Między zyskiem a dobrostanem nowe trendy w zarządzaniu rozrodem

W pięknej scenerii Warmińsko-Mazurskiej Wystawy Zwierząt Hodowlanych w Gryźlinach k. Stawigudy 8 września br. odbyła się konferencja „Między zyskiem a dobrostanem – nowe trendy w zarządzaniu rozrodem”. Spotkanie było nie tylko okazją do wymiany wiedzy i doświadczeń, ale także do refleksji nad złożonymi relacjami między efektywnością ekonomiczną a dobrostanem zwierząt.

autor: Rafał Morawski

Konferencję otworzył wiceprezydent Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka Andrzej Steckiewicz, który serdecznie powitał wszystkich zgromadzonych. Wśród gości byli senator RP Ryszard Bober, wiceprezydent PFHBiPM Piotr Doligalski, hodowcy i producenci mleka, a także przedstawiciele Litewskiego Stowarzyszenia Hodowców Bydła, z dyrektorem Edwardem Giedgaudasem na czele i przewodniczącym Izby Rolniczej na Litwie Arunasem Switojusem. Następnie wiceprezydent wprowadził w tematykę konferencji, podkreślając znaczenie rozrodu jako kluczowego elementu w nowoczesnej hodowli bydła, który wpływa na produkcję mleka i żywca.

Program konferencji obejmował cztery główne sesje.

1. ZMIERZ ROZRÓD!
   Nowy wskaźnik oceny efektywności rozrodu – tempo zacieleń; dr hab. Krzysztof Słoniewski, kierownik Wydziału Analiz i Rozwoju PFHBiPM

Prelegent w swoim wystąpieniu podkreślił, że tradycyjne wskaźniki rozrodu mają zwykle jedną z trzech podstawowych wad. Część z nich można obliczyć dopiero wiele miesięcy po okresie, kiedy samice były obiektem działań mających spowodować ich ciążę. Wiele wskaźników da się wyliczyć tylko dla samic, które udało się zacielić. Przykładem jest okres międzyciążowy. Istnieją też wskaźniki, które co prawda dotyczą wszystkich krów i można je wyliczyć prawie na bieżąco (w praktyce z opóźnieniem kilku tygodni), ale opisują tylko jeden aspekt rozrodu. Dobrym przykładem jest skuteczność inseminacji, liczona jako udział (%) krów zacielonych, w stosunku do liczby krów inseminowanych w danym okresie. Zdaniem prelegenta idealny wskaźnik rozrodu powinien być możliwy do liczenia na bieżąco, w stosunku do wszystkich krów w kryciu, oraz odzwierciedlać w pełni rezultaty rozrodu, nie tylko ten lub ów jego aspekt. Pregnancy rate, czyli tempo zacielania, to wskaźnik, który spełnia wszystkie podane warunki. Co istotne, nie jest trudny do wyliczenia. Wskaźnika tego można używać zarówno w stosunku do krów, jak i jałówek. Założenie leżące u podstaw wskaźnika jest genialne, bo proste: samica powinna być zacielona możliwie szybko po tym, jak upłynie minimalny okres potrzebny jej po ocieleniu do uzyskania zdolności do rozrodu. Pozostaje ustalić, co to znaczy „możliwie szybko”. Cykl płciowy u krów trwa zwykle 21 dni. Skoro tak, to (w idealnych warunkach rozrodu) samica powinna być zacielona w ciągu maksymalnie 21 dni od włączenia jej do krycia. I tyle. Im większy jest udział krów zacielonych w ciągu 21 dni, tym wyższa skuteczność rozrodu w tym okresie. To jest podstawa do obliczania wskaźnika pregnancy rate. Wartość tego wskaźnika ustalamy, dzieląc liczbę krów zacielonych przez liczbę krów w kryciu i wyrażając wynik w procentach. Jeżeli żadna z krów będących w kryciu w danym okresie 21-dniowym nie została w trakcie tego okresu zacielona, tempo zacielania wynosi 0%. O różnych niuansach dotyczących sposobu obliczania tempa zacielania, ich praktycznych konsekwencjach będziemy pisali w kolejnych numerach HiChB, mając na celu oswojenie odbiorców ze wskaźnikiem tempa zacielania. Prelegent zaprosił do lektury i śledzenia w mediach PFHBiPM informacji na ten temat.

