Wyniki grudniowej wyceny wartości hodowlanej buhajów hf

Trzecia ocena wartości hodowlanej buhajów w 2017 roku została opublikowana w miesiącu grudniu przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Balicach.

tekst: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM

Realizując tę ocenę, wykorzystano po raz czwarty bazę referencyjną, udostępnioną Polsce przez EuroGenomics, co wpływa w dużym stopniu na precyzję obliczanych wartości hodowlanych.

Analizie poddano wszystkie buhaje ocenione genomowo w liczbie 678 szt. i taką samą liczbę buhajów ocenionych konwencjonalnie, czyli w sumie 1356 buhajów. Są to buhaje zarejestrowane w systemie teleinformatycznym SYMLEK i wpisane do polskich ksiąg hodowlanych. Buhaje uczestniczące w ocenie wartości hodowlanej głównie należą do czterech firm inseminacyjnych realizujących programy oceny i selekcji buhajów w Polsce. Natomiast 98 buhajów w chwili publikacji oceny było tzw. inną własnością, głównie hodowców, i zostało poddanych genomowej ocenie wartości hodowlanej na potrzeby realizacji tych programów.
Należy zauważyć, że liczba buhajów z oceną wartości hodowlanej na podstawie genomu jest dużo niższa w stosunku do poprzedniej wyceny, w której uczestniczyły 974 buhaje.

W tym artykule będziemy analizować ewolucję wartości hodowlanej populacji buhajów wycenionych konwencjonalnie i na podstawie genomu, traktując ją, w miarę możliwości, jako całość.

ANALIZA CAŁEJ POPULACJI BUHAJÓW
Po raz kolejny potwierdza się przewaga wartości hodowlanej młodych buhajów genomowych.

Średnia wartość hodowlana 1356 szt. analizowanych buhajów po ocenie grudniowej 2017 roku wynosi 116 jednostek indeksu selekcyjnego PF i jest o 4 jednostki większa w porównaniu do średniej wartości hodowlanej całej populacji buhajów analizowanych po ocenie sierpniowej. Jest to wzrost o 3,6%, co stanowi pozytywną zmianą.

Buhaje genomowe w ocenie 2017/3 mają średnią wartość hodowlaną 119 jednostek PF, a buhaje konwencjonalne – 112 jednostek PF, co powoduje przewagę 7 jednostek (6,3%). Przewaga genetyczna buhajów ocenionych genomowo w stosunku do buhajów ocenionych konwencjonalnie jest taka sama, jak w poprzednich sezonach wycen 2017/2 i 2017/1 (wykres 1).

Buhaje genomowe w porównaniu do konwencjonalnych, mają średnio wyższy indeks selekcyjny PF, ale również wszystkie jego składowe: produkcję +1 jednostkę, pokrój +10, płodność +3, komórki somatyczne +2 i długowieczność +1 jednostkę (wykres 2).

Warto również zaznaczyć, że w rankingu po bieżącej wycenie buhaj na pierwszym miejscu jest oczywiście oceniony na podstawie genomu i posiada indeks PF 144, a pierwszy buhaj z wyceną konwencjonalną zajmuje dopiero 39. pozycję, z indeksem PF 135.

Analiza buhajów według roku urodzenia
Postęp, jaki niosą buhaje ocenione tylko na podstawie użytkowości córek, jest dużo wolniejszy w porównaniu do młodych buhajów ocenionych na podstawie genomu, co doskonale widać, analizując ich wartość genetyczną w zależności od roku urodzenia buhajów (tabela 1).

Roczniki buhajów 2004 do 2011 mają prawie taką samą wartość hodowlaną 108–112 jednostek indeksu PF, co wyraźnie obrazuje minimalny postęp hodowlany na przestrzeni tych 7 lat.
Postęp jest dużo większy pomiędzy rocznikami buhajów, kiedy to selekcja odbywała się na podstawie genomowej wartości hodowlanej – roczniki 2012–2017. Między tymi rocznikami różnica w wartości hodowlanej wynosi 21 jednostek PF, co stanowi postęp roczny 4,2 jednostki PF, czyli 3,7%. Również poszczególne składowe indeksu PF (PPR, PPO, PPL, KS, DLUG) dla poszczególnych roczników buhajów znacznie poprawiły się. Pomiędzy najstarszymi buhajami, urodzonymi w 2012 roku, a najmłodszymi, urodzonymi w 2017 roku, różnice wynoszą od +3 do +17 jednostek, w zależności od cechy.

