Zdrowotność racic – wiele dróg do celu
Poznańskie Koło Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego zorganizowało dwudniowe seminarium poświęcone zdrowotności racic. Pierwszego dnia wykłady odbyły się w Uniwersyteckim Centrum Medycyny Weterynaryjnej w Poznaniu. W ramach spotkania został poruszony temat wpływu zaburzeń metabolicznych na zdrowotność racic. Wykład wygłosił prof. Tadeusz Stefaniak, który nadzorował tłumaczenie na język polski „ICAR Atlas Zdrowia Racic”. Profesor przedstawił wnioski z prowadzonych na świecie badań dotyczących związku między zmianami kondycji krów a występowaniem wrzodów podeszwy oraz patogenezy rozwoju aseptycznego zapalenia tworzywa racicowego.
Tekst: dr Katarzyna Rzewuska
Następnie dr hab. Tomasz Strabel omówił uwarunkowania i możliwości doskonalenia zdrowotności racic w epoce selekcji genomowej. Dyrektor Centrum Genetycznego PFHBiPM zaznaczył, że selekcja oparta na cechach budowy racic nie jest efektywną metodą doskonalenia zdrowotności racic. Podkreślił kluczową rolę hodowców w tworzeniu populacji referencyjnej. Warunkiem opracowania metody oceny wartości hodowlanej dla odporności na schorzenia racic jest rejestrowanie w krajowej bazie danych wyników korekcji racic prowadzonej w polskich stadach. Natomiast przyspieszenie postępu w tym zakresie możliwe jest dzięki genotypowaniu, które pozwala na rozpoczęcie oceny przy mniejszej liczbie obserwacji, a w dalszej perspektywie uzyskanie wzrostu dokładności oceny cech nisko odziedziczalnych, do których zalicza się zdrowotność. Prelegent zwrócił uwagę na to, że doskonalenie genetyczne wymaga rutynowego rejestrowania statusu zdrowia racic, jednak daje efekt, który się kumuluje. 
Podczas seminarium wystąpił także przedstawiciel VikingGenetics, spółdzielni odpowiedzialnej za program hodowlany w krajach nordyckich. Claus Langhadal opowiedział, dlaczego zdecydowano się na włączenie indeksu Zdrowotności Racic do indeksu NTM (Nordic Total Merit Index). Z jednej strony zwrócił uwagę na to, że zdrowotność racic ma ogromy wpływ na ekonomię produkcji mleka, a z drugiej zaznaczył, że selekcja opierająca się na informacji o konkretnych przypadkach schorzeń racic jest znacznie skuteczniejsza, niż kierowanie się indeksem budowy nóg i racic. Claus Langhadal wskazał, że kluczowe dla opracowania oceny wartości hodowlanej jest rejestrowanie przez korektorów informacji o statusie zdrowotnym racic, w tym o poszczególnych jednostkach chorobowych, gdyż pozwala na zgromadzenie dużej ilości wiarygodnych danych. Obecnie w krajach nordyckich 40% korekcji racic jest zapisywanych w systemie informatycznym i stanowi podstawę przeprowadzania oceny genetycznej. Wykładowca podkreślił, że to hodowcy wymagają od korektorów korzystania z systemu informatycznego, gdyż wprowadzone dane wykorzystywane są przez nich do bieżącego zarządzania stadem.
Wyniki korekcji stają się podstawą do prowadzenia monitoringu zdrowotności stada, a w dłuższej perspektywie do oszacowania kosztów związanych z wystąpieniem poszczególnych jednostek chorobowych, które kształtują się w granicach od 60 (choroba linii białej) do 1310 euro (wrzód podeszwy) na pojedynczy przypadek. Claus Langhadal potwierdził, że znaczny wpływ na występowanie problemów z racicami ma środowisko, jednak zmienność genetyczna jest wystarczająca, aby odgrywać dużą rolę w eliminacji problemów z racicami. Uwzględnienie zdrowotności racic w strategii hodowlanej należy traktować jako długoterminową inwestycję w przyszłość stada, gdyż w przeciwieństwie do poprawy warunków środowiskowych, postęp genetyczny przynosi korzyści w kolejnych pokoleniach. Porównując córki buhajów o różnych wartościach hodowlanych dla zdrowotności racic potwierdzono bezpośrednie przełożenie na redukcję występowania schorzeń racic. Za pomocą indeksu Zdrowotności Racic opisywana jest genetyczna zdolność córek do odporności na choroby racic w warunkach nordyckich, gdyż VikingGenetics, jako spółdzielnia hodowców z Danii, Finlandii i Szwecji, ma na uwadze wskazanie tych zwierząt, które najlepiej dostosowane są do tamtejszego środowiska i oczekiwań. W trakcie wykładu zostały zaprezentowane także powiązania z innymi, niezmiernie istotnymi cechami. Wskazują one na znaczny wpływ zdrowia racic na długowieczność oraz płodność krów, a także na możliwość poprawy zdrowotności racic przy utrzymaniu wyników produkcyjnych.
