Młody rolniku
– przygotuj się na wiosnę

Wiosna już za pasem i lada chwila zostanie opracowany regulamin naboru wniosków na premie dla młodego rolnika. Uruchomienie tych środków planowane jest na II/III kwartał 2023 roku. Zawsze jednak warto wiedzieć trochę wcześniej, na co należy się przygotować. Informacje, które znajdziecie Państwo w poniższym materiale, nie są jeszcze oficjalne, ale jest wysoce prawdopodobne, że nie będą podlegały zasadniczym zmianom.

Tekst: Agnieszka Antczak, Zdjęcie: Allef Vinicius (UNSPLASH)

Przeglądając na stronach internetowych informacje dotyczące wsparcia dla młodego rolnika, bardzo rzadko można znaleźć pewien interesujący szczegół dotyczący beneficjentów. I właśnie od niego zacznę.

Zarówno w poprzedniej edycji wsparcia, jak i w obecnym projekcie znajduje się zapis, że młody rolnik to niekoniecznie osoba fizyczna. Informacja taka była zawarta również w rozporządzeniu na lata 2014–2020. Fakt, że młody rolnik może być tzw. osobą prawną, może się okazać istotną inspiracją dla osób, które tego nie wiedziały. Co to bowiem znaczy?

A to na przykład, że „młodym rolnikiem” może być spółka. Warunkiem jest, że prawdziwy młody rolnik w takiej spółce gra pierwsze skrzypce i sprawuje nad nią faktyczną i trwałą kontrolę. Młody rolnik sprawujący taką kontrolę musi, oczywiście, spełniać wszystkie warunki przewidziane do złożenia wniosku o dotację, jak każda osoba fizyczna, a oprócz tego mieć realne możliwości wpływania na wspólników (w jaki sposób ustawodawca wyobraża sobie realizację tego wymogu, będzie można przeczytać po opublikowaniu rozporządzenia).

Jest to ciekawe rozwiązanie na przykład dla młodego rolnika, który spełnia wszystkie wymogi, ale ma stosunkowo mało ziemi – powiedzmy, że dysponuje najmniejszym areałem, jaki jest wymagany, czyli jednym hektarem – a ojciec lub przyjaciel tegoż rolnika nie spełnia wymagań, ale posiada ziemię lub zwierzęta, dzięki którym nasz młody rolnik rozwinąłby skrzydła. Mogą stworzyć wtedy spółkę, która ma prawo sięgnąć po dotację dla młodego rolnika.

Kiedy NIE MOŻNA starać się o premię dla młodego rolnika
Dotacji nie otrzyma rolnik, który nie spełni wymagań minimalnych (informacje w ramce). Nie może się o nią ubiegać także ktoś, kto rozpoczął działalność rolniczą wcześniej niż 24 miesiące przed złożeniem wniosku o przyznanie pomocy, a nawet gdy współmałżonek rozpoczął działalność rolniczą 24 miesiące przed złożeniem wniosku. Cóż, taka odpowiedzialność zbiorowa.

Dotację dla młodego rolnika można otrzymać tylko raz, jeśli wnioskodawca lub jego współmałżonek skorzystali ze wsparcia dla młodych rolników wcześnie, a konkretnie począwszy od 2004 roku, czyli zarówno w ramach PROW (Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich), jak i SPO (Sektorowy Program Operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich”).

Dotacja dla młodego rolnika nie należy się również w sytuacji, gdy współmałżonek otrzymał wsparcie z racji Interwencji I.10.5. – Wsparcie dla małych gospodarstw.

Na co przyznawane jest wsparcie

Dotację dla młodego rolnika można przeznaczyć na:

• Budowę budynków lub obiektów wykorzystywanych do produkcji lub przygotowywania wytworzonych produktów rolnych do sprzedaży.
• Zakup nieruchomości rolnych.
• Zakup stada podstawowego zwierząt gospodarskich lub innych zwierząt niezbędnych do prowadzenia produkcji zwierzęcej.
• Zakup nowych maszyn, urządzeń, wyposażenia, sprzętu, sprzętu komputerowego łącznie ze specjalistycznym oprogramowaniem służącym wsparciu produkcji lub sprzedaży wytworzonych produktów, które będzie użyteczne dłużej niż 1 rok.

Nie można otrzymać wsparcia na inwestycje rozpoczęte lub zakończone przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy oraz inwestycje polegające na dokonaniu zakupów od najbliższej rodziny (małżonka, zstępnych i wstępnych zarówno osoby składającej wniosek, jak i współmałżonka).

Jaka dotacja?

Przewidywana forma wsparcia dla młodego rolnika to premia w wysokości 200 tys. zł, wypłacana w dwóch ratach. Pierwsza rata to 160 tys. zł, druga – 40 tys. zł.

