniowy wydłużył się, w 2017 roku wyniósł 452 dni. Skutkiem stresu cieplnego jest także sezonowość wycieleń, ponieważ krowy niepokryte latem zachodzą w ciążę jesienią, kiedy miną upały. W efekcie latem następnego roku dochodzi do spiętrzania wycieleń, co dezorganizuje prace w gospodarstwie.
Instalacja do schładzania krów
Aby ograniczyć następstwa stresu cieplnego, hodowca z Borzysławia trzy lata temu zdecydował się na montaż w swojej oborze systemu schładzania krów. – Teraz krowy w okresie letnim schładzane są przy stole paszowym, co zachęca je do pobierania paszy. Ideą tego systemu jest zmoczenie sierści krów i następnie skierowanie na nie strumienia powietrza z wentylatorów. Dochodzi do szybkiego odparowania wody i ochłodzenia powierzchni skóry – wyjaśnia hodowca. W tej oborze system schładzania krów składa się z następujących elementów:
• czterech pionowych wentylatorów, każdy o mocy 0,75 kW, zamocowanych nad korytarzem spacerowym przy stole paszowym;
• linii wodnej, zraszającej sierść krów za pomocą grubokroplistych dysz, które są rozstawione co 2,5 m;
• sterownika, kierującego pracą elektrozaworu linii zraszającej i wentylatorów;
• czujników temperatury i wilgotności powietrza, zamontowanych we wnętrzu obory.
Linia wodna jest wykonana z rur wodociągowych z tworzywa sztucznego, do których zamontowano dysze grubokropliste. Przebiega 1,5 m nad rurą karkową drabiny paszowej i jest cofnięta o 25 cm w kierunku korytarza paszowego. Linia wodna jest zamocowana do metalowego stelaża, przyspawanego do stalowych słupów nośnych, ustawionych wzdłuż krawędzi stołu paszowego.
Jak informuje hodowca, system działa automatycznie, zależnie od sygnałów płynących z czujników temperatury i wilgotności powietrza. Stosownie do tych parametrów elektrozawór otwiera dopływ wody do linii zraszającej i krowy są zwilżane wodą przez 40 sekund. Po tym czasie elektrozawór odcina dostęp wody i następuje przerwa w zraszaniu krów oraz włączają się wentylatory. Częstością 40-sekundowych sesji zraszania krów i czasem pracy wentylatorów steruje komputer, stosownie do aktualniej wilgotności i temperatury powietrza. – System funkcjonuje przez całą dobę – nadmienia rozmówca.
Nadzwyczaj dobre efekty
– Od czasu zamontowania systemu schładzania krów przy stole paszowym nie obserwuję różnicy w pobieraniu TMR-u między okresem letnim i zimowym. Jest to podstawa stabilnej produkcji mleka w ciągu całego roku. Teraz spadki dziennej wydajności mlecznej podczas dużych upałów są minimalne, rzędu 0,5–1 kg mleka/krowę – relacjonuje Marcin Pazgrat. Informuje, że w porównaniu z sytuacją sprzed trzech lat znacznie poprawił się także rozród stada. Obecnie średni okres międzywycieleniowy wynosi ok. 400 dni. W przekonaniu hodowcy do poprawy tego parametru przyczyniła się także poprawa zarządzania rozrodem. – Od dwóch lat zabiegi inseminacyjne wykonuję osobiście, a od roku cielność krów jest badana regularnie co dwa tygodnie – nadmienia rozmówca.
Należy podkreślić, że hodowca stosuje także inne strategie ograniczania skutków stresu cieplnego. Krowy mają zapewniony stały dostęp do wody i lizawek solnych. Do pobierania TMR-u zachęca je częste podgarnianie paszy na stole paszowym za pomocą robota Lely Juno.
Szybki zwrot inwestycji
Pytamy hodowcę o koszt skutecznego systemu schładzania krów. – Od firmy zakupiłem niezbędne elementy systemu, tj. cztery pionowe wentylatory, dysze grubokropliste, elektrozawór do instalacji wodnej, sterownik oraz czujniki temperatury i wilgotności. Większość prac montażowych wykonałem we własnym zakresie. Trzy lata temu system ten kosztował mnie ok. 55 tys. zł – mówi hodowca. W jego ocenie wydatek na system schładzania krów zwrócił się po pierwszym sezonie użytkowania.
Hodowca z Borzysławia informuje, że nadal zamierza inwestować w poprawę mikroklimatu w swojej oborze. – W części legowiskowej, mieszczącej się w zaadaptowanej stodole, obecnie funkcjonuje jeden poziomy mieszacz powietrza o rozpiętości skrzydeł 4 m. Krowy chętnie pod nim przebywają i się gromadzą. Aby je rozproszyć, zamierzam zamontować dodatkowo jeszcze dwa takie mieszacze powietrza – mówi rozmówca. Podkreśla, że w każdym stadzie krów mlecznych są obszary, które można udoskonalić.
