Indeks Ekonomiczny – analiza oceny z kwietnia 2023 r.
Już za rok hodowcy bydła rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej będą się posługiwać wartościami hodowlanymi i skonstruowanymi na ich podstawie indeksami selekcyjnymi oszacowanymi za pomocą niezwykle innowacyjnej metody. We wspólnym zespole specjalistów z Instytutu Zootechniki i Centrum Genetycznego PFHBiPM trwają wytężone prace nad wdrożeniem tej nowej metodyki. Niedługo nasz kraj dołączy do stale rosnącego grona krajów stosujących tzw. metodę jednostopniową, inaczej zwaną też metodą jednego kroku. Dlaczego mówię o tym już teraz? Każdorazowo, pisząc o Indeksie Ekonomicznym, przypominam, że może on być obliczony tylko dla samic posiadających indeks PF. W tym kontekście, na podstawie przeczytanych i słyszanych na różnych konferencjach i szkoleniach informacji, można wysnuć jeden ważny wniosek: zastosowanie metody jednego kroku do szacowania wartości hodowlanych pozwoli na to, aby więcej naszych samic rasy PHF mogło mieć oszacowany indeks PF/gPF, a więc również dla większej ich liczby będzie można policzyć IE/gIE. Więcej wiedzy będziemy też mieć o krowach i jałówkach w naszych stadach. Ktoś jednak może powiedzieć: no tak, ale znowu zmiany, jakaś nowa metoda, temat trudny – czy my to zrozumiemy? A ja tłumaczę to sobie, przy użyciu terminologii kulinarnej, łatwo trafiającej do wyobraźni, tak: na talerzach (czyli w raportach, na portalach informacyjnych i w katalogach) będziemy mieć podane wartości hodowlane wyglądające tak samo jak teraz dobrze nam znane potrawy, tylko kucharze (genetycy i matematycy) je ugotują, używając zupełnie nowych garnków i urządzeń (serwery o większej mocy, bardziej zaawansowane macierze spokrewnień, nowe algorytmy), natomiast my dodatkowo będziemy musieli za każdym razem obowiązkowo spożyć na przystawkę jedno danie więcej, a będzie to dokładność oceny WH. Pod tym względem będą się bowiem różnić między sobą oszacowane wartości hodowlane i o właściwym ich praktycznym wykorzystaniu zdecyduje właśnie dokładność oceny, ten parametr, na który dziś przeciętny hodowca nie bardzo zwraca uwagę. Ale jak z uporem będziemy stale „częstowani” tym daniem – a raczej informacją o dokładności oceny – to ją oswoimy i zrozumiemy. Oprócz tego w przyszłym roku czekają nas kolejne zmiany. O jednej już informowaliśmy, a dotyczy ona aktualizacji Indeksu Ekonomicznego. Ostatnio na posiedzeniu w marcu br. Rada Hodowlana PFHBiPM poruszała też kwestię konieczności przebudowania formuły indeksu selekcyjnego PF. Tak więc przed nami zmiany ukierunkowane na dostarczenie hodowcom najliczniejszej rasy PHF narzędzi selekcyjnych do pracy i zarządzania stadami jeszcze bardziej dostosowanych do ich potrzeb i odpowiadających na wyzwania dynamicznego otoczenia gospodarczego oraz skomplikowanych warunków rynkowych.
Indeks Ekonomiczny jest narzędziem, które ma pomagać hodowcom w uszeregowaniu posiadanych zwierząt, pokazując różnice między nimi wyrażone w PLN. Takie obiektywne porównanie zwierząt w stadzie między sobą służyć ma temu, aby ukierunkować działanie hodowcy na zajmowanie się tymi, które mają lepszy potencjał genetyczny do generowania wyższych przychodów. Warto pamiętać, że polski Indeks Ekonomiczny został utworzony według zapotrzebowania polskich hodowców na selekcję cech, które obejmuje, oraz wyraża wartość hodowlaną buhajów, krów i jałówek obliczoną dla polskich warunków hodowli.
