Indeks Ekonomiczny – analiza oceny z kwietnia 2022 r.

Historia Indeksu Ekonomicznego – pierwszego polskiego indeksu selekcyjnego w ujęciu finansowym – jest na razie niezbyt długa, bo po raz pierwszy został on opublikowany dla buhajów i krów rasy PHF w grudniu 2019 roku. Skutki jego działania dla właścicieli stad krów tej rasy będą odczuwalne dopiero w przyszłości, ale w tej chwili ważne jest to, że dysponują oni niezwykle istotnym i przydatnym narzędziem selekcyjnym. Warunki gospodarcze zmieniają się w ostatnim czasie na coraz trudniejsze, więc trzeba spojrzeć na pracę hodowlaną w wymiarze potencjalnych efektów finansowych.

tekst: Anna Siekierska, na podstawie danych z Centrum Genetycznego, PFHBiPM

Należy podkreślić, że każdorazowo po opublikowaniu ocen wartości hodowlanych w nowym sezonie urealniane i aktualizowane są informacje o Indeksie Ekonomicznym (IE), które Polska Federacja publikuje na stronie Centrum Genetycznego. Wśród hodowców bardzo popularny stał się ranking dostępnych na rynku buhajów, będący cennym źródłem kompleksowej wiedzy o tym, jakie nasienie – w jakiej wersji: konwencjonalnej czy seksowanej – jest oferowane przez sprzedawców działających w Polsce. Przydatnym narzędziem jest zwłaszcza tzw. porównywarka buhajów, z której polecam korzystać przy podejmowaniu decyzji o zakupie nasienia. Warto tej decyzji poświęcić więcej uwagi, bo w zależności od tego, jakie rozpłodniki wybierzemy, z takim następnym pokoleniem krów będziemy pracować. Parametry sformułowane w postaci celu hodowlanego, które każdy hodowca na danym etapie może mieć nieco inne, można modyfikować i realizować w doborze par do kojarzeń, stosując konsekwentnie program DoKo, udostępniany hodowcom przez Polską Federację już ponad 10 lat. Program zawiera także wersję kojarzeń z użyciem Indeksu Ekonomicznego jako głównego kryterium. Na stronie Centrum Genetycznego można znaleźć także rankingi jałówek i krów z podziałem na odmiany barwne i typ oceny wartości hodowlanych, a hodowcy genotypujący samice w federacyjnym Laboratorium Genetyki Bydła posiadają dostęp do tzw. podsumowania genotypowania.

Informacje zawarte w tym artykule dają ogólny pogląd na aktualne wartości Indeksu Ekonomicznego dla buhajów i samic rasy PHF oraz stad z przynajmniej pięcioma sztukami z oceną wartości hodowlanych. Na tej podstawie każdy hodowca ma materiał do refleksji i przemyśleń, czy właściwie wykorzystuje potencjał genetyczny krów, z którymi dzisiaj pracuje.

I jeszcze dla przypomnienia: IE jest obliczany dla tych samic, które uczestniczą w ocenie wartości hodowlanej i posiadają oszacowany indeks PF.

Buhaje odmiany czarno-białej – dostępne na krajowym rynku

W kwietniowej wycenie utrzymuje się tendencja przyrostu liczby buhajów dostępnych na naszym rynku, dla których publikowany jest IE. Tym razem analizowana grupa jest większa niż w poprzednim sezonie o 53 buhaje. Średni IE w analizowanym sezonie wynosi 1772 zł. Odnotować należy, że buhaj z najwyższym w kwietniowej wycenie IE = 3077 zł to młody polski rozpłodnik urodzony w jednej z topowych hodowli (HR Danko sp. z o.o.) – Danko Brela, którego IE jest o 54 zł wyższy niż najlepszego buhaja w sezonie grudniowym. Ostatnią pozycję wśród dostępnych buhajów nadal zajmuje ten sam rozpłodnik co w grudniu, z tym że jego IE jeszcze spadł o 51 zł i wynosi -534 zł. Dalej wśród buhajów dostępnych jest siedem z ujemnym IE, w aktualnym sezonie różnica między buhajem z najwyższym i najniższym IE wzrosła o 105 zł i wynosi 3611 zł. Buhaje oznaczone na wykresie kolorem zielonym należą do 20% najlepszych dostępnych na rynku rozpłodników odmiany HO, a ich przeciętny IE wynosi w kwietniu br. 2442 zł.

