Analiza wyników sierpniowej oceny wartości hodowlanej buhajów rasy HF biorących udział w polskich programach selekcji buhajów

Druga ocena wartości hodowlanej buhajów w 2020 r. została opublikowana w sierpniu przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Balicach.

tekst: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM

Przypominamy, że w poprzedniej ocenie (2020/1) nastąpiła zmiana bazy genetycznej, która w Polsce jest aktualizowana co pięć lat (więcej na ten temat: pfhb.pl/aktualnosci/instytut-zootechniki-zmienil-baze-w-wycenie-wartosci-hodowlanej-bydla). Dlatego spadek wyników wartości hodowlanej buhajów ocenionych w kwietniu w porównaniu z ich oceną grudniową jest głównie związany ze zmianą tej bazy, a w mniejszym stopniu z dołączeniem nowych informacji. Aktualna ocena sierpniowa jest drugą publikacją, która bierze pod uwagę tę zmianę.

Celem naszych analiz wartości hodowlanej buhajów rasy HF jest pokazanie postępu genetycznego w populacji samców, a tym samym skuteczności wykonywanej pracy hodowlanej, zwłaszcza ich selekcji. Analizujemy buhaje inseminacyjne biorące udział w programach hodowlanych, zarejestrowane w systemie teleinformatycznym Symlek i wpisane do polskich ksiąg hodowlanych.

Analiza dotyczy pięciu najmłodszych roczników buhajów ocenionych genomowo, urodzonych w latach 2015–2019, w liczbie 400 sztuk, i pięciu najmłodszych roczników buhajów ocenionych konwencjonalnie, urodzonych w latach 2011–2015, w liczbie 465 sztuk. W sumie analizowana grupa zawiera 865 samców. Na przestrzeni kilku lat występował spadek liczby ocenionych genomowo sztuk w analizowanej grupie zwierząt: w sezonie oceny 2019/3 w porównaniu do 2019/2 wyniósł -16,9%, znacznie mniejszy był w sezonie 2020/1 i w porównaniu do 2019/3 wyniósł -3%. W analizowanym aktualnym sezonie ocenie nastąpił mały wzrost (+2%) w porównaniu do poprzedniego sezonu.

Buhaje uczestniczące w ocenie wartości hodowlanej należą głównie do czterech firm inseminacyjnych realizujących programy hodowlane w Polsce. Natomiast 87 buhajów w chwili publikacji oceny było tzw. inną własnością, głównie hodowców, i zostało poddanych genomowej ocenie wartości hodowlanej na potrzeby realizacji tych programów.

W niektórych porównaniach po raz trzeci wykorzystujemy nowy Indeks Ekonomiczny (IE), który został opracowany i opublikowany przez Centrum Genetyczne PFHBiPM, co pozwoli pokazać w złotówkach, o ile większy zysk przynoszą buhaje genomowe w porównaniu do konwencjonalnych, czy te pochodzące z importu w stosunku do krajowych. Zachęcamy wszystkich hodowców do wykorzystywania informacji o Indeksie Ekonomicznym buhajów, co w przyszłości przełoży się na większe zyski z produkcji mleka. Jest to informacja zawarta w katalogach buhajów, o którą każdy hodowca powinien poprosić, wybierając osobnika na ojca przyszłej generacji krów w swoim stadzie. Przełożenie jest proste – im wyższy Indeks Ekonomiczny buhaja, tym w przyszłości więcej złotówek w kieszeni producenta mleka.

Objaśnienie skrótów użytych na wykresach i w tabelach
PF – indeks selekcyjny Produkcja i Funkcjonalność
IE – Indeks Ekonomiczny
PPR – podindeks produkcyjny
PPO – podindeks pokrojowy
PPL – podindeks płodności
KS – WH dla zawartości komórek somatycznych
DLUG – WH dla długowieczności

ANALIZA CAŁEJ POPULACJI BUHAJÓW
Potwierdza się przewaga wartości hodowlanej młodych buhajów genomowych.
Średnia wartość hodowlana 865 sztuk analizowanych buhajów po ocenie sierpniowej 2020 r. wynosi 116 jednostek indeksu selekcyjnego PF i jest o jedną jednostkę wyższa w porównaniu do oceny kwietniowej (wyk. 1). Średnia wartość hodowlana analizowanych buhajów wyrażona Indeksem Ekonomicznym (IE) wynosi 993 zł i jest wyższa o 3 zł od średniej wartości tego indeksu z poprzedniego sezonu oceny.

