Analiza wyników sierpniowej oceny wartości hodowlanej buhajów rasy PHF
Druga ocena wartości hodowlanej buhajów w 2018 roku została opublikowana w sierpniu przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Balicach.
TEKST: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM
Wartości hodowlane oszacowano na podstawie poszerzonej populacji referencyjnej, w skład której wchodzą bazy Genomiki Polskiej i EuroGenomics, co wpływa w dużym stopniu na precyzję obliczanych wartości.
Objaśnienie skrótów użytych na wykresach i w tabelach
PF – indeks selekcyjny Produkcja i Funkcjonalność
PPR – podindeks produkcyjny
PPO – podindeks pokrojowy
PPL – podindeks płodności
KS – WH dla zawartości komórek somatycznych
DLUG – WH dla długowieczności
Analizie poddano wszystkie buhaje ocenione genomowo, łącznie 677 szt., i taką samą liczbę buhajów ocenionych konwencjonalnie, czyli w sumie 1354 buhaje. Są to buhaje zarejestrowane w systemie teleinformatycznym Symlek i wpisane do polskich ksiąg hodowlanych. Buhaje uczestniczące w ocenie wartości hodowlanej należą głównie do czterech firm inseminacyjnych realizujących programy oceny i selekcji buhajów w Polsce. Natomiast 132 buhaje w chwili publikacji oceny były tzw. inną własnością, głównie hodowców, i zostały poddane genomowej ocenie wartości hodowlanej na potrzeby realizacji tych programów.
Należy zauważyć, że liczba buhajów z oceną wartości hodowlanej na podstawie genomu jest wyższa w stosunku do poprzedniej wyceny, w której uczestniczyło 628 buhajów, i porównywalna w stosunku do liczby buhajów w grudniu 2017 roku (678 szt.).
W tym artykule będziemy analizować wartość hodowlaną populacji buhajów wycenionych konwencjonalnie i na podstawie genomu, traktując ją, w miarę możliwości, jako całość.
ANALIZA CAŁEJ POPULACJI BUHAJÓW
Po raz kolejny potwierdza się przewaga wartości hodowlanej młodych buhajów genomowych.
Średnia wartość hodowlana 1354 szt. analizowanych buhajów po ocenie sierpniowej 2018 roku wynosi 118 jednostek indeksu selekcyjnego PF i jest tylko o 1 jednostkę większa w porównaniu do średniej wartości hodowlanej całej populacji buhajów analizowanych po ocenie kwietniowej. Jest to wzrost o 0,09% i kształtuje się na takim samym poziomie, jak pomiędzy wcześniejszymi ocenami buhajów.
Buhaje genomowe w ocenie 2018/2 mają średnią wartość hodowlaną na poziomie 122 jednostek PF, a buhaje konwencjonalne – 113 jednostek PF, co powoduje przewagę 9 jednostek (8,0%). Przewaga genetyczna buhajów ocenionych genomowo w stosunku do buhajów ocenionych konwencjonalnie jest porównywalna z tą z poprzednich sezonów wycen 2018/1 i 2017/3 (wykres 1).
Buhaje genomowe w porównaniu do konwencjonalnych mają średnio wyższy indeks selekcyjny PF, ale również wszystkie jego składowe – produkcję: +3 jednostki, pokrój: +10 jednostek, płodność: +3 jednostki, komórki somatyczne: +3 jednostki, i długowieczność: +5 jednostek (wykres 2).
Warto również zaznaczyć, że po aktualnej wycenie buhaj znajdujący się na pierwszym miejscu w rankingu jest oczywiście oceniony na podstawie genomu i posiada indeks PF 150, a pierwszy buhaj z wyceną konwencjonalną zajmuje dopiero 109. pozycję z indeksem PF 135.
Analiza buhajów według roku urodzenia
Postęp, jaki niosą buhaje ocenione tylko na podstawie użytkowości córek, jest dużo wolniejszy w porównaniu do młodych buhajów ocenionych na podstawie genomu, co doskonale widać, analizując ich wartość genetyczną w zależności od roku urodzenia buhajów (tabela 1).
