Trzy do jednego tygodnia przed wycieleniem!

Zdając sobie sprawę, jak ważny dla przyszłości stada i jego produkcyjności jest odchów jałówek, rozpoczynamy nowy cykl artykułów pod hasłem „Rok z życia jałówki”. Co miesiąc – przez rok – nasi doradcy żywieniowy będą Państwu przybliżać tę tematykę w krótkich, przystępnych dla każdego treściach. Opowiedzą, jak ważne jest w tym okresie prawidłowe żywienie oraz jakie negatywne skutki mogą wywołać ewentualne błędy w odchowie.

tekst: Włodzimierz Cholewiński, doradca ds. żywienia PFHBiPM, zdjęcia: R. Lesiakowski

Cykl rozpoczynamy od artykułu na temat zasuszenia i przygotowania krowy do porodu, ponieważ jest to bardzo ważny etap zarówno w jej życiu, jak i w życiu przychodzącego na świat cielęcia.

Prawidłowy okres zasuszania
Okres zasuszenia krowy powinien trwać około 6–8 tygodni, chociaż najnowsze trendy skracają ten czas do 4–5 tygodni. Ostatnie trzy tygodnie do wycielenia to bardzo ważny okres dla krowy, zarówno dla jej zdrowotności, jak i późniejszej wydajności mlecznej. W wymieniu rozpoczynają się procesy związane z produkcją siary i mleka. Jest to czas także bardzo istotny dla przyszłego cielęcia, a zwłaszcza dla jałówki, która przeznaczana jest do dalszej hodowli. W ostatnich tygodniach ciąży cielę nabiera prawidłowej masy.

Krowa powinna mieć zapewniony spokój w tym okresie, dlatego dobrą praktyką byłoby przenieść ją do porodówki lub wydzielonego kojca na minimum dwa tygodnie przed wycieleniem. W całym okresie przedzasuszeniowym (koniec laktacji) i w trakcie zasuszenia staramy się utrzymać kondycję krowy na podobnym poziomie, w przedziale między 3,25 a 3,5 punktu w skali BCS. Niedopuszczalna jest poprawa kondycji w tym okresie. Trudne jest również zmniejszenie kondycji już nabytej.

Należy uważnie się przyjrzeć zadawanej dawce pokarmowej, ponieważ tylko odpowiednie ilości białka, energii i włókna zarówno zapewnią krowie zapotrzebowanie bytowe, jak i pozwolą na intensywną budowę płodu, produkcję siary i zaprogramują przyszłą wydajność mleczną. Nie należy zapominać o makro- i mikroelementach oraz witaminach. Zadziałamy w dobrym kierunku, jeśli podamy krowie w tym okresie odpowiednią dawkę łatwo przyswajalnych dodatków mineralnych zasuszeniowych. Dzięki temu siara będzie miała lepsze właściwości odżywcze i wzmocni odporność cielęcia w początkowym okresie jego życia. Pamiętajmy, że w prawidłowym żywieniu krów zasuszonych mamy z reguły do wyboru dwa rodzaje mieszanek mineralnych: zarówno na pierwszy, jak i na drugi okres zasuszenia. Dostosujmy zatem mieszkankę mineralną do okresu, w jakim jest aktualnie krowa.

Prawidłowe zwiększanie pasz treściwych w dawce
Wraz ze zwiększonym zapotrzebowaniem na składniki odżywcze maleje pobranie pasz (suchej masy paszy). Jest to widoczne zarówno u krów wieloródek, jak i pierwiastek. Dodatkowo pierwiastki zawsze są bardziej narażone na stres, dlatego jedzą o 20–30% mniej od krów. Słaby apetyt powoduje niedostateczne pobranie energii, a przecież w tym czasie organizm krowy przechodzi największe przemiany, przygotowując się do porodu i przyszłej laktacji. Wzrasta intensywność podziałów komórek mlekotwórczych – przyrasta masa gruczołowa wymienia, dochodzi także do podwojenia masy płodu i błon płodowych. Celem naszego postępowania jest zapobieżenie utracie apetytu po porodzie, doprowadzenie do odbudowy błony śluzowej żwacza, a także przygotowanie jego mikroflory do trawienia pasz skarmianych po porodzie. Skarmiając systematycznie coraz większe dawki pasz treściwych, zapobiegamy również chorobom metabolicznym okresu poporodowego.