Jak zawsze polecam regularnie czerpać wiedzę ze strony Centrum Genetycznego www.cgen.pl., gdzie znajdują się m.in. rankingi dostępnych buhajów i informacje o tym, w jakiej wersji ich nasienie (konwencjonalnej czy seksowanej) oferują sprzedawcy działający w naszym kraju. Świadome podejmowanie decyzji o wyborze buhaja do krycia jest inwestycją, której skutki będą odczuwalne być może przez wiele kolejnych lat. Regularnie genotypujący hodowcy zapewne systematycznie przeglądają też wyniki zawarte w zakładce „Podsumowanie genotypowania” i z pewnością zauważyli, że poszerzono je o informacje dotyczące zbadanych szczególnych cech genetycznych.
Informacje z poniższej analizy pozwalają się zorientować w aktualnych wartościach Indeksu Ekonomicznego dla buhajów i samic rasy PHF oraz stad, w których znajduje się przynajmniej pięć krów z oceną wartości hodowlanych.
Buhaje odmiany czarno‑białej – dostępne na krajowym rynku (rys. 1)
W wycenie z kwietnia 2023 roku liczba buhajów dostępnych na naszym rynku, dla których publikowany jest IE, wyniosła 1718 rozpłodników. Analizowana grupa zmniejszyła się o 89 sztuk. Stało się to z korzyścią dla średniej wartości IE, która na dzień analizy rozpłodników odmiany HO wyniosła 1875 zł i jest wyższa o 75 zł niż w grudniu 2022 roku. W aktualnym sezonie różnica między buhajem z najwyższym i najniższym IE spadła o blisko 200 zł i wynosi 3716 zł. Oznaczone na wykresie kolorem zielonym buhaje należą do 20% najlepszych dostępnych na rynku rozpłodników odmiany HO.
Buhaje odmiany czarno‑białej – top 100 oceny
Średnia wartość Indeksu Ekonomicznego pierwszych 100 buhajów odmiany HO w rankingu wynosi 3030 zł. Średnia ta wzrosła w porównaniu z poprzednim sezonem o 87 zł. Za to nieznacznie, bo o 13 zł, powiększyła się różnica dzieląca buhaja pierwszego i setnego, która wynosi obecnie 502 zł.
W tym sezonie pozycję lidera rankingu z IE = 3406 zł zajął roczny amerykański buhaj Bon Homme, którego nasienie nie jest w tej chwili dostępne w Polsce. Do pięciu spadła w pierwszej setce liczba buhajów urodzonych w Polsce. Średnia wartość ich IE = 3024 zł stawia je na szóstej pozycji wśród dziesięciu grup buhajów z różnych krajów.
Ponownie w top 100 najliczniej występują rozpłodniki z Niemiec, jest ich w zestawieniu 48 sztuk. Drugą najliczniej reprezentowaną grupę stanowią buhaje z USA – 14 sztuk. Trzecie miejsce pod tym względem przypada 11 buhajom z Niderlandów. Z kolei, biorąc pod uwagę średnią wartość IE buhajów z poszczególnych krajów znajdujących się w pierwszej setce rankingu, sytuacja wygląda tak: 1. miejsce zajmują 3 buhaje z Danii (IE = 3063 zł), 2. miejsce przypadło 11 buhajom z Holandii (IE = 3061 zł), a 3. miejsce należy do 14 buhajów z USA (IE = 3059 zł).
Buhaje odmiany czerwono‑białej dostępne na krajowym rynku (rys. 2)
Podobnie jak zauważyliśmy przy buhajach odmiany HO, także liczba buhajów odmiany RW dostępnych na naszym rynku w aktualnym sezonie trochę spadła i wynosiła 290 sztuk na dzień 18.04.2023. Podobnie jak u buhajów HO, wzrostowa tendencja wystąpiła również jeśli chodzi o średni IE rozpłodników RW, który wzrósł o 108 zł w porównaniu z poprzednim sezonem wyceny i osiągnął wartość 1575 zł. W kwietniu br. jednak tylko o 5 zł zmniejszyła się różnica między najlepszym a najsłabszym buhajem dostępnym na rynku, która wynosi 3436 zł.
Buhaje odmiany czerwono‑białej – top 100 oceny (rys. 4)
W sezonie oceny 2023.1 buhaje odmiany RW w rankingu top 100 uzyskały średnią wartość Indeksu Ekonomicznego wyższą o 130 zł niż w grudniu ub. roku. Obecnie wynosi ona 2496 zł. Najwyżej notowany buhaj, ten sam co w poprzednim sezonie, osiągnął IE = 3158 zł, wyższy o 46 zł niż w grudniu 2022 roku. Co ciekawe, w tym sezonie na pierwszych 100 pozycjach w rankingu odmiany RW zanotowano wyłącznie buhaje młode z oceną genomową.