Analiza buhajów według właściciela
Analizowane buhaje należą głównie do czterech spółek inseminacyjnych: SHiUZ w Bydgoszczy, MCB w Krasnem, MCHiRZ w Łowiczu i WCHiRZ w Poznaniu. Ponadto duża liczba rozpłodników ocenionych genomowo w chwili publikacji oceny wartości hodowlanej jest własnością hodowców, a buhaje zostały poddane genomowaniu na potrzeby realizacji programów oceny i selekcji buhajów, realizowanych przez spółki inseminacyjne (wykres 3).

Buhaje pochodzące ze SHiUZ w Bydgoszczy i z WCHiRZ w Poznaniu w aktualnej ocenie charakteryzują się najwyższą wartością hodowlaną, która wynosi średnio 117 jednostek PF dla całej subpopulacji buhajów, której są własnością. Słabsze o 3 jednostki PF są buhaje z MCHiRZ w Łowiczu. Jeśli chodzi o MCB w Krasnem, średnia wartość hodowlana ich buhajów wynosi 110 jednostek PF (wykres 4). Są to wartości niższe niż w pozostałych spółkach, ale zawsze zaznaczamy, że jest to subpopulacja, która zawiera bardzo duży procent buhajów odmiany RW, a ich średnia wartość genetyczna jest niższa od buhajów odmiany HO.

Analiza buhajów
według kraju pochodzenia
Interesująca jest analiza kraju pochodzenia buhajów biorących udział w polskich programach hodowlanych (wykres 5).
W populacji 1356 buhajów 74% stanowią buhaje urodzone w Polsce, 19% – urodzone we Francji, 4% – w Niemczech, 2% – w Holandii i 1% – w Danii.

ANALIZA TOP 100
NAJLEPIEJ WYCENIONYCH BUHAJÓW
Populacja 100 najlepiej wycenionych buhajów składa się z 98 buhajów genomowych i tylko 2 buhajów konwencjonalnych. Wartość hodowlana buhajów genomowych mieści się w przedziale od 144 do 131 jednostek PF i średnią wartością 135. Buhaje konwencjonalne mają wartość hodowlaną: jeden – 135 jednostek, a drugi – 134 jednostki PF, i zajmują pozycje w rankingu 39. i 51.

W top 100 jest:
• 8 buhajów z indeksem PF ≥ 140 jednostek;
• 48 buhajów z indeksem PF ≥ 135 jednostek;
• 99 buhajów z indeksem PF ≥ 132 jednostki PF.
Analiza po raz kolejny potwierdza dużą przewagę genetyczną młodych buhajów ocenionych na podstawie genomu nad buhajami ocenionymi na córkach. Trudno spodziewać się, że po 4 latach oczekiwania na wytestowanie buhajów ocenionych metodą konwencjonalną będą miały one wyniki porównywalne z młodymi generacjami buhajów ocenionych nową technologią genomową.

Duża różnorodność genetyczna buhajów
Buhaje z rankingu top 100 indeksu selekcyjnego PF pochodzą od 58 ojców i tylko 16 ojców ma więcej niż 2 synów (tabela 2). Bardzo dobrze wycenili się synowie buhaja BATTLECRY, który ma aż 9 synów na liście top 100 z bardzo dobrą średnią wartością hodowlaną – 137 jednostek indeksu PF.

Zastosowanie genomiki w hodowli bydła zmieniło radykalnie wykorzystanie przyszłych ojców buhajów, gdyż wykorzystuje się dużą gamę buhajów, ale każdy z nich inseminuje małą ilość potencjalnych matek buhajów.

Analiza top 100 buhajów według właściciela i kraju pochodzenia
• Najwięcej buhajów na liście top 100 tym razem posiada SHiUZ w Bydgoszczy – 39 buhajów ze średnim indeksem PF 135;
• WCHiRZ w Poznaniu ma o dwa buhaje mniej niż poprzednia spółka – 37 buhajów ze średnim indeksem PF 135;
• MCHiRZ w Łowiczu ma 13 buhajów ze średnim indeksem PF 136;
• MCB w Krasnem nie posiada buhajów na liście top 100;
• 11 buhajów ze średnim indeksem PF 135 należy do innych właścicieli niż spółki inseminacyjne (tabela 3).

