Co w prawie piszczy – 12/2023

Dla czytelników, którzy z matematyką się nie zaprzyjaźnili, nie mam w tym wydaniu „Co w prawie piszczy” dobrej nowiny. Choć rozporządzeń zarówno w poprzednim, jak i tym miesiącu nie było wiele, to tym razem skupione są one w dużej mierze na kwotach i wyliczeniach procentowych. Czy te cyferki będą niosły za sobą wpływy na Państwa konta bankowe? No cóż, sami się przekonajcie.

tekst: Michał Korytko

Naszą analizę zaczynamy od

1. Wartości stawek wsparcia dochodów w ramach płatności bezpośrednich
   W bieżącym roku rolnicy otrzymają płatności bezpośrednie na nowych zasadach, które są istotnie niższe niż w poprzednim roku. Zgodnie z wyjaśnieniami ministerstwa spowodowane jest to planowanym wprowadzeniem ekoschematów, które mają uzupełnić te płatności. Niemniej jednak ważne jest zrozumienie, w jakim stopniu zmieniły się niektóre wsparcia związane z produkcją. Poniżej znajdują się obliczenia, które to ilustrują.

Wsparcie dochodów w rolnictwie na cele zrównoważonego rozwoju dla roku 2023 zostało określone w następujący sposób:

• Płatność do bydła:
  ° w 2023 roku wynosi 343,46 zł za każdą sztukę bydła;
  ° w 2022 roku ta kwota wynosiła 363,16 zł za sztukę.
• Płatność do krów:
  ° w 2023 roku wynosi 439,41 zł za każdą sztukę krowy;
  ° w 2022 roku ta kwota wynosiła 467,35 zł za sztukę.

Dla porównania:

• Podstawowe wsparcie dochodów:
  ° w 2023 roku wynosi 502,35 zł na hektar uprawianego obszaru rolnego;
  ° w 2022 roku ta kwota wynosiła 518,01 zł na hektar.
• Uzupełniające redystrybucyjne wsparcie dochodów:
  ° w 2023 roku wynosi 180,96 zł na hektar, przy czym przewidziano płatność w wysokości 180,96 zł na hektar dla pierwszych 30 hektarów;
  ° w 2022 roku ta kwota wynosiła 196,14 zł na hektar.
• Uzupełniające wsparcie dochodów dla młodych rolników:
  ° w 2023 roku wynosi 280,33 zł na hektar;
  ° w 2022 roku ta kwota wynosiła 360,91 zł na hektar.
• Płatność do owiec:
  ° w 2023 roku wynosi 116,44 zł za każdą sztukę;
  ° w 2022 roku ta kwota wynosiła 121,47 zł za sztukę.
• Płatność do kóz:
  ° w 2023 roku wynosi 47,84 zł za każdą sztukę;
  ° w 2022 roku ta kwota wynosiła 51,05 zł za sztukę.
  Sumy te określają wsparcie finansowe dla różnych aspektów rolnictwa na potrzeby zrównoważonego rozwoju w danym roku.

Jak to się przedstawia procentowo?

• płatność do bydła uległa zmniejszeniu o 5,43% wartości wsparcia;
• płatność do krów uległa zmniejszeniu o 6,36% wartości wsparcia.

Dla porównania:

• płatność do owiec – spadek o 4,32%;
• płatność do kóz – spadek o 6,7%.
  – Wartości w przeliczeniu rok do roku (2023 r. w porównaniu do stawek z 2022 r.).

W przypadku płatności związanych z produkcją ziemniaków skrobiowych stawka została ustalona na poziomie maksymalnej stawki określonej w Planie (324,32 euro), ze względu na trudności występujące na tym rynku.

Przedstawiam wyliczenia Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa co do kwot przeznaczonych na płatności do bydła i krów:

Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej płatności bezpośrednie dla rolników są zazwyczaj wypłacane w okresie od 1 grudnia roku, w którym złożono wniosek, do 30 czerwca następnego roku. Istnieje jednak możliwość rozpoczęcia wypłat wcześniej, już od 16 października, w formie zaliczek.
O nich więcej w następnym punkcie.