Na liście top 100 buhajów odmiany RW dalej dominują rozpłodniki urodzone w Niemczech (47 sztuk), w Niderlandach (44 sztuki – przybyło 6) i we Francji (5 sztuk – mniej o 6). Po jednym buhaju w top 100 mają Republika Czeska, Dania, Polska i USA. Najwyższą średnią wartość IE osiągnęła grupa buhajów urodzonych w Niemczech (IE = 2507 zł).
Krowy odmiany czarno‑białej objęte oceną wartości hodowlanych (rys. 3)
W sezonie 2023.1 liczba krów odmiany HO posiadających oszacowania wartości hodowlanych powróciła do poziomu z sierpnia 2022 roku, osiągając poziom 326 415 sztuk, to jest więcej o 28 320 krów niż w sezonie 2022.3. Na przestrzeni trzech ostatnich lat to pierwsze tak znaczące zahamowanie spadku i odbicie na plus w tej dziedzinie; oby w kolejnych sezonach utrzymał się ten trend.
Nie tylko liczba krów z oszacowanymi wartościami hodowlanymi wzrosła, ale również średnia wartość IE podniosła się o 56 zł – do poziomu 680 zł. Choć wskaźnik ten mozolnie pnie się w górę, to jednak w tempie niezbyt zadowalającym, biorąc pod uwagę skalę analizowanej części populacji. Różnica wartości IE między krową z najwyższym IE a krową z najniższym IE znowu się pogłębiła o 136 zł i w sezonie 2023.1 wyniosła 4739 zł. Najlepszych 100 krów odmiany HO osiągnęło IE o wartości 2626 zł i powyżej.
Krowy odmiany czerwono‑białej objęte oceną wartości hodowlanych
Liczba krów odmiany czerwono-białej mających wycenę wartości hodowlanych w sezonie kwietniowym wzrosła o 500 sztuk. Analiza wykonana 04.04.2023 dotyczy 10 340 krów. Podobnie jak to było w poprzednim sezonie, zanotowano dalszy wzrost średniej wartości IE o 50 zł, który średnio wynosi aktualnie 352 zł dla analizowanej części populacji. Równolegle z tym zjawiskiem wystąpił także wzrost IE krów tworzących top 100 odmiany RW. Aby znaleźć się na pierwszych 100 pozycjach rankingu w sezonie wyceny 2023.1, krowa musi mieć IE ≥ 1680 zł, czyli wyższy o 51 zł niż w poprzednim sezonie.
Charakterystyka stad krów rasy PHF (rys. 5)
W sezonie kwietniowym liczba analizowanych obiektów wzrosła o 253 stada. Tak więc aktualne dane dotyczą 10 670 stad, w których użytkowanych jest co najmniej 5 krów z wartością hodowlaną oszacowaną w sezonie 2023.1. Dane ujęte w charakterystyce stad odnoszą się do 329 921 krów posiadających oceny wartości hodowlanych. Łącznie, biorąc pod uwagę obie odmiany barwne rasy PHF, w sezonie 2023.1 grono krów podlegających naszej analizie powiększyło się o 29 319 sztuk. O blisko 13% wzrosła w obecnym sezonie przeciętna wartość IE analizowanego stada – do wartości 473 zł, tj. o 54 zł więcej w porównaniu z sezonem grudniowym.
Wykres pokazuje istniejące duże różnice między stadami pod względem IE. Najwyższa wartość IE stada wzrosła o 183 zł w porównaniu z sezonem 2022.3, natomiast na prawie niezmienionym poziomie pozostała wartość IE najsłabszego stada. A to oznacza, że różnica między IE najlepszego i najsłabszego stada pogłębiła się w kwietniu do wartości 2540 zł (wzrosła o 171 zł).