Buhaje odmiany czarno‑białej – top 100 oceny

Średnia wartość Indeksu Ekonomicznego pierwszych 100 buhajów w rankingu wynosi 2762 zł. W porównaniu z sezonem grudniowym wzrosła o 57 zł. Za to o 40 zł spadła różnica pomiędzy buhajem pierwszym a znajdującym się na setnej pozycji, która wynosi obecnie 454 zł.

Buhaj z najwyższym IE w sezonie 2022.1 to nadal niemiecki Superior, urodzony w 2021 roku, który nie jest dostępny w Polsce. W sezonie kwietniowym bardzo dobrze wypadły w pierwszej setce polskie buhaje: jest ich 9, w tym 6 urodziło się w 2021 roku. Tym samym polskie buhaje pod względem notowań w top 100 stanowią czwartą co do wielkości grupę. Warto zwrócić uwagę na 4 nowe buhaje z HZZ „Żołędnica” sp.  z o.o. i buhaja z OHZ „Głogówek” sp. z o.o., tradycyjnie kojarzącego się z hodowlą bydła PHF odmiany RW. Wcześniej notowane w top 100 buhajów odmiany HO: Promotor, Danko Agar i Danko Alians, utrzymują się w pierwszej setce. Powodem do niemałej satysfakcji może być to, że znowu polskie buhaje w top 100 mają najwyższą średnią wartość IE = 2843 zł, a przyrost średniego IE  wyniósł w tej grupie 89 zł.

Ponownie najliczniej w top 100 występują rozpłodniki z Niemiec (49%) oraz z USA (19%). Podobnie jak w poprzednim sezonie niemieckie rozpłodniki (2771 zł) utrzymują przewagę średniego IE nad amerykańskimi (2742 zł), a trzecie miejsce pod tym względem przypada 11 buhajom z Francji, których średni IE wynosi 2722 zł.

Buhaje odmiany czerwono-białej dostępne na krajowym rynku

Podobnie jak w przypadku buhajów odmiany HO również grupa buhajów odmiany RW powiększyła się w aktualnym sezonie o kolejnych 11 rozpłodników. Zanotowano też wzrost średniej wartości IE dla tych 293 buhajów dostępnych na rynku o 10 zł w porównaniu z poprzednim sezonem, teraz wynosi ona 1422 zł. Różnica między najlepszym a najsłabszym buhajem dostępnym na rynku to 204 zł, tu ponownie notujemy pogłębienie się tej różnicy – o 50 zł. Obecnie, patrząc na IE, najlepszy od najsłabszego buhaja różni się o 3136 zł. Niestety nadal, podobnie jak w sezonie zimowym, można kupić nasienie buhajów odmiany RW z ujemnym IE, choć jest ich mniej niż buhajów odmiany HO.

Buhaje odmiany czerwono-białej – top 100 oceny

W sezonie 2022.3 buhaje odmiany RW w rankingu top 100 oceny uzyskały wyższą o 44 zł średnią wartość Indeksu Ekonomicznego. Obecnie wynosi ona 2237 zł. W dniu wykonywania analizy pierwszy na liście buhaj osiągnął IE = 2830 zł. Na wysokiej pozycji w czołowej setce buhajów odmiany RW znalazł się polski buhaj urodzony w 2021 roku – SK Moher PL005477035852 z IE = 2538 zł, pochodzący ze SK Prudnik sp. z o.o.

Na liście top 100 znalazło się 13 nowych buhajów. Tylko jeden rozpłodnik jest oceniony na córkach, czyli ma ocenę tzw. konwencjonalną, a 99 z nich to młode buhaje z oceną na podstawie genomu.