2. KONTROLUJ
   – nadzór nad cyklem rujowym u krów – systemy wspomagające zarządzanie rozrodem; lekarz weterynarii Ali Çetin z MSD Animal Health

Prelegent podkreślił, że obecnie zarejestrowano ponad 300 mierzalnych zachowań krów związanych z rozrodem, które możemy monitorować i zarejestrować. W programach i systemach wspomagających zarządzanie rozrodem wykorzystuje się sensory zawarte w responderach, które monitorują przez całą dobę zachowania krów. Z początkiem rui spada czas przeżuwania i pobierania paszy, zwiększa się aktywność ruchowa, a czas odpoczynku jest krótszy. Hodowca jest informowany nie tylko o pierwszych symptomach rui, ale system podpowiada także optymalny termin inseminacji konkretnej sztuki z wykorzystaniem nasienia konwencjonalnego i seksowanego. Zależnie od stosowanego nasienia terminy mogą się różnić o 5–6 godzin. W przypadku nasienia seksowanego zalecane jest krycie późniejsze – wskazywał prelegent. W jego opinii systemy te są bardzo czułe, wykrywają tzw. ciche ruje i krowy z rujami nieregularnymi oraz te, u których ruja nie wystąpiła. Ponadto program informuje o podejrzeniu poronienia. Systemy wspomagające rozród monitorują także skuteczność inseminacji. Lekarz zachęcał, aby hodowcy korzystali z nowości technologicznych, które ułatwiają im prace w oborze.

3. USPRAWNIAJ!
   Synchronizacja rui – programy hormonalne w rozrodzie; prof. Wojciech Barański, Katedra Rozrodu Zwierząt, Wydział Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie

Profesor w swoim wystąpieniu podkreślił, że programy hormonalne są kluczowym narzędziem używanym w sterowaniu cyklem płciowym u krów mlecznych. Idea poprawy wskaźników rozrodu oraz zarządzania reprodukcją w stadach bydła mlecznego zaowocowała stworzeniem protokołów hormonalnych mających na celu ułatwienie organizacji pracy poprzez wyeliminowanie konieczności wykrywania rui i tym samym doprowadzenia do skutecznego zacielenia. Prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego krowy oparte jest na wzajemnym oddziaływaniu związków chemicznych zwanych hormonami. Wybór odpowiedniego programu hormonalnego zależy od panujących na fermie warunków, takich jak organizacja pracy czy status zdrowotny stada. Natomiast niewątpliwie zastosowanie programów hormonalnych znacząco optymalizuje zarządzanie rozrodem krów mlecznych. Dzięki temu praca przy zwierzętach staje się łatwiejsza i mniej czasochłonna.

4. PRZYSPIESZ POSTĘP!
   Nowy standard w inseminacji – cyto flow; dr Jarosław Jędraszczyk, wiceprezes MCB Krasne
   Wykładowca zwrócił uwagę, że badania rozpoczęte kilka lat temu w Krasnem doprowadziły do powstania nowego standardu oceny jakości nasienia CytoFLOW_MCB, który w czasie oceny analizuje kilka tysięcy plemników zamiast kilkuset, co nadaje tej ocenie obiektywny i powtarzalny charakter. Identyfikowane są ukryte wewnątrz plemnika zmiany fizjologiczne i eliminowane ejakulaty o obniżonym potencjale zapładniającym, sprawdzana jest struktura i integralność DNA plemnika, co zapewnia prawidłowy rozwój zarodków i zmniejsza ich resorpcję. Analiza ta daje produkt powtarzalny dla wszystkich parametrów – niezależnie od buhaja i rasy, każda słomka jest identyczna pod względem jakości biologicznej, zwiększa się skuteczność unasieniania (wstępne badania terenowe wykazują o 20% wyższą skuteczność), co w każdym gospodarstwie przekłada się na lepsze efekty ekonomiczne i ułatwia zarządzanie stadem.

Po zakończeniu poszczególnych prezentacji odbyła się debata na temat „Między zyskiem a dobrostanem – nowe trendy w zarządzaniu rozrodem”. Uczestnicy dyskutowali o złożoności problemu rozrodu bydła, korzyściach ekonomicznych, wpływie na dobrostan zwierząt, alternatywnych metodach zarządzania rozrodem, konsekwencjach etycznych, regulacjach prawnych oraz perspektywach na przyszłość.

Konferencja zakończyła się sukcesem. Uczestniczący w spotkaniu podkreślili, że przedstawione informacje i dyskusje będą inspirujące i pomocne w codziennej pracy hodowlanej. 

Artykuł został opracowany na podstawie scenariusza i przebiegu konferencji „Między zyskiem a dobrostanem – nowe trendy w zarządzaniu rozrodem”, która odbyła się 8 września 2024 roku w Gryźlinach k. Stawiguda.