Stres cieplny groźny dla krów mlecznych
Konsekwencje stresu cieplnego dla zdrowia, rozrodu i produkcji są bardzo kosztowne, bo może dojść do zmniejszenia wydajności mleka nawet o 30–35%! Jak wówczas zachowuje się krowa i co można zrobić, żeby ograniczyć straty?
– czytaj w artykule prof. Zygmunta M. Kowalskiego w czerwcowym wydaniu HiChB.
Zmiany klimatu, które obserwujemy w ostatnich latach, w tym zwiększenie średnich dobowych temperatur, zmniejszenie ilości opadów i anomalie pogodowe, mają wpływ na produkcję mleka. Powtarzające się susze z jednej strony zmniejszają ilość pasz objętościowych, a z drugiej – pogarszają ich jakość i wartość pokarmową. Wysokie temperatury, nierzadko wraz ze zwiększoną wilgotnością powietrza, oddziałują także negatywnie na krowy, prowadząc do stresu cieplnego.
Jak zachowuje się krowa?
Według definicji „stres cieplny to układ warunków, które pojawiają się, gdy krowa nie może oddać określonej ilości ciepła wytworzonego w swoim ciele lub pobranego z otoczenia po to, aby utrzymać równowagę cieplną organizmu”. Każda krowa produkuje ciepło w procesie fermentacji w żwaczu, a także w wyniku przemian metabolicznych i musi to ciepło „wyprowadzić” ze swojego organizmu, żeby zachować stałą temperaturę ciała. Gdy warunki zewnętrzne (za wysoka temperatura i wilgotność powietrza) na to nie pozwalają, ciepło „kumuluje się” w organizmie krowy, powodując stan stresu cieplnego. Krowa w tym stanie jest ospała, zmniejsza aktywność ruchową (rzadziej podchodzi do stołu), poszukuje cienia i ruchu powietrza, ciężko dyszy, a liczba oddechów przekracza 60 na minutę. Krowy częściej stoją i gromadzą się w grupy, zwykle w miejscach przewiewnych. Skraca się czas przeżuwania, przez co zmniejsza się dobowa ilość produkowanej w trakcie przeżuwania śliny. W stresie cieplnym krowa odruchowo ślini się intensywniej, ale mniej śliny dostaje się do żwacza, dlatego że jej część wycieka krowie z otwartego pyska w czasie ziajania. W stresie cieplnym krowa więcej pije, a pobiera mniej paszy, co po części wynika z niepodchodzenia do stołu paszowego. Stresowi cieplnemu towarzyszy również wzrost temperatury ciała o 1–2°C (zwłaszcza u krów wysokowydajnych), a także wzrost temperatury w żwaczu, co ma istotny wpływ na skład mikroorganizmów. Zmniejsza się także intensywność i czas trwania rui, a tym samym pogarsza się rozród. Zmniejsza się ochota na obskakiwanie krów w rui.
Pogorszenie funkcji jelit
Podczas stresu cieplnego u krów mlecznych dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu jelit, w tym do zespołu nieszczelnego jelita (ang. leaky gut). W stanie fizjologicznym, tj. w warunkach prawidłowych, bariera jelitowa składa się z komórek ściśle ze sobą połączonych, co zapobiega przedostawaniu się bakterii, toksyn i niestrawionych cząsteczek pokarmu do krwiobiegu. W warunkach stresu cieplnego dochodzi do przekierowania krwi z narządów wewnętrznych (także z jelit) do skóry, aby zwiększyć oddawanie ciepła. Tym samym pogarsza się funkcjonowanie mniej „dokrwionych” komórek ścian jelita. Zmniejsza się produkcja śluzu ochronnego, rozluźniają się połączenia między komórkami i dochodzi do zwiększonej przepuszczalności ściany jelita. W wyniku nieszczelnego jelita do krwi dostają się endotoksyny bakteryjne, co wymaga odpowiedzi zapalnej organizmu krowy, a ta „konsumuje” znaczne ilości glukozy. Powoduje to nie tylko zmniejszenie wydajności mleka, ale czyni krowę bardziej podatną na infekcje i inne zaburzenia metaboliczne. Pamiętajmy więc, że stres cieplny uszkadza barierę jelitową, co wywołuje stan zapalny i negatywnie oddziałuje na zdrowie oraz produkcyjność krów.
Stres cieplny sprzyja również stresowi oksydacyjnemu, czyli gromadzeniu się w organizmie krowy wolnych rodników, czego następstwem jest obniżona odporność prowadząca do zatrzymania łożyska, stanów zapalnych błony śluzowej macicy i mastitis (podwyższona LKS).
Jaki jest zakres strat związanych ze stresem cieplnym w oborze? W jaki sposób krowy próbują się przed nim bronić i co można zrobić, aby zminimalizować jego negatywne skutki? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz w wydaniu 6/2025 Hodowli i Chowu Bydła. Zachęcamy do lektury!