Podobnie jak w poprzednim sezonie na liście 100 najlepszych buhajów odmiany RW utrzymuje się liczebna dominacja buhajów z dwóch krajów: z Niemiec – 44%, i z Niderlandów – 35%. Średnie wartości IE obu grup są bardzo zbliżone, ale w tym sezonie to niemieckie buhaje mają średnio o 15 zł wyższy IE od rozpłodników niderlandzkich. Trzecią pod względem ilości grupę stanowią buhaje z Francji (11% na liście top 100) i to one mają średni IE = 2248 zł – wyższy od obu wcześniej wspomnianych grup buhajów.

Krowy odmiany czarno‑białej objęte oceną wartości hodowlanych

Tendencja spadkowa liczby krów żyjących ze znanymi wartościami hodowlanymi (wg stanu na 14.04.2022) utrzymuje się również w kwietniowej wycenie, ale nie jest tak gwałtowna jak poprzednio – jest ich mniej o 2080 sztuk. W aktualnym sezonie analizę wykonano dla 333 609 krów.

Średnia wartość IE dla krów z ocenionym indeksem PF ponownie wzrosła w sezonie kwietniowym o 45 zł i wynosi 499 zł. To zdaje się potwierdzać hipotezę, że spod oceny wartości użytkowej, a co za tym idzie – także hodowlanej, ubywają krowy o niższym potencjale genetycznym. Pierwszej pozycji w rankingu krów nie opuszcza już trzeci raz genomowo oceniona pierwiastka Ozga PL005420458288 (Fedora × Dreamweaver) wyhodowana w GR Komorowo sp. z o.o. Jej IE jeszcze wzrósł i obecnie wynosi 2885 zł. Tuż za nią w rankingu wg IE są dwie krowy z wielkopolskich hodowli: Dawidow PL005462260337 (o.Casino) z GRH Żydowo sp. z o.o. (IE = 2867 zł) i Danko Bomba ET PL005482473694 (o. Braveness) z HR Danko sp. z o.o. (IE = 2826 zł). Wśród krów z oceną konwencjonalną ponownie najwyższy IE, wynoszący 2518 zł, otrzymała dwukrotnie wycielona krowa Gola PL005403445632 (o. Megabit), wypracowując zyski dla swojego nowego właściciela.

Choć w najlepszych 20% krów populacji odmiany HO różnica wartości IE spłaszczyła się o 42 zł, co jest zjawiskiem pozytywnym, nadal pozostaje faktem, że ok. 66 tys. krów z oszacowanymi wartościami hodowlanymi jest nierentownych w stadach swoich właścicieli, biorąc pod uwagę IE. Analizując wykres, można zauważyć, że rzecz nie idzie o małe kwoty, gdyż różnica w potencjalnym zysku za laktację, jaki może przynieść najlepsza i najsłabsza krowa odmiany HO, wynosi 4786 zł.

Krowy odmiany czerwono-białej objęte oceną wartości hodowlanych

Tendencja spadkowa liczby krów odmiany czerwono-białej mających wycenę wartości hodowlanych w sezonie kwietniowym br. dotknęła tę część populacji rasy PHF w podobnym stopniu jak w grudniu 2021 roku. Liczba ta zmalała o 324 krowy, tak więc analiza dotyczy 11 215 sztuk. Z kolei tendencję wzrostową wykazuje średnia wartość IE, który wzrósł o 33 zł i wynosi aktualnie 187 zł. Pomimo to różnica średniego IE krów odmiany HO i RW, wynosząca 312 zł, pogłębiła się w tym sezonie na niekorzyść krów o umaszczeniu czerwono-białym o 12 zł. Tak jak to miało miejsce wśród krów odmiany HO, także krowa odmiany RW – Laura PL005397938745 po buhaju Conan PP Red – utrzymała pierwszą pozycję w rankingu, z IE o wartości 2365 zł. Setna w zestawieniu krowa odmiany RW ma IE = 1397 zł.