Roczniki buhajów 2004 do 2012 mają prawie taką samą wartość hodowlaną: 109–114 jednostek indeksu PF, co wyraźnie obrazuje minimalny postęp hodowlany na przestrzeni tych 8 lat.
Postęp ten jest dużo większy pomiędzy rocznikami buhajów, kiedy to selekcja odbywała się na podstawie genomowej wartości hodowlanej – roczniki 2012–2017. Należy pamiętać, że w Polsce genomowa ocena wartości hodowlanej została uznana za oficjalną dopiero w sierpniu 2014 roku, ale już kilka lat wcześniej buhaje w spółkach inseminacyjnych zostały zgenomowane i dokonano ich preselekcji na podstawie tej oceny. Pomiędzy rocznikami buhajów genomowych 2012 a 2017 różnica w wartości hodowlanej wynosi 26 jednostek PF, co stanowi postęp roczny 5,2 jednostki PF, czyli 4,7%. Również poszczególne składowe indeksu PF (PPR, PPO, PPL, KS, DLUG) dla poszczególnych roczników buhajów znacznie się poprawiły. Pomiędzy najstarszymi buhajami urodzonymi w 2012 roku a najmłodszymi urodzonymi w 2017 roku różnice wynoszą od +8 do +19 jednostek, w zależności od cechy.
Analiza buhajów według właściciela
Analizowane buhaje należą głównie do czterech spółek inseminacyjnych: SHiUZ w Bydgoszczy, MCB w Krasnem, MCHiRZ w Łowiczu i WCHiRZ w Poznaniu. Ponadto duża liczba rozpłodników ocenionych genomowo w chwili publikacji oceny wartości hodowlanej jest własnością hodowców, a buhaje zostały poddane genomowaniu na potrzeby realizacji programów oceny i selekcji buhajów realizowanych przez spółki inseminacyjne (wykres 3).
Buhaje pochodzące z WCHiRZ w Poznaniu w aktualnej ocenie charakteryzują się najwyższą wartością hodowlaną, która wynosi średnio 120 jednostek PF dla całej subpopulacji buhajów, której są własnością. Słabsze o 2 jednostki PF są buhaje ze SHiUZ w Bydgoszczy i o 4 jednostki PF buhaje z MCHiRZ w Łowiczu. Jeśli chodzi o MCB w Krasnem, średnia wartość hodowlana ich buhajów wynosi 111 jednostek PF (wykres 4). Są to wartości niższe niż w pozostałych spółkach, ale zawsze zaznaczamy, że jest to subpopulacja, która zawiera bardzo duży procent buhajów odmiany RW, a ich średnia wartość genetyczna jest niższa od wartości buhajów odmiany HO.
Jeśli chodzi o średnią wartość hodowlaną buhajów genomowych, to sytuacja jest podobna jak w przypadku całej populacji. Najwyższą średnią wartość hodowlaną mają buhaje z WCHiRZ w Poznaniu – 129 jednostek PF, następnie buhaje ze SHiUZ w Bydgoszczy – 127 jednostek PF, z MCHiRZ w Łowiczu – 119 jednostek PF, z MCB w Krasnem – 111 jednostek PF.
Analiza buhajów według kraju pochodzenia
Buhaje biorące udział w polskich programach hodowlanych dla rasy HF pochodzą z 6 krajów (wykres 5).
W populacji 1354 buhajów 74% stanowią buhaje urodzone w Polsce, 19% – urodzone we Francji, 4% – w Niemczech, 2% – w Holandii, 1% – w Danii. W tej populacji znajduje się również 1 buhaj pochodzący z Włoch.
ANALIZA TOP 100 NAJLEPIEJ WYCENIONYCH BUHAJÓW
W subpopulacji 100 najlepiej wycenionych buhajów znajdują się tylko rozpłodniki ocenione genomowo. Ich wartość hodowlana mieści się w przedziale od 150 do 136 jednostek PF, a średnia wartość hodowlana wynosi 141 jednostek PF (+3 jednostki PF w stosunku do poprzedniej wyceny).
