Analiza wartości hodowlanej
100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych (sezon oceny 2022.2)
Trzy razy do roku na łamach czasopisma „Hodowla i Chów Bydła” publikujemy analizę wartości hodowlanej buhajów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej (HO i RW) biorących udział w programach selekcyjnych i wpisanych do polskich ksiąg hodowlanych. W tym numerze już po raz szósty przedstawiamy szczegółową analizę subpopulacji 100 najlepszych buhajów ocenionych w kraju lub przeliczonych przez Interbull, wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych: indeksu syntetycznego PF, Indeksu Ekonomicznego (IE), podindeksu produkcji, podindeksu pokroju, podindeksu płodności, wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych i wartości hodowlanej dla długowieczności. Dane do analizy pochodzą z sezonu oceny wartości hodowlanej buhajów 2022/2.
tekst: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM
Liczbę buhajów pochodzących z poszczególnych krajów na listach top 100, sklasyfikowanych wg polskiego indeksu selekcyjnego Produkcja i Funkcjonalność oraz jego składowych, przedstawia tabela 1. Jeżeli weźmiemy pod uwagę wszystkich siedem subpopulacji najlepszych buhajów, to mamy w nich zwierzęta pochodzące z 16 krajów. Najwięcej jest buhajów amerykańskich – 195 (27,9%), następnie francuskich – 129 (18,4%), niemieckich – 128 (18,3%), kanadyjskich – 73 (10,4%), holenderskich – 57 (8,1%), i polskich – 36 (5,1%). W poprzednim roku układ był na podobnym poziomie. Najwięcej w rankingach było również buhajów amerykańskich – 217 (31,0%), następnie niemieckich – 156 (22,3%), francuskich – 88 (12,6%), kanadyjskich – 64 (9,1%), i holenderskich – 54 (7,7%). Oznacza to, że buhaje pochodzące z tych krajów najlepiej spełniają założenia celu hodowlanego dla rasy PHF w Polsce.
Jeżeli chodzi o polskie buhaje, to bardzo cieszy fakt, że z roku na rok powiększa się ich liczba w rankingach top 100. W 2020 roku Polska, mająca 12 buhajów, zajmowała dziewiątą pozycję wśród krajów mających swoje buhaje w czołówkach list rankingowych. W poprzednim roku z 24 buhajami zajmowała siódme miejsce, a w bieżącym roku polskich buhajów jest 36, co klasyfikuje nas na szóstym miejscu. Pozycję Polski należy jednak odnieść do wielkości populacji bydła HF w Polsce, która plasuje nas w światowej czołówce.
Warto porównać wynik buhajów północnoamerykańskich (Kanady i USA), należących do wspólnej bazy genetycznej, z wynikiem buhajów należących do spółdzielni EuroGenomics, której członkiem jest również Polska. Zestawienie wyników w tabeli 1 pokazuje ogromną przewagę buhajów europejskich, których jest 395 w stosunku do 268 buhajów z Ameryki Północnej.
Klasyfikacja według indeksu selekcyjnego PF (tabela 2)
Indeks selekcyjny PF (Produkcja i Funkcjonalność) pokazuje cel hodowlany dla rasy HF w Polsce i jest najważniejszym kryterium selekcyjnym. W ocenie 2022/2 100 najlepszych buhajów uszeregowanych pod względem indeksu PF ma średni indeks na poziomie 155 jednostek. W top 100 najwięcej jest buhajów pochodzących z Niemiec – 33, równie dużo ze Stanów Zjednoczonych – 21, oraz z Francji – 18.
Polska w tym zestawieniu ma 7 buhajów: Zol Bebeto, SK Batman, Danko Alians, Danko Blues, Zol Balin, D.Petroniusz, Promotor, ze średnią wartością indeksu PF równą 154 jednostki.
Jeśli chodzi o klasyfikację top 100 według indeksu PF, to przewaga liczebna buhajów z EuroGenomics w stosunku do północnoamerykańskich jest duża i wynosi 75 do 25.
