Analiza wartości hodowlanej 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych (sezon oceny 2020.2)

Trzy razy do roku na łamach czasopisma „Hodowla i Chów Bydła” publikujemy analizę wartości hodowlanej buhajów rasy HF biorących udział w polskich programach selekcyjnych i wpisanych do polskich ksiąg hodowlanych. W tym numerze już po raz czwarty przedstawiamy szczegółową analizę subpopulacji 100 najlepszych buhajów ocenionych w kraju lub przeliczonych przez Interbull, wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych: indeksu syntetycznego Produkcja i Funkcjonalność (PF), Indeksu Ekonomicznego (IE), podindeksu produkcyjnego, podindeksu pokrojowego, podindeksu płodności, wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych i wartości hodowlanej dla długowieczności. Dane do analizy pochodzą z sezonu oceny wartości hodowlanej buhajów 2020/2.

tekst: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM

Liczbę buhajów pochodzących z poszczególnych krajów na listach top 100, sklasyfikowanych według polskiego indeksu selekcyjnego PF oraz jego składowych, przedstawia tabela 1. Jeśli weźmiemy pod uwagę wszystkie siedem subpopulacji najlepszych buhajów, to mamy w nich zwierzęta pochodzące z 17 krajów. Najwięcej jest buhajów amerykańskich (224 – 32,0%), następnie: niemieckich (145 – 20,7%), francuskich (86 – 12,3%), kanadyjskich (78 – 11,1%) i holenderskich (56 – 8,0%). W poprzednim roku, gdy przeprowadzaliśmy taką analizę, układ był na podobnym poziomie. Oznacza to, że buhaje pochodzące z tych krajów najlepiej spełniają założenia celu hodowlanego dla rasy HF w Polsce. Polska, która ma dwanaście buhajów, zajmuje dziewiąte miejsce wśród siedemnastu krajów mających swoje buhaje na listach top 100. Pozycję Polski należy odnieść do wielkości rodzimej populacji bydła HF, która plasuje nas w światowej czołówce.

Klasyfikacja według indeksu selekcyjnego PF (tabela 2)
Indeks selekcyjny PF pokazuje cel hodowlany dla rasy HF w Polsce i jest najważniejszym kryterium selekcyjnym. W ocenie 2020/2 100 najlepszych buhajów w rankingu uszeregowanym pod względem indeksu PF miało średni indeks na poziomie 145 jednostek. W top 100: 49 to buhaje niemieckie, 20 – amerykańskie, 12 – francuskie.

Polska w tym zestawieniu ma jednego buhaja w top 100 – jest to Danko Zoom, który znajduje się na samym szczycie listy. Urodził się w czerwcu 2019 r. w HR Danko, które od wielu lat współpracuje, w ramach programu oceny i selekcji buhajów, z Wielkopolskim Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Poznaniu.

Klasyfikacja według Indeksu Ekonomicznego (tabela 3)
Indeks Ekonomiczny (IE) obok indeksu PF jest drugim polskim indeksem selekcyjnym. Wyraża łączną wartość hodowlaną zwierzęcia w przeliczeniu na złotówki. Wykorzystywanie IE w selekcji wpływa na maksymalizację zysków z produkcji. Top 100 buhajów uszeregowanych według IE ma średnią wartość tego indeksu na poziomie 2731 zł. Najwięcej buhajów w rankingu pochodzi ze Stanów Zjednoczonych – 45, z Niemiec – 33, z Kanady – 9.

W rankingu znajdują się dwa buhaje polskie: wspomniany wcześniej Danko Zoom oraz Hotpol – młody buhaj pochodzący z hodowli HZiNR Polanowice sp. z o.o., urodzony w lipcu 2019 r., aktualnie będący własnością Stacji Hodowli i Unasieniania Zwierząt w Bydgoszczy.

Klasyfikacja według podindeksu produkcyjnego (tabela 4)
W Polskim indeksie selekcyjnym produkcja stanowi aż 40%. Dlatego buhaje, które są w czołówce rankingu uplasowanego pod względem indeksu PF, to osobniki przekazujące na córki wysoką produkcję mleka o dużej zawartości suchej masy. W klasyfikacji buhajów uszeregowanych pod względem produkcji przodują Amerykanie, którzy mają aż blisko połowę buhajów – 49. Niemieckie buhaje również przekazują wysoką produkcję – 25 sztuk w top 100. Polska w tym rankingu ma dwa buhaje: KZ Cedrik, urodzony w hodowli OHZ Kamieniec Ząbkowicki, aktualnie należący do Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Łowiczu, oraz ponownie Danko Zoom.

Klasyfikacja według podindeksu pokrojowego (tabela 5)
Pokrój stanowi 25% polskiego indeksu selekcyjnego PF. Największą liczbę buhajów na top liście uszeregowanej pod względem pokroju ma, podobnie jak w poprzednim roku, Francja – 37. Na drugim miejscu jest Kanada – 21, a na trzecim Stany Zjednoczone – 14. Warto zwrócić uwagę, że wybitne pokrojowo buhaje amerykańskie, kanadyjskie są przeciętne pod względem głównego indeksu selekcyjnego PF. Jest to dowód, że buhaje z czołówki listy rankingowej nie zawsze kompleksowo wpływają na poprawę ważnych cech u córek. Dlatego ważne jest, żeby szczegółowo analizować ich oceny wartości hodowlanej oraz przy kojarzeniach wykorzystywać komputerowe dobory buhajów.