Drugiego dnia wykłady odbyły się w Rolniczo-Sadowniczym Gospodarstwie Doświadczalnym Przybroda. Na wstępie dr Katarzyna Rzewuska opowiadała o rejestrowaniu wyników korekcji racic za pomocą aplikacji „CGen korekcja” i możliwościach wykorzystania danych do poprawy zdrowotności racic na drodze zarządzania i selekcji. Został zaprezentowany aktualny status projektu mającego na celu opracowanie polskiego indeksu zdrowotności racic. Pozwoli on na ocenę zwierząt z uwzględnieniem dostosowania do krajowych uwarunkowań. Czerpiąc z doświadczeń innych krajów, w tym krajów nordyckich, PFHBiPM kładzie duży nacisk na wiarygodność rejestrowanych danych. W tym celu prowadzone są szkolenia dla korektorów racic biorących udział w projekcie. Obecnie wprowadzają oni dane do aplikacji, dostarczając hodowcom zestawienia pokorekcyjne bezpośrednio po zakończonej wizycie. Docelowo dane te pozwolą na przeprowadzenie analiz genetycznych w polskiej populacji hf.
Kolejny wykład odnosił się do dbałości o higienę, która stanowiąc element profilaktyki, w znacznej mierze pozwala ograniczyć presję środowiska. Przeprowadził go Jarosław Wieczorek z firmy Ecolab, który omówił zasady prowadzenia kąpieli racic, uwzględniając nowoczesne systemy generowania piany. Została poruszona także ważna kwestia regularnego przeprowadzania punktowej oceny poruszania się (locomotion score) w celu szybkiego wykrywania kulawizn i kontrolowania wpływu otoczenia na racice.
Po części wykładowej uczestnicy seminarium wzięli udział w pokazie zatytułowanym „Zero tolerancji”. Korekcję wykonywał duński przedstawiciel firmy Bovi Hoof Care Henrik Hein Jorgensen. Do zabiegu skierowano krowy z zaawansowaną kulawizną, dzięki czemu możliwe było omówienie takich schorzeń, jak wrzód podeszwy czy przerost skóry szpary międzypalcowej. Została zaprezentowana jedna z technik odciążania chorego palca racicy, jaką jest przyklejenie bloku, a także zdejmowanie opatrunku za pomocą przeznaczonego do tego celu haka.
Zorganizowanie dwudniowego seminarium poświęconego zdrowotności racic pokazuje, że temat jest niezmiernie aktualny oraz istotny dla hodowców. Duże zainteresowanie wzbudzają najnowsze możliwości ograniczania występowania schorzeń racic oraz nowe narzędzia, które w tym pomagają. Przedstawienie czynników wpływających na zdrowie racic z bardzo różnych perspektyw – od podłoża genetycznego przez prowadzenie korekcji po środowisko, w jakim przebywają zwierzęta – pokazuje, jak wiele zależy od hodowcy. To hodowca zapewnia odpowiednie warunki w oborze, współpracuje ze specjalistami wykonującymi korekcję racic, a także podejmuje decyzje hodowlane związane z użytkowaniem buhajów poprawiających odporność na choroby. Ze względu na wielość wyzwań dbałość o zdrowie racic jest niezwykle trudna, jednak zaangażowanie się opłaca, gdyż zdrowe racice przekładają się na zyski z produkcji mleka.