PF – indeks selekcyjny Produkcja i Funkcjonalność
Klasyfikacja według Indeksu Ekonomicznego (IE) (tabela 3)
Indeks Ekonomiczny, obok indeksu Produkcja i Funkcjonalność, jest drugim polskim indeksem selekcyjnym. Wyraża łączną wartość hodowlaną zwierzęcia w przeliczeniu na złotówki. Wykorzystywanie IE w selekcji wpływa na maksymalizację zysków z produkcji mleka. Top 100 buhajów uszeregowanych wg Indeksu Ekonomicznego ma średnią wartość tego indeksu na poziomie 2884 zł. Najwięcej buhajów w rankingu pochodzi z Niemiec – 50, Stanów Zjednoczonych – 20, Francji – 10.
W rankingu znajduje się 7 buhajów polskich (Danko Brel, Zol Busz, Danko Blues, Zol Balin, Zol Bebeto, Promotor, Danko Agar) z najwyższą średnią wartością indeksu selekcyjnego PF równą 152 jednostki oraz bardzo wysokim średnim Indeksem Ekonomicznym – 2914 zł (2. pozycja).
W rankingu top 100 według Indeksu Ekonomicznego przewaga liczebna buhajów z EuroGenomics w stosunku do północnoamerykańskich jest jeszcze większa niż w zestawieniu według indeksu PF i wynosi 79 do 21.
IE – Indeks Ekonomiczny
Klasyfikacja według podindeksu produkcyjnego (tabela 4)
W Polskim indeksie selekcyjnym produkcja stanowi aż 40%, dlatego w czołówce rankingu uplasowanego pod względem indeksu PF są przeważnie buhaje, które przekazują na córki wysoką produkcję mleka i suchej masy. W klasyfikacji buhajów uszeregowanych pod względem produkcji przodują Amerykanie, którzy mają blisko połowę buhajów – 44, na drugim miejscu są buhaje kanadyjskie – 18, a na trzecim niemieckie – 17.
Polska w tym rankingu ma jednego buhaja, którym jest Snooker.
W klasyfikacji top 100 według podindeksu produkcyjnego to buhaje północnoamerykańskie mają przewagę liczebną w stosunku do tych z EuroGenomics: 62 do 37.
PPR – podindeks produkcyjny
Klasyfikacja według podindeksu pokrojowego (tabela 5)
Pokrój stanowi 25% polskiego indeksu selekcyjnego PF.
Największą liczbę buhajów na top liście uszeregowanej pod względem pokroju ma, podobnie jak w poprzednim roku, Francja – 39. Na drugim miejscu jest Kanada – 23, a na trzecim Hiszpania – 14.
Polski buhaj pokrojowy to Lencokaz, pochodzący z hodowli indywidualnej, a aktualnie jest własnością Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Łowiczu.
W zestawieniu pod względem pokroju przeważają buhaje pochodzące z krajów EuroGenomics w stosunku do północnoamerykańskich: 62 do 35.
POP – podindeks pokroju
Klasyfikacja według podindeksu płodności (tabela 6)
Poprawa płodności samic bydła rasy HF stanowi ważny cel hodowlany dla większości hodowców w Polsce i na świecie. Wraz z dużym postępem, jeśli chodzi o ilość mleka, na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie pogorszyła się płodność samic. Niepokojący jest również brak wyraźnego pozytywnego trendu genetycznego dla tej cechy w krajowej populacji. W polskim indeksie selekcyjnym dla rasy PHF podindeks płodności stanowi 15%.
W subpopulacji 100 najlepszych pod względem płodności buhajów najwięcej jest zwierząt z hodowli amerykańskiej – 33, duńskiej – 19, holenderskiej – 12.
PPŁ – podindeks płodności
W rankingu buhajów najlepszych pod względem płodności z polskich hodowli pochodzi 10 rozpłodników (w poprzednim roku 4): Tarzan, Sopel, Płyn, Marsz, Rolf, Paulus, Caro, Gazet, Bomber, Warchoł.
Większość buhajów o wysokich wartościach hodowlanych dla płodności ma bardzo niską wartość indeksu selekcyjnego PF i pozostałych jego składowych, co może być przyczyną braku poprawy tej cechy w populacji.