Buhaje genomowe w ocenie 2020/2 mają średnią wartość hodowlaną 125 jednostek indeksu Produkcja i Funkcjonalność i 1439 zł Indeksu Ekonomicznego, natomiast buhaje konwencjonalne – 109 jednostek indeksu PF i 609 zł IE, co powoduje przewagę na korzyść buhajów genomowych – 16 jednostek indeksu PF i 830 zł IE. Oznacza to, że córki buhajów genomowych będą dawały większy zysk z jednej laktacji średnio o 415 zł niż córki buhajów konwencjonalnych. Powinno to zachęcić hodowców do częstszego korzystania w inseminacji z młodych rozpłodników. W poprzednim sezonie oceny różnica w zysku wynosiła 414 zł.

Buhaj znajdujący się na pierwszym miejscu w rankingu jest młodym rozpłodnikiem ocenionym na podstawie genomu i ma indeks PF = 151 jednostek i IE = 3180 zł, a pierwszy buhaj z oceną konwencjonalną zajmuje 44. pozycję, z indeksem PF = 138 jednostek i IE = 2231 zł.

Buhaje genomowe w porównaniu do konwencjonalnych mają średnio wyższy indeks selekcyjny PF, ale również jego składowe: produkcję i pokrój (+12 jednostek), komórki somatyczne (+8 jednostek) i długowieczność (+12 jednostek) – patrz wykres 2. Jednak dla cech płodności buhaje ocenione na podstawie genomu są średnio o jedną jednostkę podindeksu gorsze w porównaniu do buhajów ocenionych konwencjonalnie. Niepokojący jest brak trendu genetycznego dla cech płodności. Przy okazji przypominamy, że bardzo istotne jest, aby wszystkie informacje o kryciach samicy były zgłaszane przez hodowców i rejestrowane w systemie teleinformatycznym Symlek. Wracają one do hodowców w postaci oceny wartości hodowlanej samic i samców. Jeśli informacja nie jest rzetelna już u źródła, odpłaci się nam niewiarygodną, wtórną informacją o wartościach naszych zwierząt, a przecież na tym bazujemy, wykonując pracę hodowlaną. Ta sama reguła dotyczy wszystkich innych danych potrzebnych do szacowania wartości hodowlanych.

Analiza buhajów według roku urodzenia
Postęp, jaki niosą starsze buhaje ocenione już na podstawie użytkowości córek, jest wolniejszy w porównaniu do tego, który wykazują młode buhaje ocenione na podstawie genomu, co doskonale widać, analizując ich wartość genetyczną w zależności od roku urodzenia (tab. 1).

Średnie wartości hodowlane buhajów z roczników
2011–2015 wynoszą odpowiednio 106–114 jednostek indeksu PF i 426–925 zł IE, co daje roczny postęp hodowlany na poziomie dwóch jednostek PF i 125 zł IE.

Postęp ten jest dużo większy u młodych buhajów. Pomiędzy osobnikami urodzonymi w 2015 r. a tymi z 2019 r. różnica w wartości hodowlanej wynosi 22 jednostki indeksu PF i 1041 zł IE, co stanowi postęp roczny na poziomie 5,5 jednostki indeksu PF i 260 zł IE.

Poszczególne składowe indeksu PF (PPR, PPO, PPL, KS, DLUG) dla poszczególnych roczników buhajów ocenionych genomowo również znacznie się poprawiły na przestrzeni tych kilku lat. Pomiędzy buhajami urodzonymi w 2015 r. a najmłodszymi, urodzonymi w 2019 r., różnice wynoszą od +2 do +19 jednostek, w zależności od cechy.

Analiza buhajów według właściciela
Analizowane buhaje należą głównie do czterech spółek inseminacyjnych: SHiUZ w Bydgoszczy, MCB w Krasnem, MCHiRZ w Łowiczu i WCHiRZ w Poznaniu. Ponadto duża liczba rozpłodników ocenionych genomowo w chwili publikacji oceny wartości hodowlanej oraz wyboru danych do analizy była własnością hodowców, a buhaje zostały poddane genomowaniu na potrzeby realizacji programów selekcji prowadzonych przez spółki inseminacyjne (wyk. 3).