W top 100 są:
• 3 buhaje z indeksem PF = 150 jednostek,
• 19 buhajów z indeksem PF ≥ 145 jednostek,
• 48 buhajów z indeksem PF ≥ 140 jednostek,
• 75 buhajów z indeksem PF ≥ 138 jednostek.
Analiza po raz koleiny potwierdza dużą przewagę genetyczną młodych buhajów ocenionych na podstawie genomu nad buhajami ocenionymi na córkach. Trudno się spodziewać, że po 4 latach oczekiwania na wytestowanie buhajów ocenionych metodą konwencjonalną będą miały one wyniki porównywalne z młodymi generacjami buhajów ocenionych nową technologią genomową.
Duża różnorodność genetyczna buhajów
Buhaje z rankingu top 100 indeksu selekcyjnego PF pochodzą aż od 56 ojców, i tylko 23 ojców ma więcej niż 2 synów (tabela 2). Bardzo dobrze wycenili się synowie buhaja ALTAHOTROD, który ma aż 8 synów na liście top 100 z bardzo dobrą średnią wartością hodowlaną 139 jednostek indeksu selekcyjnego PF, jak również synowie buhaja BALTIKUM, który ma 7 synów o średniej wartości hodowlanej 140 jednostek indeksu PF.
Zastosowanie genomiki w hodowli bydła zmieniło radykalnie wykorzystanie przyszłych ojców buhajów, gdyż wykorzystuje się dużą gamę buhajów, ale każdy z nich inseminuje małą liczbę potencjalnych matek samców.
Analiza top 100 buhajów według właściciela i kraju pochodzenia
• Najwięcej buhajów na liście top 100 posiada SHiUZ w Bydgoszczy – 38 sztuk ze średnim indeksem PF 141 (poprzednio – 41 szt. z indeksem PF 138);
• WCHiRZ w Poznaniu ma 34 buhaje ze średnim indeksem PF 142 (poprzednio – 29 szt. z PF 139);
• MCHiRZ w Łowiczu ma 13 buhajów ze średnim indeksem PF 140 (poprzednio – 15 szt. z PF 137);
• MCB w Krasnem ma 1 buhaja z PF 143 (poprzednio – 1 szt. z PF 142);
• 14 buhajów ze średnim indeksem PF 139 należy do innych właścicieli niż spółki inseminacyjne (tabela 3).
Analizując subpopulację top 100 według właściciela i kraju pochodzenia buhajów, należy stwierdzić, że:
• w grupie 13 buhajów z MCHiRZ w Łowiczu buhaje urodzone w Polsce stanowią aż 85%, a w Niemczech – 15%;
• w grupie 34 buhajów z WCHiRZ w Poznaniu buhaje urodzone w Polsce stanowią 24%, w Holandii – 32%, we Francji – 18%, w Niemczech – 18%, w Danii – 6%, we Włoszech – 3%;
• w grupie 38 buhajów ze SHiUZ w Bydgoszczy buhaje urodzone w Polsce stanowią 21%, we Francji – 71%, w Niemczech – 8%;
• Jedyny buhaj z MCB w Krasnem pochodzi z Niemiec.
W sumie na liście top 100 najlepiej wycenionych buhajów, które są wpisane do polskich ksiąg hodowlanych, zwierzęta urodzone w Polsce stanowią tylko 41%, czyli dużo mniej niż w całej wycenionej populacji – 74%. Tak mały procent buhajów polskiego pochodzenia dowodzi, że coraz częściej spółki inseminacyjne sięgają po rozpłodniki pochodzące z innych krajów, a nie poszukują wartościowego materiału hodowlanego wśród naszej populacji bydła. A przecież mają doskonałe narzędzie w postaci możliwości genotypowania dużej liczby zwierząt.