Charakterystyka stad krów rasy PHF

W naszej analizie obór biorą udział obiekty, w których przynajmniej pięć krów ma oszacowany Indeks Ekonomiczny. W porównaniu z poprzednim sezonem liczba analizowanych obór zmniejszyła się o 152 obiekty i odnosi się do 11 304 stad. Dane ujęte w charakterystyce stad dotyczą 338 122 krów rasy PHF posiadających oceny wartości hodowlanych. Warto więc zauważyć, że jest to o 2630 krów mniej, więc spadek jest ponad trzy razy mniejszy niż odnotowany w grudniu ubiegłego roku. Przeciętna wartość IE stada ocenianego wzrosła o kolejnych 38 zł i wynosi w aktualnym sezonie 295 zł, co daje 14% dynamiki wzrostu.

Nasza analiza pokazuje duże zróżnicowanie pod względem IE między stadami. Średni IE najlepszego stada podniósł się aż o 186 zł i wynosi 1587 zł, natomiast stado z najniższym IE osiągnęło -639 zł (spadek średniej, ale tylko o 9 zł). Tym samym bezwzględna różnica między skrajnymi stadami, wynosząca 2226 zł, wzrosła do 195 zł, zamiast maleć – czego oczekujemy. Pozytywnym i zauważalnym zjawiskiem, jeśli chodzi o przeciętne wartości IE stad, jest systematyczny wzrost granicznych wartości wyznaczających podział liczby co 20% analizowanych stad. W sezonie kwietniowym stada zaliczane do 1/5 najlepszych obór rasy PHF muszą osiągać średni IE w wysokości co najmniej 547 zł, a więc więcej o 53 zł niż w poprzednim sezonie. Dobrze jest sprawdzić w swoim raporcie RW Indeksy, w którym miejscu na tej drabince znajduje się moje stado. Informacje tego rodzaju mogą być przyczynkiem do podjęcia konkretnych decyzji i działań w zakresie hodowli.

Jałówki z oceną genomową odmiany HO z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego

W aktualnym sezonie nadal rośnie średnia wartość Indeksu Ekonomicznego pierwszej setki rankingu jałówek ocenionych genomowo. Średni IE top 100 jałówek odmiany HO wynosi obecnie 2800 zł – wzrósł o 68 zł. Co ciekawe: w tym sezonie IE jałówki stojącej na czele rankingu jest nawet wyższy od IE najlepiej ocenionego buhaja o 83 zł i wynosi 3160 zł (a topowy buhaj odmiany HO ma IE = 3077 zł). Taki IE dał jej przewagę w wysokości 505 zł nad jałówką zamykającą pierwszą setkę. Coraz bardziej wyrównane pod względem potencjału genetycznego, wyrażonego za pomocą IE, są jałówki z górnej ćwiartki rankingu, gdyż różnica wartości ich IE zmniejszyła się do 289 zł.

Ojcowie jałówek z najwyższym IE

Jałówki w rankingu top 100 są córkami 36 buhajów z 7 krajów, z tej liczby 17 rozpłodników jest ojcami tylko jednej córki w pierwszej setce. Najliczniej są reprezentowane córki buhajów niemieckich i amerykańskich, i to się nie zmienia już od kilku sezonów. Wzrosła do 51 liczba jałówek po ojcach pochodzących z kraju naszego zachodniego sąsiada, natomiast spadła do 32 liczba jałówek po ojcach z USA. Na liście odnotowano 11 córek trzech kanadyjskich buhajów. Z satysfakcją trzeba odnotować, że w kwietniu w rankingu top 100 jałówek genomowych odmiany HO znajdują się już 3 córki polskiego rozpłodnika Danko Zoom, ze średnim IE = 2737 zł.

Rekordowy pod względem liczby jałówek w top 100 i ich średniej wartości IE w pierwszej wycenie w 2022 roku okazał się niemiecki buhaj Rioaveso DE0361838685, którego 15 córek osiągnęło przeciętnie IE = 2942 zł. Dwa inne buhaje, o których mówiliśmy w ubiegłym roku – niemiecki Garett DE1504336100 i kanadyjski Expansion CA12857929 – powinny znowu być zauważone: pierwszy – ze względu na drugą co do ilości liczbę córek w rankingu top 100 aktualnego sezonu (13 jałówek), a drugi – za drugie miejsce pod względem średniej wartości IE swoich córek (średni IE jego 5 córek wynosi 2930 zł). Liderką rankingu w kwietniu jest jałówka Saga PL00005504272427, urodzona 1 czerwca 2021 roku, będąca córką buhaja Rioaveso.