Polski buhaj pokrojowiec to Lencokaz, pochodzący z hodowli indywidualnej, a aktualnie będący własnością Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Łowiczu.

Klasyfikacja według podindeksu płodności (tabela 6)
Poprawa płodności u samic bydła rasy HF stanowi ważny cel hodowlany dla większości hodowców w Polsce i na świecie. Wraz z dużym postępem, jeśli chodzi o ilość mleka, na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie pogorszyła się płodność samic. Niepokojący jest również brak wyraźnego pozytywnego trendu genetycznego dla tej cechy w krajowej populacji. W polskim indeksie selekcyjnym podindeks płodności stanowi 15%.

W subpopulacji 100 buhajów najlepszych pod względem płodności najwięcej pochodzi z hodowli amerykańskiej – 30, duńskiej – 22, holenderskiej – 16. Najwyższą wartość hodowlaną dla tej cechy mają dwa buhaje niemieckie – średnio 161 jednostek, i sześć buhajów szwedzkich – średnio 157 jednostek.

W rankingu najlepszych pod względem płodności buhajów z polskich hodowli pochodzi pięć rozpłodników.
Większość buhajów o wysokich wartościach hodowlanych dla płodności ma bardzo niską wartość indeksu selekcyjnego PF, co może być przyczyną braku poprawy tej cechy w populacji.

Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych (tabela 7)

Wartość hodowlana dla zawartości komórek somatycznych stanowi 10% w indeksie selekcyjnym PF.
W grupie 100 buhajów z najwyższą wartością hodowlaną dla zawartości komórek somatycznych najwięcej buhajów jest pochodzenia francuskiego – 27, następnie: niemieckiego – 19. Po 14 buhajów pochodzi z Holandii i Stanów Zjednoczonych. Żaden buhaj z polskiej hodowli nie znalazł się w czołówce buhajów sklasyfikowanych pod względem wartości hodowlanej dla KS.

Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla długowieczności (tabela 8)
Wraz ze wzrostem wydajności krów skraca się okres ich użytkowania. Dlatego bardzo ważna jest poprawa tzw. długowieczności krów. Jeśli zwierzę długo żyje i produkuje mleko, to znaczy, że nie ma problemów zdrowotnych. W indeksie PF długowieczność stanowi 10%.

W subpopulacji 100 najlepszych buhajów pod względem wartości hodowlanej dla długowieczności najwięcej pochodzi ze Stanów Zjednoczonych – 52, i Kanady – 27.
W rankingu top 100 buhajów z najwyższą długowiecznością jest tylko jeden buhaj hodowli polskiej – Selfik.

Top 10 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej
Tabela 9 przedstawia rankingi 10 najwyżej ocenionych buhajów według indeksu selekcyjnego PF i jego składowych oraz Indeksu Ekonomicznego. W sumie we wszystkich siedmiu rankingach top 10 najwięcej buhajów mają Niemcy – 20, na drugim miejscu jest USA – 19, a na trzecim Francja – 9. W tej grupie topowych zwierząt jedynym buhajem pochodzącym z Polski jest Danko Zoom.

Podsumowanie
Analiza populacji 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według siedmiu polskich kryteriów selekcyjnych pokazuje, że:

• dominują, w zależności od kryteriów, buhaje z USA i Niemiec;
• zyski z produkcji mleka poprawiają buhaje amerykańskie i niemieckie;
• buhaje z USA dominują w produkcji, płodności i długowieczności;
• rozpłodniki niemieckie poprawiają produkcję oraz obniżają zawartość komórek somatycznych w mleku;
• buhaje francuskie to osobniki pokrojowe i poprawiające somatykę;
• najwybitniejszym polskim buhajem jest Danko Zoom;
• dobór buhajów jest istotnym elementem pracy hodowlanej, który pozwala precyzyjnie wybrać ojców przyszłego pokolenia samic.

Refleksja autorów
Dominacja amerykańskich buhajów jest duża w porównaniu z poszczególnymi krajami europejskimi. Jednak jeśli weźmiemy pod uwagę kraje należące do Spółdzielni EuroGenomics, jako wspólna populacja, przeciwstawna dla ogromnej populacji amerykańskiej, to na listach top jest znacznie więcej bardzo dobrych genetycznie buhajów europejskich niż amerykańskich. W klasyfikacji top 100 według indeksu PF znajduje się 20 buhajów z USA i 69 z EuroGenomics, natomiast według IE mamy: 45 buhajów z USA i 44 z EuroGenomics. Dlatego powstanie Spółdzielni EuroGenomics, której członkiem jest również Polska, i wspólne działania w kierunku poprawy efektywności hodowli to ogromna szansa. 

Źródło danych: https://www.cgen.pl/indeksy/ocena/buhaj/ranking http://www.wycena.izoo.krakow.pl/