Analizując zestawienie buhajów pod względem płodności, można stwierdzić, że w top 100 buhaje należące do EuroGenomics są liczniejsze (59) w stosunku do buhajów północnoamerykańskich (39).
Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych (tabela 7)
Wartość hodowlana dla zawartości komórek somatycznych stanowi 10% w indeksie selekcyjnym Produkcja i Funkcjonalność.
W grupie 100 buhajów z najwyższą wartością hodowlaną dla zawartości komórek somatycznych najwięcej jest buhajów pochodzenia francuskiego – 53, następnie niemieckiego – 13. 9 buhajów pochodzi z Holandii.
W stawce top, sklasyfikowanej pod względem wartości hodowlanej dla KS, znalazły się 4 buhaje z polskiej hodowli: SK Moher, Promotor, Danko Brel, Zol Bebeto.
W zestawieniu top 100 pod względem wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych buhaje północnoamerykańskie wypadają bardzo słabo, gdyż znajdują się tam tylko 4 rozpłodniki z USA i nie ma żadnego buhaja pochodzącego z Kanady.
KS – wartość hodowlana dla komórek somatycznych
Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla długowieczności (tabela 8)
Wraz ze wzrostem wydajności krów skraca się okres ich użytkowania, dlatego bardzo ważna jest poprawa tzw. długowieczności krów. Jeżeli krowa długo żyje i produkuje mleko, to znaczy, że nie ma problemów zdrowotnych. W indeksie PF długowieczność stanowi 10%.
W subpopulacji 100 najlepszych buhajów pod względem wartości hodowlanej dla długowieczności najwięcej jest buhajów pochodzących ze Stanów Zjednoczonych – 61, z Kanady – 21, z Polski – 6: Marszal, Dabit, Boksyt, Czaj, Ebp Edison, Termet GG.
W klasyfikacji top 100 według wartości hodowlanej dla długowieczności buhaje północnoamerykańskie wypadają bardzo dobrze (82) w stosunku do pochodzących z krajów EuroGenomics (17).
DŁ – wartość hodowlana dla długowieczności
Top 10 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej
Tabela 9 przedstawia rankingi 10 najwyżej ocenionych buhajów wg indeksu selekcyjnego PF i jego składowych oraz IE. W sumie we wszystkich siedmiu rankingach top 10 najwięcej jest buhajów pochodzących z USA – 21, na drugim miejscu są Francja i Niemcy – po 11, a na trzecim, z taką samą liczbą buhajów, Kanada i Holandia – po 6.
We wszystkich siedmiu rankingach top 10 znalazły się tylko 4 polskie buhaje.
Podsumowanie
Analiza populacji 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według siedmiu polskich kryteriów selekcyjnych pokazuje, że:
- dominują w niej buhaje urodzone w USA;
- buhaje niemieckie najbardziej odpowiadają celowi hodowlanemu dla rasy PHF, a także poprawiają zyski z produkcji mleka;
- poprawa produkcji, płodności i długowieczności to zalety buhajów pochodzących z USA;
- buhaje francuskie to buhaje pokrojowe oraz obniżające zawartość komórek somatycznych w mleku;
Polska wypadła w tej analizie dużo lepiej w porównaniu z analizą wykonaną rok temu. Aktualnie zajmuje szóstą pozycję w grupie 16 krajów i wyprzedza między innymi Danię i Hiszpanię.
Refleksja autorów
Dominacja amerykańskich buhajów jest duża w porównaniu z poszczególnymi krajami europejskimi. Jednak jeżeli weźmiemy pod uwagę kraje należące do spółdzielni EuroGenomics, jako wspólna populacja, przeciwstawna dla ogromnej populacji amerykańskiej, to na listach top jest znacznie więcej bardzo dobrych genetycznie buhajów europejskich niż amerykańskich, z wyjątkiem podindeksu produkcji i długowieczności. Dlatego powstanie spółdzielni EuroGenomics, której członkiem jest również Polska, i wspólne działania w kierunku poprawy efektywności hodowli to ogromna szansa.
Źródło danych:
- cgen.pl/indeksy/ocena/buhaj/ranking
- wycena.izoo.krakow.pl