2. Zwiększenie limitów zaliczek dla wybranych programów Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027
   Brzmi nieźle, prawda? I tak w sumie jest, z jednym dużym „ALE”, rozporządzenie wyklucza zwiększenie wypłacanych zaliczek dla płatności dobrostanowej, a ta dla hodowców bydła mlecznego jest kluczowa.

Ogólnie rzecz ujmując, zmiany objęte projektem dotyczą wprowadzenia nowych limitów procentowych zaliczek wypłacanych w formie płatności bezpośrednich oraz wsparcia przyznanego w ramach interwencji związanych z rozwojem obszarów wiejskich.

Przy czym, dla:

• płatności bezpośrednich i przejściowego wsparcia krajowego wynosi on 70% (dotychczas 50%)
  oraz
• wsparcia przyznanego do płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami wynosi on 85% (dotychczas 75%).

Projekt rozporządzenia bierze swoją genezę z rozporządzenia Komisji (UE) 2023/1508 z dnia 20 lipca 2023 roku, które wprowadziło odstępstwo od dotychczasowego limitu 50% zaliczki dla płatności bezpośrednich oraz środków na rzecz lokalnej produkcji rolnej (mniejsze wyspy morza Egejskiego) i działania wspierające lokalne produkty rolne (regiony najbardziej oddalone w UE). Wprowadzono również odstępstwo od dotychczasowego limitu 75% zaliczki dla interwencji obszarowych i interwencji z tytułu zwierząt w ramach rozwoju obszarów wiejskich.

I. Problematyka par. 1
Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że władze państwowe zdecydowały się dobrowolnie, tj. bez wymogu unijnego, wykluczyć płatności bezpośrednie schematu na rzecz dobrostanu zwierząt. Ministerstwo tłumaczy w uzasadnieniu, że wykluczenie płatności dobrostanowych wynika z braku danych potrzebnych do obliczenia wysokości stawek dla tego ekoschematu. Dane te, jak twierdzi ministerstwo, „będą dostępne w późniejszych terminach”.

Zatem, choć niewątpliwie należy przyznać, że wprowadzane zmiany są pozytywne dla rolników, brak odpowiedniego uzasadnienia wykluczenia wypłat zwiększonych zaliczek dot. dobrostanów podaje w wątpliwość konieczność tego zabiegu.

II. Problematyka par. 2
Paragraf 2 rozporządzenia przewiduje wypłatę zaliczki stanowiącej iloczyn 85% stawki oraz obszaru stwierdzonego w ramach kontroli administracyjnej. Przy czym Komisja UE w rozporządzeniu 2023/1508, na którą powołuje się ministerstwo w uzasadnieniu, przewiduje zdecydowanie szerszy katalog niż ten, z którego decyduje się skorzystać ministerstwo. Rozporządzenie Komisji (UE) określa odstępstwo w przypadku wsparcia przyznanego z tytułu interwencji obszarowych i interwencji z tytułu zwierząt w ramach rozwoju obszarów wiejskich.

Na te interwencje składają się:

• zobowiązania związane ze środowiskiem, klimatem i inne zobowiązania w dziedzinie zarządzania;
• obszary z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami;
• obszary ze szczególnymi niedogodnościami wynikającymi z niektórych obowiązkowych wymogów;
• inwestycje, w tym inwestycje w nawadnianie;
• rozpoczynanie działalności przez młodych rolników oraz nowych rolników i zakładanie przedsiębiorstw wiejskich;
• narzędzia zarządzania ryzykiem;
• współpracę;
• wymianę wiedzy i upowszechnianie informacji.

W Polsce, zgodnie z Planem Strategicznym na lata 2023–2027, realizuje się następujące interwencje obszarowe w ramach rozwoju obszarów wiejskich:

• płatności ONW;
• płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne;
• płatności ekologiczne, a także premie z tytułu zalesień i zadrzewień oraz systemów rolno-leśnych.