Hodowcy najbardziej ekonomicznych jałówek

Sztuki znajdujące się w tym zestawieniu są własnością 36 hodowców. 40% najlepszych pod względem IE genomowo ocenionych jałówek pochodzi z 5 stad należących do spółek KOWR. Są to: HZiNR Polanowice sp. z o.o. (9 jałówek ze średnim IE = 2822 zł), KR Kietrz sp. z o.o. (9 jałówek ze średnim IE = 2752 zł), OHZ Lubiana sp. z o.o. (8 jałówek ze średnim IE = 2822 zł), HZZ „Żołędnica” sp. z o.o. (7 jałówek ze średnim IE = 3032 zł), PR Długie Stare sp. z o.o. (7 jałówek ze średnim IE = 2769 zł).

Wartości IE przekraczające średnią stawki top 100 (>2800 zł) osiągnęły jałówki z następujących hodowli: OHZ Bobrowniki sp. z o.o., HZZ Osowa Sień sp. z o.o., Danko Hodowla Roślin sp. z o.o., OHZ „Garzyn” sp. z o.o., PRH „Gałopol” sp. z o.o., GR Michał Zalewski i GR Katarzyna Marzec.

Województwa z najlepszymi jałówkami

Jałówki genomowe zajmujące 100 pierwszych pozycji na liście są urodzone w stadach zlokalizowanych w 12 województwach kraju. Podobnie jak w poprzednim sezonie najliczniej występują jałówki urodzone w Wielkopolsce (41 sztuk) i w Kujawsko-Pomorskiem (19 sztuk). Ponownie najwyższą średnią wartość IE osiągnęły jałówki ze stad zlokalizowanych na Podlasiu (3 sztuki ze średnim IE = 2947 zł).

Jałówki z oceną genomową odmiany RW z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego

Do 2000 zł, a więc o 89 zł, wzrósł średni Indeks Ekonomiczny 100 najwyżej ocenionych jałówek odmiany czerwono-białej w sezonie kwietniowym 2022 roku.

Najwyżej oceniona roczna jałówka – Aiko PL005492565266 (o. Gnabry) – otrzymała IE = 2469 zł. Na poziomie takim jak w grudniu 2021, tj. 649 zł, utrzymała się różnica IE między jałówką otwierającą i zamykającą top 100 w odmianie czerwono-białej.

Ojcowie jałówek z najwyższym IE

Ojcami jałówek w rankingu top 100 odmiany czerwono-białej są 34 buhaje z 5 krajów, przy czym 21 z nich ma więcej niż 2 córki w czołówce, a 13 – tylko 1 córkę. Nie uległa zmianie w porównaniu z poprzednim sezonem dominacja w rankingu liczby córek niderlandzkich rozpłodników (53 jałówki po 14 ojcach z NL). Dwa z nich: Solo Red i Freestyle, umieściły w pierwszej setce po 9 swoich córek. 38 topowych jałówek odmiany RW pochodzi po 15 buhajach z Niemiec. 9 jałówek to córki 3 buhajów z USA, 2 z Francji i 1 z Kanady.

W sezonie 2022.1 zmienił się natomiast lider pod względem najwyższej przeciętnej wartości IE córek – jest nim holenderski buhaj Freestyle, którego 9 córek osiągnęło średni IE = 2151 zł.

Hodowcy najbardziej ekonomicznych jałówek

Wśród 15 właścicieli, których jałówki uplasowały się na pierwszych 100 pozycjach rankingu, nadal 85% należy do trzech znanych w całym kraju hodowców bydła odmiany RW z województw opolskiego i dolnośląskiego, a są to: OHZ „Głogówek” sp. z o.o. (48 jałówek ze średnim IE = 2029 zł), OHZ Przerzeczyn-Zdrój sp. z o.o. (19 jałówek ze średnim IE = 1965 zł) i SK Prudnik sp. z o.o. (18 jałówek ze średnim IE = 1965 zł). 