Aktualnie zarówno w Polsce, jak i w większości innych krajów na świecie hodowca sam nie może zgenotypować buhajka w celu oszacowania jego wartości hodowlanej. Jest to usługa zarezerwowana dla firm inseminacyjnych, których buhaje współtworzą populację referencyjną, niezbędną do wykonania tej oceny.

Buhaje pochodzące z WCHiRZ w Poznaniu w aktualnej ocenie charakteryzują się najwyższą wartością hodowlaną, która wynosi średnio 121 jednostek PF i 1245 zł IE dla całej subpopulacji buhajów oraz 129 jednostek PF i 1680 zł IE w przypadku buhajów ocenionych na podstawie genomu. Buhaje ocenione genomowo należące do MCHiRZ w Łowiczu mają średnią wartość hodowlaną wyrażoną indeksem PF o jedną jednostkę wyższą niż buhaje z WCHiRZ w Poznaniu – 130 jednostek PF. Buhaje ocenione konwencjonalnie w każdej spółce są na podobnym poziomie, a ich średnia wartość hodowlana waha się od 104 do 110 jednostek PF.

Analiza buhajów według kraju pochodzenia
Buhaje biorące udział w polskich programach hodowlanych dla rasy HF pochodzą z siedmiu krajów (wyk. 4).

W subpopulacji 865 buhajów 70% stanowią buhaje urodzone w Polsce (poprzednio również 70%). Pozostałe pochodzą z Francji – 17%, Niemiec – 7%, Holandii – 4%, Danii – 2%. W tej grupie znajdują się również: jeden buhaj pochodzący z Włoch i jeden z Hiszpanii.

ANALIZA TOP 100 BUHAJÓW Z NAJWYŻSZĄ OCENĄ WARTOŚCI HODOWLANEJ
W subpopulacji 100 najlepiej wycenionych buhajów znajduje się 95 rozpłodników ocenionych genomowo i 5 ocenionych na podstawie córek. Ich wartość hodowlana mieści się w przedziale 133–151 jednostek PF i 1136–3180 zł IE, a średnia wartość hodowlana wynosi 138 jednostek PF i 2048 zł IE. Różnica pomiędzy buhajem na 1. i 100. pozycji rankingu według indeksu PF wynosi 18 jednostek. Trudno powiedzieć, czy to dużo, czy mało. Jeżeli natomiast weźmiemy pod uwagę wartości Indeksu Ekonomicznego pomiędzy najlepszym buhajem w tym rankingu (IE = 3180 zł) a najsłabszym (IE = 1136 zł), to uzyskamy różnicę 2044 zł. Oznacza to, że córki buhaja pierwszego będą dawały zysk z jednej laktacji średnio o 1022 zł większy niż córki buhaja drugiego. To duży zysk, łatwo możemy podjąć decyzję, którego buhaja wybrać na przyszłego ojca krów w stadzie.

W top 100 są:
2 buhaje z indeksem PF ≥ 150 jednostek;
33 buhaje z indeksem PF ≥ 140 jednostek;
83 buhaje z indeksem PF ≥ 135 jednostek.

Analiza po raz kolejny potwierdza dużą przewagę genetyczną młodych buhajów ocenionych na podstawie genomu nad buhajami ocenionymi na córkach. W tej ocenie tylko pięć buhajów ocenionych konwencjonalnie znajduje się w subpopulacji 100 najlepszych rozpłodników biorących udział w programach hodowlanych.

Duża różnorodność genetyczna buhajów
Buhaje z rankingu top 100 indeksu selekcyjnego PF pochodzą aż od 71 ojców i tylko 14 z nich ma co najmniej dwóch synów (tab. 2). Największą liczbę synów (10) posiada buhaj Braveness; ich średnia wartość hodowlana wynosi 138 jednostek PF i 2142 zł IE. Braveness, urodzony w październiku 2016 r., to samiec ciągle jeszcze z oceną genomową, a ma już 10 doskonale wycenionych synów, w tym numer dwa rankingu – buhaja Danko Zoom.Na szczególną uwagę zasługuje również stawka czterech synów buhaja Kerrigan ze średnią wartością hodowlaną indeksu PF = 141 jednostek oraz IE = 2045 zł. Zastosowanie genomiki w hodowli bydła zmieniło radykalnie wykorzystanie przyszłych ojców buhajów, gdyż wykorzystuje się dużą gamę samców, ale każdy z nich inseminuje małą liczbę potencjalnych matek buhajów.