Na jedno gospodarstwo premię dla młodego rolnika można otrzymać tylko raz, nawet jeśli współmałżonek również spełnia wszystkie kryteria i hipotetycznie premia też mu się należy.

Podstawą do zawarcia umowy o przyznaniu pomocy jest biznesplan

Biznesplan musi zawierać:

• Cele rozwoju gospodarstwa.
• Określenie czasu realizacji inwestycji nie dłuższego niż 3 lata kalendarzowe.
• Opis gospodarstwa w roku wyjściowym (w roku złożenia wniosku) – i docelowym (ostatni rok realizacji biznesplanu). Należy przy tym wskazać wyjściową i docelową wielkość ekonomiczną gospodarstwa oraz składniki tego gospodarstwa (działki, uprawy, zwierzęta, budynki, maszyny itp.). Przed przyznaniem drugiej raty wsparcia będzie kontrolowana realizacja założeń (celów) określonych w biznesplanie.
• Wskazanie działań związanych z rozpoczęciem i rozwojem działalności rolniczej w gospodarstwie spójne z koncepcją rozwoju i przypisanych do konkretnego celu.

Aby otrzymać wsparcie, należy złożyć wniosek do ARiMR. Na rozpatrzenie wniosku Agencja ma pięć miesięcy. Czas ten przeznaczony jest na weryfikację wniosku i ocenę biznesplanu, a także na przyznanie punktów za poszczególne działania (patrz informacja w ramce). W ubiegłych latach na przykład najwięcej, bo aż 7 punktów, można było uzyskać za powierzchnię użytków rolnych, a za wykształcenie doliczano 2–5 punktów. Aby otrzymać premię, należało zdobyć 8 punktów. Na obecnym etapie nie wiadomo jeszcze, jakie zostaną przyjęte zasady przydzielania punktów za poszczególne działania ani ile punktów należy zebrać, żeby wniosek został przyjęty. Dowiemy się o tym, gdy zostanie opublikowane stosowne rozporządzenie.

Minimalne warunki, jakie musi spełnić młody rolnik, aby uzyskać wsparcie 2023–2027

• Wnioskodawca w pierwszym roku ubiegania się o płatność jest pełnoletni, ale nie ukończył 40 lat.
• Kieruje gospodarstwem, co oznacza, że prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie osobiście, na własny rachunek i we własnym imieniu, ponosi koszty i czerpie korzyści w związku z prowadzeniem tej działalności, a dokładniej – rozpoczyna lub rozwija działalność mającą na celu wytwarzanie i sprzedaż nieprzetworzonych produktów rolnych. Działalność ta nie może być prowadzona dłużej niż 24 miesiące przed złożeniem wniosku. Jeśli rolnik dopiero rozpoczyna działalność – nie ma problemu. Wniosek o przyznanie pomocy może złożyć rolnik, który na tym etapie nie posiada jeszcze ziemi. Rozpoczęcie działalności liczy się od chwili, w której młody rolnik staje się właścicielem lub współwłaścicielem choćby jednego hektara.
• Ma co najmniej wykształcenie zasadnicze branżowe, średnie branżowe, średnie lub zasadnicze zawodowe w rozumieniu przepisów prawa oświatowego lub zobowiązuje się je uzupełnić w ciągu 3 lat, lub może wykazać się 3-letnim stażem pracy w rolnictwie, liczonym do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, w którym wnioskodawca:
•  podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie jako rolnik lub domownik albo ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności rolniczej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym handlu (EFTA), albo
•  był zatrudniony w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę, na stanowisku związanym z prowadzeniem produkcji rolnej.

• W roku wyjściowym, czyli złożenia wniosku, powierzchnia gruntów (użytków rolnych) musi wynosić co najmniej 1 ha lub należy wykazać się tzw. wielkością ekonomiczną gospodarstwa* w wysokości co najmniej 15 tys. euro, ale powierzchnia gruntów nie może przekroczyć 300 ha (lub 150 tys. euro wielkości ekonomicznej). Powierzchnia użytków rolnych musi stanowić własność beneficjenta, być w użytkowaniu wieczystym lub w dzierżawie z zasobów Własności Rolnych Skarbu Państwa albo Jednostek Samorządu Terytorialnego równą co najmniej 50% średniej powierzchni gruntów rolnych (wojewódzką lub krajową).

* Wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego to, wyrażona w kwocie netto, wielkość standardowa rocznej produkcji rolnej. W tym celu należy przemnożyć wszystkie działy prowadzonej produkcji rolnej przez standardowy dochód, jaki można z niej osiągnąć. Przeliczenie musi się opierać na rzeczywistych rozmiarach określonego gospodarstwa rolnego. Określenia wartości gospodarstwa należy dokonać na podstawie ujednoliconych parametrów. Brzmi to skomplikowanie. Na szczęście można posłużyć się dostępnymi w Internecie kalkulatorami.