Średnia wartość hodowlana rozpłodników na liście top 100 pochodzących z Polski, Danii, Francji i Holandii jest na podobnym poziomie (PF 139–146). Najwyższą wartość hodowlaną posiada buhaj sprowadzony z Włoch – PF 146. Średnia wartość hodowlana polskich buhajów wynosi PF 139. Buhaje zakupione od naszych krajowych hodowców nie są gorsze od rozpłodników zakupionych z importu.
ANALIZA TOP 10 NAJLEPIEJ WYCENIONYCH BUHAJÓW
Średnia wartość hodowlana 10 najlepszych buhajów wynosi 148 jednostek PF i jest wyższa o 2 jednostki w stosunku do wyceny kwietniowej 2018 roku i o 6 jednostek indeksu PF w stosunku do wyceny grudniowej 2017 (tabela 5). Na liście top 10 aż 9 buhajów jest synami innego ojca, a tylko 2 buhaje pochodzą od tego samego buhaja kanadyjskiego o imieniu GYMNAST (tabela 4).
Zmiany na liście TOP 10 buhajów
Indeks selekcyjny, którym w naszym kraju jest PF (produkcja i funkcjonalność), służy między innymi do uszeregowania buhajów na listach rankingowych. Przeanalizujmy zatem stawki 10 najlepszych buhajów na listach rankingowych z trzech ostatnich sezonów ocen wartości hodowlanej (tabela 5).
Liderem aktualnego rankingu, tak jak w sezonie 2017/3, jest buhaj pochodzący z polskiej hodowli, ARTUS, należący do SHiUZ w Bydgoszczy. Przypominamy, że w poprzednim sezonie na pierwszym miejscu był pochodzący z francuskiej hodowli buhaj MOON, należący do WCHiRZ w Poznaniu, który w obecnym rankingu plasuje się na 2. miejscu, ale jego indeks PF nie zmienił się w stosunku do poprzedniej oceny i wynosi 150. Trzy pierwsze buhaje mają taką samą wartość indeksu selekcyjnego, dlatego jako drugie kryterium uszeregowania buhajów w rankingu przyjęliśmy podindeks produkcyjny, który stanowi największą część składową indeksu PF.
Przeanalizujmy, co się stało z pozostałymi buhajami z listy top 10 oceny 2018/1. Buhaj MITCH ET z 2. pozycji przesunął się na 5., ale jego indeks PF jest na takim samym poziomie – 148 jednostek. Buhaj SLATAN z 3. miejsca uplasował się na 10. (PF 147). Wspomniany wcześniej lider aktualnej oceny, ARTUS, w poprzednim sezonie znajdował się na 4. pozycji (PF 147). LUMINOUS przesunął się w dół listy o 4 miejsca, z 5. na 9. Buhaj BAYLABOY z pozycji 6. uplasował się na 19. (PF 145), a MOZILLA z 7. lokaty przesunął się na 17. miejsce (PF 145). Buhaj LENCOME był 8., a obecnie jest 18. (PF 145), natomiast MEGABIT był 9., a jest 13. w rankingu (PF 145). Ostatni na liście top 10 sezonu 2018/1 buhaj BROKER ST spadł o 10 miejsc, na 20. pozycję aktualnego rankingu (PF 144).
W ocenie 2017/3 aż 7 buhajów należało do WCHiRZ w Poznaniu, 2 – do MCHiRZ w Łowiczu i 1 – do SHiUZ w Bydgoszczy, a w wycenie 2018/1 5 buhajów należało do WCHiRZ w Poznaniu, 3 – do SHiUZ w Bydgoszczy i 2 – do MCHiRZ w Łowiczu. W aktualnej wycenie WCHiRZ w Poznaniu ma 6 buhajów, SHiUZ w Bydgoszczy – 3 buhaje, a MCHiRZ w Łowiczu – 1 buhaja (wykres 6).