Analizując tę subpopulację top 100 według właściciela i kraju pochodzenia buhajów, należy stwierdzić, że:
• w grupie 13 buhajów z MCHiRZ w Łowiczu buhaje urodzone w Polsce stanowią 85%, a w Niemczech – 15%;
• w grupie 37 buhajów z WCHiRZ w Poznaniu buhaje urodzone w Holandii stanowią 38%, w Polsce – 32%, we Francji – 14%, w Niemczech – również 14% i w Danii – 3%;
• w grupie 39 buhajów z SHiUZ w Bydgoszczy buhaje urodzone we Francji stanowią 64%, w Polsce – 31% i w Niemczech – 5%.

W sumie na liście top 100 najlepiej wycenionych buhajów zwierzęta urodzone w Polsce stanowią 42%, czyli dużo mniej niż w całej wycenionej populacji – 74%.

Średnia wartość hodowlana rozpłodników na liście top 100 pochodzących z różnych krajów jest na bardzo podobnym poziomie (PF 135–136). Tak więc buhaje zakupione od naszych krajowych hodowców nie są gorsze od rozpłodników zakupionych z importu.

ANALIZA TOP 10 NAJLEPIEJ WYCENIONYCH BUHAJÓW
Średnia wartość hodowlana 10 najlepszych buhajów wynosi 142 jednostki PF i jest wyższa o 4 jednostki w stosunku do wyceny sierpniowej. Buhaje te są synami 9 ojców, z których tylko jeden – ALTASPRING – ma dwóch synów (tabela 4).

Zmiany na liście TOP 10 buhajów
Indeks selekcyjny, którym w naszym kraju jest PF (produkcja i funkcjonalność), służy między innymi do uszeregowania buhajów na listach rankingowych. Przeanalizujmy zatem stawki 10 najlepszych buhajów na listach rankingowych z trzech ostatnich sezonów ocen wartości hodowlanej (tabela 5).

Liderem aktualnego rankingu jest buhaj pochodzący z polskiej hodowli – ARTUS, z indeksem PF 144, będący własnością SHiUZ w Bydgoszczy. Przypominamy, że w dwóch wcześniejszych sezonach na pierwszym miejscu był, pochodzący z francuskiej hodowli, buhaj BAYLABOY, należący do WCHiRZ w Poznaniu, który w obecnym rankingu plasuje się na 4. miejscu, z indeksem PF 143.

W sezonie 2017/3 aż siedem buhajów to nowości, co jest pozytywnym aspektem. Trzy buhaje z wyższej lokaty w poprzednim rankingu przesunęły się na niższe miejsca obecnego rankingu. Jest to normalne zjawisko, gdyż pojawiają się młode buhaje, lepiej wycenione, które spychają starsze w dół rankingu. Buhaj LEE z 2. pozycji przesunął się na 3., ale jego indeks PF wzrósł ze 142 na 143. Wspomniany wcześniej buhaj BAYLABOY z 1. miejsca uplasował się na 4. pozycji. ALBERO z 3. lokaty spadł o 6 miejsc w dół, na 9. pozycję.

Przeanalizujmy, co się stało z pozostałymi buhajami z listy top 10 oceny 2017/2. Buhaj EBP FIRST z 4. pozycji spadł na 28. lokatę. Buhaja DANKO TYTUS nie ma już w wycenie 2017/3., gdyż był własnością hodowcy. DANKO TOPAZ przesunął się w dół listy aż o 25 miejsc, z 6. na 31. pozycję. Buhaj JOIK z pozycji 7. uplasował się na 14., a LAD z 8. lokaty przesunął się na 34. POM LEDER był 9., a obecnie jest 26., natomiast DANKO TYR był 10., a jest 16. w rankingu.

W ocenie 2017/1 6 buhajów należało do WCHiRZ w Poznaniu, 3 do SHiUZ w Bydgoszczy i 1 był inną własnością. W ocenie 2017/2 do WCHiRZ w Poznaniu należało 5 buhajów, do SHiUZ w Bydgoszczy 4 i również 1 buhaj był inną własnością. W bieżącym sezonie aż 7 buhajów należy do WCHiRZ w Poznaniu, 2 do MCHiRZ w Łowiczu i 1 do SHiUZ w Bydgoszczy (wykres 6).