Analiza top 100 buhajów według właściciela i kraju pochodzenia
Najwięcej buhajów na liście top 100 ma WCHiRZ w Poznaniu – 43 szt. (w poprzedniej ocenie również 43) ze średnim indeksem PF = 139 i 2203 zł IE.
SHiUZ w Bydgoszczy ma 30 buhajów (poprzednio 29) ze średnim indeksem PF = 138 i 1931 zł IE.
MCHiRZ w Łowiczu ma 20 buhajów (poprzednio 15) ze średnim indeksem PF = 138 i 1907 zł IE.
MCB w Krasnem ma 3 buhaje z PF = 135 (poprzednio 1) i 2189 zł IE.
4 buhaje, ze średnim indeksem PF = 136 i IE = 1852 zł, należą do innych właścicieli niż spółki inseminacyjne (tab. 3).

Analizując subpopulację top 100 według właściciela i kraju pochodzenia buhajów, należy stwierdzić, że:
w grupie 20 buhajów z MCHiRZ w Łowiczu buhaje urodzone w Polsce stanowią 60%, a w Niemczech – 40%;
w grupie 30 buhajów ze SHiUZ w Bydgoszczy buhaje urodzone w Polsce stanowią 43%, we Francji – 40%, w Niemczech – 17%;
w grupie 43 buhajów z WCHiRZ w Poznaniu buhaje urodzone w Polsce stanowią 26%, w Niemczech – 42%, w Holandii – 21%, w Danii i Francji – po 5%, w Hiszpanii – 2%;
3 buhaje będące własnością MCB w Krasnem pochodzą z Holandii (2) i Niemiec (1).

W sumie na liście top 100 najlepiej wycenionych buhajów, które są wpisane do polskich ksiąg hodowlanych, zwierzęta urodzone w Polsce stanowią 40% (poprzednio 41%). Buhaje z Niemiec to 32% listy top 100, z Francji – 14%, z Holandii – 11%, z Danii – 2%, z Hiszpanii – 1%.

Buhaje pochodzące z importu powinny stanowić niewielki procent ogólnej liczby buhajów w naszych krajowych programach selekcyjnych i mieć wartość hodowlaną zdecydowanie wyższą niż sztuki pochodzące z polskiej hodowli.

Porównując średni IE buhajów z importu (2109 zł), należy zauważyć, że jest on większy tylko o 153 zł od średniego IE sztuk urodzonych w Polsce (1956 zł). Warto to porównać z różnicą pomiędzy wartością hodowlaną buhajów genomowych i konwencjonalnych, która wynosi aż 830 zł! (opisane wyżej).

ANALIZA TOP 10 BUHAJÓW Z NAJWYŻSZĄ OCENĄ WARTOŚCI HODOWLANEJ
Średnia wartość indeksu selekcyjnego PF buhajów z rankingu top 10 wynosi 146 jednostek i 2422 zł IE (tab. 4). Wszystkie buhaje ocenione są genomowo.

Numer jeden to niemiecki buhaj Rioaveso, którego indeks PF wynosi 151 jednostek i IE – 3180 zł. Na liście tej mamy jednego buhaja urodzonego w Polsce o imieniu Danko Zoom, który z indeksem selekcyjnym PF o wartości 150 jednostek zajmuje drugą lokatę. Wynik ten pokazuje, że warto inwestować w polskie stada hodowlane, genotypując jak najwięcej reproduktorów i przeszczepiając jak najwięcej zarodków od najlepszych młodych samic. Znajdujące się na liście top 10 buhaje pochodzą po 10 różnych ojcach (tab. 5).

Zmiany na liście top 10 buhajów
Indeksy selekcyjne, którymi w naszym kraju są PF (Produkcja i Funkcjonalność) oraz IE (Indeks Ekonomiczny), służą między innymi do uszeregowania buhajów na listach rankingowych, co pozwala hodowcy na wybór najlepszych zwierząt na ojców następnego pokolenia. Przeanalizujmy zatem stawki 10 najlepszych buhajów na listach rankingowych z trzech ostatnich sezonów ocen wartości hodowlanej (tab. 4).