ANALIZA BUHAJÓW POCHODZĄCYCH Z POLSKIEJ HODOWLI
Analiza ta dotyczy tylko buhajów, których wartość hodowlana została oceniona na podstawie genomu, gdyż ta najmłodsza generacja zwierząt jest miarą postępu genetycznego w ostatnich latach, a także obrazuje kierunek pracy hodowlanej spółek inseminacyjnych. W każdym kraju część rozpłodników wykorzystywanych w unasienianiu samic może pochodzić z importu, jednak ważne jest, aby ten udział nie był zbyt duży, ponieważ programy oceny i selekcji buhajów powinny głównie bazować na polskiej bazie selekcyjnej, która jest coraz większa, i promować rodzimą hodowlę bydła. Sięganie po obcą genetykę powinno dotyczyć wartościowych zwierząt, unikatowych linii genetycznych i być wzbogaceniem polskiej hodowli.
Udział buhajów urodzonych w Polsce w całkowitej liczbie buhajów ocenionych genomowo w poszczególnych spółkach mieści się w przedziale od 98% w MCHiRZ w Łowiczu do 52% w SHiUZ w Bydgoszczy (wykres 7). Jeśli cofniemy się do opublikowanych analiz z poprzednich sezonów (T. Krychowski, A. Nowosielska, „Hodowla i Chów Bydła”), to niestety da się zauważyć, że udział polskich buhajów w krajowych rankingach z sezonu na sezon jest coraz mniejszy, co jest bardzo niepokojące.
Jeśli prześledzimy grupę 10 buhajów najlepszych pod względem indeksu PF, to aktualnie mamy w niej tylko 1 buhaja urodzonego w Polsce, którym jest ARTUS z PF 150, znajdujący się na 1. pozycji. Pozostałe rozpłodniki zostały zaimportowane z Francji (3) i z Niemiec (6) (tabela 5).
W tabeli nr 6 przedstawiamy listę 10 najlepszych buhajów urodzonych w Polsce. Ich średnia wartość hodowlana wynosi 142 jednostki PF z wartościami w przedziale pomiędzy 150 a 139 jednostek PF. Na uwagę zasługuje buhaj ARTUS, który po trzeciej wycenie posiada bardzo wysoki indeks selekcyjny – PF 150. Jest to rozpłodnik, który aktualnie jest najlepszym buhajem z programu hodowlanego w Polsce.
Analiza pokazuje coraz wyraźniej różnice w systemie wyboru buhajów między spółkami, które w swoich programach bazują głównie na polskiej hodowli, tak jak MCHiRZ w Łowiczu, w stosunku do tych importujących młode buhaje zgenomowane za granicą i w Polsce. Jak zawsze zachęcamy hodowców do jak najszerszego użytkowania nasienia polskich rozpłodników i aktywnego udziału w programach oceny i selekcji buhajów krajowych spółek inseminacyjnych przez genomowanie jałówek, płukanie matek buhajów i planowane kojarzenia z ojcami buhajów.
Podsumowanie
Średnia wartość hodowlana wszystkich ocenionych buhajów w sezonie 2018/2 jest wyższa w porównaniu do poprzedniego sezonu oceny 2018/1 tylko o 1 jednostkę PF.
Grupa buhajów ocenionych genomowo w sezonie 2018/2 jest stosunkowo nieliczna, poniżej 700 buhajów.
Buhaje ocenione na podstawie genomu mają wyższą wartość hodowlaną w stosunku do buhajów ocenionych konwencjonalnie.
Buhaje urodzone w latach 2014 do 2017 mają wyraźnie wyższą wartość hodowlaną w porównaniu do buhajów urodzonych w latach wcześniejszych.
Wyniki buhajów wycenionych na podstawie genomu i pochodzących z polskich hodowli pokazują, że ich średnia wartość hodowlana jest porównywalna z materiałem importowanym.
Polskie podmioty realizujące programy oceny i selekcji buhajów powinny jak najwięcej inwestować w rozwój polskiej genetyki, podobnie jak to robią spółdzielnie inseminacyjne w krajach takich jak Niemcy, Francja, Holandia czy Dania.