Jednakże ministerstwo w projekcie rozporządzenia wskazuje tylko jedną, pierwszą z tych interwencji, jako wskazaną do wypłaty zaliczki 85%.

III. Wejście w życie w odgórnie ustalonym terminie
Zgodnie z par. 3 rozporządzenia zaliczki mają być wypłacane do wysokości środków finansowych dostępnych na ten cel, w miarę dostępności tych środków. Oznacza to, że wypłata środków może być opóźniona w czasie, bez znaczenia na przyspieszony proces legislacyjny.

Projekt rozporządzenia w swojej treści określa przedmiotowo moment wejścia w życie założeń projektu na 16 października 2023 roku.

Zabieg ten wynika z uregulowania przepisów unijnych, które określają pierwszy możliwy dzień rozpoczęcia wypłaty zaliczek z tytułu płatności bezpośrednich na 16 października 2023 roku.

IV. Dodatkowe wypłacanie zaliczek dla małych gospodarstw
Płatność dla małych gospodarstw, jako płatność zastępująca płatności bezpośrednie, zgodnie z zapowiedzią w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia zostanie wprowadzona na podstawie art. 147a ust. 3 ustawy o Planie Strategicznym na lata 2023–2027. W ramach tego przepisu, aby umożliwić wypłatę zaliczek płatności dla małych gospodarstw, minister rolnictwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych podejmie w drodze rozporządzenia decyzję o ich wypłacie.

„Zaliczki będą również realizowane z tytułu płatności dla małych gospodarstw”.

3. Ustanowienie stawki uzupełniającego wsparcia redystrybucyjnego do celów zrównoważoności za 2023 roku
   Szacowana suma pieniędzy przeznaczona na dodatkowe wsparcie dochodów w kontekście zrównoważonego rozwoju została ustalona zgodnie z Planem Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027.

W kampanii rolniczej w 2023 roku, po uwzględnieniu środków przeznaczonych na małe gospodarstwa rolnicze, ta suma wynosi 349 134 109,85 euro, a przewidywana kwota na hektar wynosi 39,10 euro.

Według danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa obszar objęty tym wsparciem wynosi 9 665 569,21 hektarów.

Aby zagwarantować określoną stawkę zgodnie z Planem Strategicznym, suma ta została zwiększona o ok. 28,8 mln euro, które pozostały do wykorzystania w ramach płatności dla małych gospodarstw rolniczych z uwagi na mniejsze zainteresowanie tą formą wsparcia.

W rezultacie ogólna suma środków na wsparcie wyniesie 377 923 756,11 euro.

Autorzy projektowanego rozporządzenia informują, że do przeliczenia kwot płatności bezpośrednich za 2023 roku przyjęto kurs wymiany wynoszący 4,6283 zł za euro.

W związku z tym stawka dodatkowego wsparcia dochodów w kontekście zrównoważonego rozwoju na 2023 rok wynosi 180,96 zł na hektar obszaru objętego tym wsparciem.

Porównując wartość stawki płatności redystrybucyjnej, która w 2022 roku wynosiła 196,14 zł za hektar, otrzymujemy spadek w kwocie 15,18 zł/hektar. Procentowo wartość ta zmalała o 7,4%.

Podsumowując

• Wartości stawek wsparcia dochodów w ramach płatności bezpośrednich na 2023 rok wynoszą:
  ° dla bydła – 343,46 zł (spadek rok do roku o 5,43%);
  ° dla krów – 439,41 zł (spadek rok do roku o 6,36%).
• Zwiększono stawki wypłacanych zaliczek dla wybranych programów z Planu Strategicznego 2023–2027:
  ° dla płatności bezpośrednich i przejściowego wsparcia krajowego – 70% (dotychczas 50%);
  ° dla wsparcia przyznanego do płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami – 85% (dotychczas 75%).
• Ustanowiono stawkę uzupełniającego wsparcia redystrybucyjnego za 2023 roku, wynosi ona:
  ° 180,96 zł na hektar obszaru objętego wsparciem (spadek rok do roku o 7,4%). 