Liderem aktualnego rankingu jest buhaj Rioaveso, zakupiony z Niemiec przez WCHiRZ w Poznaniu. Jest to młody samiec, urodzony w marcu 2019 r. Pochodzenie ma amerykańskie, jego ojcem jest amerykański buhaj Rio, a matką – amerykańska krowa Pine Tree 6660 Band 7234 ET. W poprzednim sezonie liderem był młody polski buhaj pochodzący z Hodowli Roślin „DANKO” sp. z o.o. – Danko Zoom. Jest to wspólny sukces hodowcy i WCHiRZ w Poznaniu, gdyż samiec ten pochodzi z programu oceny i selekcji buhajów tej spółki inseminacyjnej. Lider oceny pochodzi z embriotransferu i jest potomkiem Bravenessa oraz Danko Szampy. Jest to buhaj kompleksowy, który przekazuje córkom wysoką produkcję, pożądane cechy funkcjonalne: długowieczność, zdrowie wymion oraz bardzo dobry pokrój. Aktualnie znajduje się na drugim miejscu rankingu z indeksem PF na poziomie 150 jednostek i 2729 zł IE. W sezonie 2019/3 liderem top listy był niemiecki buhaj Garett, należący do MCHiRZ w Łowiczu, który w poprzednim sezonie był na 2. pozycji, a w obecnym rankingu plasuje się na 6. miejscu. Jego indeks selekcyjny PF wynosi 145 jednostek, natomiast IE – 2678 zł.

Przeanalizujmy, co się stało z pozostałymi buhajami z listy top 10 oceny 2020/1. Buhaj Goal z 3. pozycji przesunął się na 13., a jego indeks PF aktualnie wynosi 143 jednostki PF, natomiast IE – 2040 zł. KR Frazer z 4. miejsca przesunął się w dół listy, na 16. pozycję (PF = 142, IE = 2369 zł). Denmark z 5. lokaty uplasował się na 17. miejscu (PF = 142, IE = 2440 zł). Hitchcook w poprzednim sezonie znajdował się na 6. pozycji, a aktualnie przesunął się o dwa miejsca w dół listy i jest na 8. miejscu (PF = 144, IE = 2132 zł). Lucky ET spadł również o dwie pozycje, na 9. miejsce (PF = 143, IE = 2044 zł). Noble Hero z 8. lokaty w poprzednim sezonie aktualnie spadł na 19. miejsce listy rankingowej (PF = 141, IE = 1951 zł). KZ Kerav ET z 9. lokaty przesunął się aż na 28. pozycję (PF = 140, IE = 1782 zł). Zeus ET był 10., a obecnie jest aż na 102. pozycji listy rankingowej (PF = 133, IE = 2041 zł).

Należy zauważyć, że od czasu, gdy bazy genetyczne zostały połączone z EuroGenomics, ocena wartości hodowlanej buhajów jest dużo stabilniejsza, co jest spowodowane większą jej precyzją. Nie obserwujemy drastycznych zmian z sezonu na sezon pozycji buhajów w rankingach. Spadek lokaty na liście jest normalnym zjawiskiem, oznaczającym, że buhaje są spychane w dół przez nowe, lepsze zwierzęta, co jest potwierdzeniem postępu genetycznego. Jednak wahania te z sezonu na sezon nie powinny być zbyt duże, zwłaszcza jeśli ocena buhaja została wykonana z wysoką precyzją. Stabilne oceny wartości hodowlanej to łatwiejsza praca selekcyjna, która przynosi spodziewane efekty.

W ocenie 2019/3 do WCHiRZ w Poznaniu należało siedem buhajów, dwa do MCHiRZ w Łowiczu i jeden do SHiUZ w Bydgoszczy. W ocenie 2020/1 pięć rozpłodników należało do WCHiRZ w Poznaniu, trzy do MCHiRZ w Łowiczu, jeden do SHiUZ w Bydgoszczy i jeden był własnością hodowcy. W obecnej ocenie osiem buhajów należy do WCHiRZ w Poznaniu i dwa do MCHiRZ w Łowiczu (wyk. 5).

W aktualnej ocenie na liście top 10 siedem buhajów pochodzi z Niemiec i po jednym – z Polski, Holandii i Hiszpanii.