W stosunku do początkowego okresu zasuszenia obecny okres będzie się cechować wprowadzeniem większych ilości pasz treściwych, włącznie ze zwiększeniem ilości kiszonki z kukurydzy:

• na trzy tygodnie przed wycieleniem wprowadzamy do żywienia pierwszy kilogram mieszanki treściwej,
• na dwa tygodnie przed wycieleniem wprowadzamy drugi kilogram mieszanki treściwej,
• na tydzień przed wycieleniem podajemy trzeci kilogram mieszanki treściwej.

Ustalona dawka nie powinna być zmieniana przez 10 dni po porodzie.

Dobrą praktyką jest podawanie 3–4 tygodnie przed wycieleniem bolusów typu Kexxtone lub innych pomocnych w łagodzeniu skutków wystąpienia ketozy. Można podawać dożwaczowo glicerynę lub glikol propylenowy zarówno przed, jak i po wycieleniu.

Żywienie mineralne
Dużym błędem w tym okresie jest brak rozdzielenia krów dojnych od zasuszonych oraz karmienie ich jednym PMR-em, TMR-em laktacyjnym lub podawanie z ręki takich pasz, jak młóto, wysłodki buraczane, kreda, kwaśny węglan, kiszonka z motylkowych, mieszanki treściwe z dodatkami mineralnymi laktacyjnymi, dodatki mineralne laktacyjne, sól. Wymienione pasze charakteryzują się wysoką zawartością kationów wapnia, sodu, potasu i magnezu (posiadają wysoki DCAB – bilans kationowo‑anionowy), przez co podnoszą pH krwi i upośledzają proces uwalniania wapnia z kości. Po porodzie, kiedy w wymieniu następuje dynamiczna produkcja siary, a następnie mleka w organizmie krowy, dochodzi do niedoborów wapnia (hipokalcemia), a w konsekwencji do wystąpienia szeregu chorób okołoporodowych, tj. zalegania poporodowego, zatrzymania łożyska, przemieszczenia trawieńca.

Jeśli nie możemy żywić krów z pominięciem tych składników w dawce ze względu na trudności organizacyjne, a problem z hipokalcemią występuje w stadzie – należy rozważyć podawanie w całym drugim okresie zasuszenia soli gorzkich, w ilości 150–200 g/szt./24 h.

Szczepienia
Przed wycieleniem (w okresie: 8–6 tygodni i powtórnie 4–3 tygodnie) możemy szczepić krowy i jałówki przeciw koronawirusom, rotawirusom, Escherichia coli. Wzmacnia to cielęta, zapobiega biegunkom i upadkom. Na 3–4 tygodnie przed wycieleniem możemy szczepić krowy przeciw syndromowi oddechowemu u cieląt (BRD).

Przebieg porodu
Bezpośrednio przed wycieleniem należy przygotować miejsce porodu, ścieląc je czystą słomą.

Następnie należy obmyć zad krowy łagodnym środkiem dezynfekcyjnym, umyć ręce i założyć sterylne rękawiczki.

Jeśli krowa nie może wycielić się sama, ale położenie cielęcia jest prawidłowe i jest parcie, możemy użyć wycielacza – specjalnego przyrządu porodowego, zapieranego za zad krowy lub kanał gnojowy. Pamiętajmy, aby używać tylko czystego i zdezynfekowanego sprzętu! W procesie pozyskiwania cielęcia nie należy używać nadmiernej siły.
Jakiekolwiek problemy związane z porodem: zbyt ciasny kanał rodny, złe ułożenie płodu, owinięcie pępowiną (zagrażające życiu cielęcia), słabe parcie krowy – powinny być bezwzględnym sygnałem do skorzystania z pomocy lekarza weterynarii.

Podsumowanie
Nieodpowiednie postępowanie z krową w ostatnim okresie zasuszenia może prowadzić do jej późniejszych problemów zdrowotnych, co jest ściśle związane ze znacznym obniżeniem jej produkcyjności, a jałóweczka pozostawiona do dalszego chowu, często chorująca w początkowym okresie życia najczęściej nie wykazuje później oczekiwanej wydajności. Zwróćmy zatem uwagę na ten etap życia naszych krów.  