Zdrowie racic i „wielka trójka”, czyli główne przyczyny kulawizny Cz. 1 – Dermatitis digitalis

Za większość przypadków kulawizn w gospodarstwach mlecznych odpowiedzialne są trzy schorzenia. Należą do nich dwie choroby nieinfekcyjne: wrzody podeszwy (SU – skrót wg ICAR atlas zdrowia racic) i choroba linii białej (WL), oraz jedna choroba infekcyjna – dermatitis digitalis (DD), zwana często truskawką, chorobą Mortellaro lub zapaleniem skóry. Na świecie określa się je powszechnie jako „wielka trójka”. Ten artykuł otwiera serię, w której się przyjrzymy, jak możemy zapobiegać problemom zdrowotnym racic spowodowanym przez „wielką trójkę” oraz jak najlepiej leczyć krowy ze zmianami chorobowymi.

tekst: Dr Huw McConochie (Zinpro)

Dermatitis digitalis, podobnie jak w przypadku pozostałych schorzeń, stanowi znaczący koszt dla producentów mleka, ponieważ powoduje zmniejszoną wydajność, gorsze wyniki rozrodu, zwiększoną utratę masy ciała, większe ryzyko przedwczesnego brakowania zwierzęcia o obniżonej wartości oraz koszt późniejszego remontu, wynikającego z konieczności zastąpienia wybrakowanej ze stada krowy. Chociaż DD samo w sobie jest najmniej kosztowną z trzech głównych przyczyn kulawizny, to jednak zwiększa ryzyko wystąpienia kosztownych nieinfekcyjnych chorób racic.

Dermatitis digitalis to zakaźne schorzenie skóry wywołane przez bakterie. Jego wystąpienie zależy od kilku czynników predysponujących. Dotyka przede wszystkim obszaru na granicy piętki i szpary międzypalcowej (rys. 1).

Rysunek 1. Zmiany związane z wystąpieniem DD najczęściej są obserwowane w obszarach oznaczonych jako strefy 9 i 10

Zmiany są często związane z erozją rogu opuszek (HHE). Są bardzo bolesne, ponieważ powodują odsłonięcie zakończeń nerwowych. Mogą mieć również charakterystyczny zapach, który jest wynikiem rozpadu keratyny w rogu racicowym, a także wtórnych infekcji bakteryjnych.

Wczesne zmiany mają charakter wrzodów o owalnym kształcie. W miarę postępu zakażenia mogą przekształcić się w brodawkowate, owłosione piętki. Stan rozwoju choroby klasyfikuje się według pięciu faz (rys. 2).

Rysunek 2. System klasyfikowania kolejnych etapów choroby zwany fazami M

Zmiany określane jako M2 i M4 są najważniejsze w stadach, gdyż mają największe znaczenie epidemiologiczne. Faza M2 to zmiana zakaźna. Z kolei faza M4 jest istotna, ponieważ może powrócić do zakaźnego M2. Wczesne i skuteczne leczenie zmian typu M2 jest podstawowym elementem skutecznego programu kontroli DD.

JAK ROZPRZESTRZENIA SIĘ CHOROBA

Dermatitis digitalis jest wprowadzane do stada wraz ze zwierzętami, u których już wcześniej nastąpiło zakażenie. Po wprowadzeniu infekcji może ona szybko się rozprzestrzeniać, szczególnie wśród krów w pierwszej i drugiej laktacji. Młodsze zwierzęta wydają się bardziej wrażliwe na DD niż starsze. Nawet w stadach, gdzie poziom zakażenia jest wysoki, u niektórych zwierząt nigdy nie dochodzi do rozwoju zmian chorobowych, co wskazuje na możliwą odporność genetyczną.

Choroba wydaje się wieloczynnikowa i wymaga trzech kluczowych elementów: 1) obecności bakterii, 2) braku higieny, który ułatwia przeniesienie bakterii, 3) uszkodzonej skóry, ponieważ bakterie nie przenikną przez skórę o dobrej integralności.

Dermatitis digitalis jest chorobą krów trzymanych w oborach legowiskowych. Stosowanie automatycznych zgarniaczy wydaje się zwiększać ryzyko infekcji, ponieważ zmuszają one krowy do przechodzenia przez duże fale odchodów podczas przemieszczania się po budynku lub stania przy stole paszowym. Urządzenia te mogą również powodować uszkodzenia skóry w okolicy piętki, co umożliwia bakteriom przedostanie się do środka.
Sprzęt do korekcji, używany w różnych gospodarstwach, jest również możliwym źródłem zakażenia. Z tego względu niezbędne są odpowiednie procedury dezynfekcji, najlepiej po każdej krowie.

PROFILAKTYKA

W przypadku chorób zakaźnych zapobieganie jest istotną taktyką w ograniczaniu ryzyka i konsekwencji związanych z czynnikami, które przyczyniają się do wzrostu liczby zakażeń.

Nowe zwierzęta, wprowadzane do stada, powinny być traktowane jako potencjalne źródło zakażenia. Dlatego należy je poddać kontroli, kąpielom racic lub leczeniu antybiotykowemu w momencie przybycia, a następnie trzymać przez dwa tygodnie w separacji od głównego stada.