Po pozytywnej weryfikacji wniosku rolnicy otrzymają decyzję, w której będą określone warunki przyznania premii. Rolnik ma 9 miesięcy na wypełnienie zawartych w decyzji wymagań. Po 9 miesiącach i udowodnieniu, że gospodarstwo spełnia wskazane warunki, można złożyć wniosek o przyznanie pierwszej raty premii. Uwaga! Należy pilnować terminów składania wniosków o płatność!

Drugą transzę premii rolnik dostanie po zrealizowaniu biznesplanu i złożeniu wniosku o wypłatę drugiej raty premii. Czas na zrealizowanie biznesplanu nie może być dłuższy niż 3 lata, licząc od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy, przy czym nie może przekroczyć terminu 31 sierpnia 2025 roku.

Potem zostaje już tylko dopilnowanie zobowiązań…

Za co przyznawane są punkty?

• Wsparcie można uzyskać w zależności od zdobytych punktów. Punkty można dostać za:
• Powierzchnię użytków rolnych w roku wyjściowym powyżej średniej krajowej (jeśli gospodarstwo położone jest w województwie, gdzie średnia powierzchnia gruntów rolnych* na gospodarstwo jest niższa niż średnia krajowa) lub powyżej średniej w województwie (jeśli średnia w województwie jest wyższa niż średnia krajowa).
• Wykształcenie (posiadane, a nie deklarowane do uzupełnienia).
• Różnicę wieku pomiędzy młodym rolnikiem (wnioskodawcą) a osobą fizyczną, która przekazała na własność młodemu rolnikowi największą część użytków rolnych.
• Przejmowanie przynajmniej jednego gospodarstwa w całości i na własność.
• Uczestnictwo w systemach jakości – unijnych lub krajowych.
• Prowadzenie produkcji zwierzęcej.
• Dotychczasową aktywność zawodową wnioskodawcy, jeśli została opisana we wniosku o przyznanie pomocy.

Jeśli tę samą liczbę punktów uzyska kilka osób, pierwszeństwo w uzyskaniu pomocy ma kobieta.
Jeśli taką samą liczbę punktów uzyska kilka osób tej samej płci, pierwszeństwo w uzyskaniu pomocy ma osoba młodsza.

*Grunty rolne to ziemia, która w ewidencji gruntów uznana została za użytek rolny.

Zobowiązania związane z otrzymanym wsparciem

Przede wszystkim należy zrealizować założenia biznesplanu w ciągu 3 lat. Ponadto należy osiągnąć wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa, w zależności od wielkości wyjściowej wartości ekonomicznej. I tak, jeśli wartość wielkości ekonomicznej gospodarstwa w czasie składania wniosku była na poziomie:

• 15 tys.–25 tys. euro, to oczekiwany wzrost wielkości ekonomicznej powinien wynieść 30%;
• 25 tys.– 50 tys. euro, to oczekiwany wzrost wielkości ekonomicznej powinien wynieść 20%;
• 50 tys.–100 tys. euro, to oczekiwany wzrost wielkości ekonomicznej powinien wynieść 15%;
• 100 tys.–150 tys. euro, to oczekiwany wzrost wielkości ekonomicznej powinien wynieść 10%;
• jeśli gospodarstwo nie spełniało wymogu wyjściowej wielkości ekonomicznej 15 tys. euro, to oczekiwany wzrost wielkości ekonomicznej powinien wynieść 19,5 tys. euro.

Kolejnym warunkiem jest uzupełnienie w ciągu 3 lat wykształcenia – czyli jeśli ktoś nie spełniał wymogu posiadania odpowiedniego wykształcenia w czasie składania wniosku i zadeklarował jego uzupełnienie, to właśnie po upływie 3 lat będzie to egzekwowane.

Jeśli młody rolnik rozpoczyna działalność rolniczą po raz pierwszy, zobowiązany jest również do skorzystania z doradztwa indywidualnego w ramach PS WPR „Kompleksowe Doradztwo Rolnicze”.

W okresie 5 lat od wypłaty pierwszej raty młody rolnik zobowiązany jest do:

• Osiągnięcia co najmniej 60% przychodów z racji prowadzenia działalności rolniczej.
• Prowadzenia działalności rolniczej jako kierujący.
• Utrzymania co najmniej minimalnego wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa.
• Utrzymania nabytych środków trwałych oraz własności niematerialnych i prawnych.
• Prowadzenia rachunkowości rolniczej, w tym ewidencji przychodów i rozchodów (co najmniej od dnia otrzymania pierwszej raty wypłaty).
• Prowadzenia produkcji zwierzęcej i udział w systemach jakości, jeśli za te działania zostały przyznane punkty.

Trzymamy kciuki za realizację wszystkich Państwa przedsięwzięć! Przypominamy, że zamieszczone w materiale informacje mogą różnić się w szczegółach od ostatecznej wersji rozporządzenia w tej sprawie. Na rozporządzenie wciąż czekamy…