ANALIZA BUHAJÓW POCHODZĄCYCH Z POLSKIEJ HODOWLI
Analiza ta dotyczy tylko buhajów, których wartość hodowlana została oceniona na podstawie genomu, gdyż ta najmłodsza generacja zwierząt jest miarą postępu genetycznego w ostatnich latach, a także obrazuje kierunek pracy hodowlanej spółek inseminacyjnych. W każdym kraju część rozpłodników wykorzystywanych w unasienianiu samic może pochodzić z importu, jednak ważne jest, aby ten udział nie był zbyt duży, ponieważ programy oceny i selekcji buhajów powinny głównie bazować na polskiej bazie selekcyjnej, która jest coraz większa, i promować rodzimą hodowlę bydła. Sięganie po obcą genetykę powinno dotyczyć wartościowych zwierząt, unikatowych linii genetycznych i stanowić wzbogacenie polskiej hodowli.

Udział buhajów urodzonych w Polsce, w całkowitej liczbie buhajów ocenionych genomowo, w poszczególnych spółkach mieści się w przedziale od 99% w MCHiRZ w Łowiczu do 55% w SHiUZ w Bydgoszczy (wykres 7). Jeśli cofniemy się do opublikowanych analiz z poprzednich sezonów (T. Krychowski, A. Nowosielska, „Wyniki sierpniowej wyceny wartości hodowlanej buhajów hf”, „Hodowla i Chów Bydła”, 10/2017) to, niestety, da się zauważyć, że udział polskich buhajów w krajowych rankingach z sezonu na sezon jest coraz mniejszy, co jest bardzo niepokojące.

Jeśli chodzi o grupę 10 najlepszych buhajów pod względem indeksu PF, to mamy w niej tylko 1 buhaja z polskiej hodowli, natomiast w poprzedniej ocenie były 4 buhaje. Pozostałe rozpłodniki zostały zaimportowane z Niemiec (3), Holandii (3) Francji (2) i Danii (1) (tabela 5).

W tabeli nr 6 przedstawiamy listę 10 najlepszych buhajów urodzonych w Polsce. Ich średnia wartość hodowlana wynosi 138 jednostek PF. Na uwagę zasługuje buhaj ARTUS, który wycenił się po raz pierwszy. Jest to rozpłodnik, który aktualnie jest najlepszym buhajem z programu hodowlanego w Polsce. Jak widać, genetyczne „perły” są u naszych polskich hodowców. Hodowcy gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów na miarę buhaja ARTUS.

Analiza ta pokazuje coraz wyraźniej różnice w systemie wyboru buhajów między spółkami, które w swoich programach bazują głównie na polskiej hodowli, jak MCHiRZ w Łowiczu, w stosunku do tych importujących młode buhaje zgenomowane za granicą i w Polsce. Zachęcamy hodowców do jak najszerszego użytkowania nasienia polskich rozpłodników i aktywnego udziału w programach oceny i selekcji buhajów krajowych spółek inseminacyjnych poprzez genomowanie jałówek, płukanie matek buhajów i planowane kojarzenia z ojcami buhajów.

Podsumowanie
Średnia wartość hodowlana wszystkich ocenionych buhajów w sezonie 2017/3 jest wyższa w porównaniu do poprzedniego sezonu oceny 2017/2 (+4 jednostki PF).
Grupa buhajów ocenionych genomowo jest mniej liczna niż w poprzednich ocenach, co jest negatywnym zjawiskiem (678/974).

Analiza grudniowych wyników wartości hodowlanej buhajów po raz kolejny pokazała, że buhaje ocenione na podstawie genomu mają wyższą wartość hodowlaną w stosunku do buhajów ocenionych konwencjonalnie.

Analiza ta dowiodła również, że buhaje urodzone w latach 2015 do 2017 (210 szt.) mają wyraźnie wyższą wartość hodowlaną w porównaniu do buhajów urodzonych w latach wcześniejszych.

Wyniki buhajów wycenionych na podstawie genomu i pochodzących z polskich hodowli pokazują, że ich średnia wartość hodowlana jest porównywalna z materiałem importowanym. W aktualnej wycenie mamy tego dobry przykład, gdyż młody buhaj pochodzący z polskiej hodowli ma najwyższą wartość hodowlaną.

Polskie podmioty realizujące programy oceny i selekcji buhajów powinny więc jak najwięcej inwestować w rozwój polskiej genetyki, podobnie jak to robią spółdzielnie inseminacyjne w krajach takich jak Niemcy, Francja, Holandia czy Dania.