Jałówki z oceną genomową odmiany HO z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego
W aktualnym sezonie zanotowano wzrost o 49 zł średniej wartości Indeksu Ekonomicznego pierwszej setki rankingu jałówek ocenionych genomowo. Średni IE najlepszych 100 jałówek odmiany HO wynosi obecnie 2979 zł. W tym sezonie IE stojącej na czele rankingu jałówki przyjął wartość 3299 zł, to jest o 22 zł mniej niż czołowej jałówki w sezonie grudniowym.
Ojcowie jałówek z najwyższym Indeksie Ekonomicznym
Jałówki w rankingu top 100 odmiany HO są córkami 35 rozpłodników urodzonych w pięciu krajach. Najwięcej jałówek z pierwszej setki rankingu – 62 sztuki – pochodzi po 13 buhajach z Niemiec, a 19 jałówek jest córkami 13 buhajów ze Stanów Zjednoczonych. 19 buhajów ma w zestawieniu tylko jedną córkę. W top 100 genomowych jałówek odmiany HO notujemy 4 jałówki dwóch polskich buhajów: Danko Alians (3 córki) i Danko Zoom (1 córka). Najwyższą średnią wartość IE =3011 zł posiada grupa 13 córek buhaja Rio Aveso.
Hodowcy najbardziej ekonomicznych jałówek
Sztuki znajdujące się w tym zestawieniu są własnością 33 hodowców, w tym 14 to hodowcy indywidualni. Najwięcej, bo po 10 jałówek w zestawieniu top 100, mają HZiNR Polanowice sp. z o.o. i OHZ Lubiana sp. z o.o.
Województwa z najlepszymi jałówkami
Jałówki z gIE odmiany HO zajmujące 100 pierwszych pozycji na liście urodziły się w stadach zlokalizowanych w 13 województwach kraju. Pod względem liczby topowych jałówek w kwietniowej wycenie przodują, i to się nie zmienia już od kilku sezonów wycen, następujące województwa: wielkopolskie – 42 sztuki, kujawsko-pomorskie – 21 sztuk, zachodniopomorskie – 10 sztuk. Grupy jałówek z tych województw mają średni IE wyższy niż wynosi jego przeciętna wartość dla 100 pierwszych jałówek.
Jałówki z oceną genomową odmiany RW z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego
W sezonie 2023.1 zanotowano przyrost o 27 zł – do poziomu 2243 zł – średniego IE jałówek z pierwszej setki otwierającej ranking genomowo ocenionych jałówek odmiany RW. Jałówkę na czele top 100 odmiany RW z IE = 2895 zł dzieli 860 jednostek IE od tej zajmującej setną pozycję w rankingu.
Ojcowie jałówek z najwyższym Indeksem ekonomicznym
Ojcami jałówek w rankingu top 100 odmiany czerwono-białej jest 25 buhajów z czterech krajów, tak jak to było w poprzednim sezonie wyceny. 13 z nich ma 2 lub więcej córek w czołówce, a 12 – po jednej córce. Podobnie jak w grudniu, również w aktualnym sezonie wśród topowych jałówek przeważają córki niderlandzkich rozpłodników (69 jałówek po 12 ojcach z NL). Ponownie dwa z nich: Freestyle i Solo Red, mają w pierwszej setce największe grupy jałówek (odpowiednio 38 i 13). Drugą pod względem liczebności grupę stanowią córki 11 niemieckich buhajów, a jest ich 22 w top 100 RW.
Hodowcy i województwa z najlepszymi jałówkami
Wśród 19 hodowców, których jałówki uplasowały się na pierwszych 100 pozycjach rankingu top 100 w odmianie RW, 14 to hodowcy indywidualni, będący właścicielami 19 jałówek wycenionych genomowo z najwyższymi indeksami gIE.
Niezmiennie największą liczbę topowych jałówek w rankingu mają: OHZ „Głogówek” sp. z o.o. (35 jałówek) i SK Prudnik sp. z o.o. (20 jałówek) z województwa opolskiego oraz OHZ Przerzeczyn-Zdrój sp. z o.o. (24 jałówki) z województwa dolnośląskiego. Trzecim województwem, z którego pochodzi 7 jałówek zanotowanych w rankingu top 100 odmiany RW w kwietniu 2023 roku, jest województwo podlaskie. Od 1 do 3 jałówek pochodzi ze stad zlokalizowanych w województwach: łódzkim, małopolskim, mazowieckim, śląskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim.