Higiena jest najważniejszym narzędziem umożliwiającym kontrolowanie DD. Zmniejszenie ekspozycji na obornik i unikanie przewlekłego moczenia racic mają zasadnicze znaczenie dla zmniejszenia ryzyka. Czynniki poprawiające higienę nóg obejmują:

  • projektowanie obory legowiskowej (układ dwurzędowy ma o 20% większą powierzchnię niż układ trzyrzędowy);
  • utrzymywanie czystości legowisk w celu uniknięcia mokrych miejsc;
  • zmniejszenie gęstości obsady;
  • częste usuwanie obornika z korytarzy poprzez zgarnianie lub spłukiwanie co najmniej trzy razy dziennie;
  • niedopuszczanie do gromadzenia się obornika w miejscach o dużym natężeniu ruchu, takich jak przejścia i skrzyżowania przepędów;
  • unikanie uruchamiania zgarniaczy automatycznych w okresach największego natężenia ruchu, takich jak zadawanie paszy;
  • uruchamianie zgarniaczy co dwie godziny, a nawet częściej, jeśli korytarze są wąskie lub gęstość obsady jest wysoka;
  • upewnienie się, że legowiska są wygodne i mają odpowiednie rozmiary, aby krowy chętnie je zajmowały i dzięki temu ograniczały kontakt z obornikiem.

Regularne kąpiele racic powinny być integralną częścią każdego programu profilaktycznego, a zwłaszcza stałym elementem programu kontroli DD w większości stad bydła mlecznego. Oczyszczają one i dezynfekują skórę w szparze międzyracicowej. Zmniejszają także prawdopodobieństwo, że przewlekłe zmiany typu M4 przekształcą się z powrotem w aktywne zmiany typu M2, oraz wspomagają proces przemiany zakaźnych zmian M2 w formę M4.

Należy pamiętać, że kąpiele racic są jedynie metodą zapobiegania występowaniu nowych zmian chorobowych i nie są odpowiednią metodą leczenia zmian aktywnych. Szereg różnych produktów zawiera skuteczne składniki aktywne do kąpieli racic, w tym siarczan miedzi (2–5%), siarczan cynku (5–10%), formalinę (2–5%) i inne preparaty handlowe.

Przed przystąpieniem do kąpieli musimy znać objętość wanny, aby użyć właściwej ilości środka chemicznego w celu uzyskania odpowiedniego stężenia końcowego. Objętość w litrach można obliczyć według wzoru: długość (metry) × szerokość (metry) × głębokość (cm).

Ważne, by rozmiary wanny umożliwiły skuteczne zanurzenie wszystkich racic. Wanna powinna mieć długość co najmniej 3 m, aby zapewnić tylnym racicom co najmniej dwukrotne zanurzenie w roztworze. Powinna być wypełniona na głębokość 10 cm. Szerokość może wynosić jedynie 0,5 m przy dnie. Podłoga wanny powinna być antypoślizgowa, ale nie zbyt szorstka lub pofałdowana, gdyż ograniczy to chęć do przechodzenia przez nią krów.

Zazwyczaj są one umieszczane w przejściu w drodze powrotnej z hali udojowej lub w korytarzu przejściowym. W przypadku każdej z lokalizacji korytarz musi być wystarczająco szeroki, aby zapewnić alternatywne przejście, gdy wanna nie jest używana. Dodatkowa wanna przeznaczona do płukania racic, umieszczona przed tzw. wanną zabiegową, nie oferuje żadnych dodatkowych korzyści i nie jest zalecana.

W programie FirstStep® znajduje się moduł Higiena/Kąpiel, który pomaga opracować indywidualny program kąpieli racic dla stada. Hodowca może dokonać korekty zgodnie z zaleceniami FirstStep, aby stworzyć program kąpieli, który zoptymalizuje wydajność stada.

Częstotliwość kąpieli racic zależy od higieny nóg i skali problemu z DD w danym stadzie. W sytuacjach dużego zanieczyszczenia konieczne jest wykonywanie kąpieli raz dziennie przez co najmniej pięć dni w tygodniu. Natomiast w czystszych, bardziej higienicznych warunkach może wystarczyć kąpiel przeprowadzona raz lub dwa razy w tygodniu.

Ze względu na podatność na zakażenia zwierząt we wczesnej laktacji, kąpiele racic powinny być przeprowadzane już w końcowym okresie zasuszenia, a ich kontynuacja powinna zostać nasilona we wczesnej laktacji. Należy dopilnować, aby wszystkie krowy zostały poddane leczeniu przed wejściem w zasuszenie, a następnie objęte kąpielami racic w okresie zasuszenia. Jałówki po wycieleniu również mogą wprowadzić DD do stada, dlatego program kąpieli racic tej grupy zwierząt może być również konieczny w sytuacji, gdy występuje u nich duża liczba przypadków DD.

LECZENIE

Zaistniałe zmiany chorobowe należy niezwłocznie leczyć – zwierzęta zazwyczaj szybko reagują na leczenie. Zmiany należy oczyścić twardą szczotką, detergentem lub środkiem utleniającym, takim jak woda utleniona, w celu usunięcia biofilmu bakteryjnego, następnie osuszyć i zastosować preparat antybakteryjny. Po usunięciu bandaży lub po ich rozpuszczeniu, jak w przypadku ADAPTARAPTM, należy sprawdzić, czy na zmianie występują oznaki gojenia, które mogą obejmować wysychanie, ciemnienie i brak bólu. W razie potrzeby należy powtórzyć leczenie. Wskaźnik nawrotów zmian po leczeniu może być niższy, gdy zamiast leczenia zmian typu M4, leczone są zmiany M1 i M2.

Głównym czynnikiem wpływającym na sukces w zarządzaniu zdrowiem racic jest szybkie i skuteczne leczenie wszystkich zmian chorobowych tak wcześnie, jak to możliwe oraz wdrożenie programu profilaktycznego obejmującego stosowanie Zinpro Performance Minerals®, takich jak Availa® Dairy. 

Nadchodzące wydarzenia