ANALIZA BUHAJÓW POCHODZĄCYCH Z POLSKIEJ HODOWLI
Analiza ta dotyczy tylko buhajów, których wartość hodowlana została oceniona na podstawie genomu, i urodzonych w okresie 2015–2019, gdyż ta najmłodsza generacja zwierząt jest miarą postępu genetycznego w ostatnich latach, a także obrazuje kierunek pracy hodowlanej spółek inseminacyjnych. W każdym kraju część rozpłodników wykorzystywanych w unasienianiu samic może pochodzić z importu, jednak ważne jest, aby ten udział nie był zbyt duży, ponieważ programy oceny i selekcji buhajów powinny bazować głównie na polskiej bazie selekcyjnej, która jest coraz większa, i promować rodzimą hodowlę bydła.

Sięganie po obcą genetykę powinno dotyczyć wartościowych zwierząt, unikatowych linii genetycznych i być jedynie wzbogaceniem polskiej hodowli.

Udział buhajów urodzonych w Polsce w całkowitej liczbie osobników ocenionych genomowo w poszczególnych spółkach mieści się w przedziale od 85% w MCHiRZ w Łowiczu do 56% w WCHiRZ w Poznaniu (wyk. 6). Analiza ta pokazuje coraz wyraźniej różnice w systemie wyboru buhajów między spółkami inseminacyjnymi, które w swoich programach bazują głównie na polskiej hodowli, tak jak MCHiRZ w Łowiczu, w stosunku do tych importujących młode buhaje zgenomowane za granicą i w Polsce.

W tabeli nr 6 przedstawiamy listę 10 najlepszych buhajów urodzonych w Polsce. Ich średnia wartość hodowlana wynosi 141 jednostek PF i 2224 zł IE.

Niezmiennie zachęcamy hodowców do jak najszerszego użytkowania nasienia polskich buhajów i aktywnego udziału w programach oceny i selekcji buhajów krajowych spółek inseminacyjnych poprzez genomowanie jałówek, płukanie matek buhajów i planowane kojarzenia z ojcami buhajów.

Podsumowanie
W artykule tym przedstawiliśmy analizę oceny wartości hodowlanej buhajów 2020/2. Po raz trzeci do porównań użyliśmy Indeksu Ekonomicznego (IE), opracowanego przez CGen PFHBiPM.

Średnia wartość hodowlana wszystkich ocenionych buhajów w sezonie 2020/2 jest wyższa o jedną jednostkę PF w stosunku do wyceny kwietniowej i wynosi 116 jednostek indeksu PF.

Liczba ocenionych buhajów wzrosła nieznacznie w porównaniu do sezonu 2020/1 (+2,0%).

Buhaje ocenione na podstawie genomu mają wyższą wartość hodowlaną wyrażoną indeksem selekcyjnym PF średnio o 16 jednostek oraz 830 zł IE w stosunku do buhajów ocenionych konwencjonalnie.

Buhaje urodzone w okresie 2015–2019 mają wyraźnie wyższą wartość hodowlaną w porównaniu do buhajów urodzonych w latach wcześniejszych, co potwierdza znaczne przyspieszenie postępu genetycznego (roczny postęp genetyczny: 5,5 jednostki PF i 260 zł IE).

Na liście top 100 najlepiej wycenionych buhajów, które są wpisane do polskich ksiąg hodowlanych, zwierzęta urodzone w Polsce stanowią 40%. Ich wartość hodowlana mało się różni od wartości hodowlanej buhajów zaimportowanych przez cztery polskie firmy inseminacyjne (średnio 153 zł IE).

Na liście top 10 znajduje się tylko jeden buhaj z Polski – Danko Zoom z PF = 150 i IE = 2729 zł, który zajmuje drugą lokatę.

Polskie podmioty realizujące programy hodowlane powinny jak najwięcej inwestować w rozwój rodzimej genetyki, podobnie jak to robią spółdzielnie inseminacyjne w krajach takich jak Niemcy, Francja, Holandia czy Dania, żeby otrzymać materiał hodowlany o wyższej wartości genetycznej. Zakup materiału z importu jest najprostszym rozwiązaniem, jednak trzeba pamiętać, że zawsze będzie to materiał gorszy niż ten, który pozostał do użytku w rodzimym kraju, co stawia nas na gorszej pozycji. Z kolei przykład buhajów takich jak Danko Zoom pokazuje, że mamy w kraju wspaniałą genetykę, tylko trzeba w nią zainwestować. Hodowcy, zakupując nasienie, powinni doceniać polskie buhaje, w myśl powiedzenia: cudze chwalicie, swego nie znacie.  