Co w Sejmie piszczy – 2025/05
Tym projektem, który zasługuje dzisiaj na szczególną uwagę, jest pomysł powołania Rzecznika Rolników – instytucji, która ma stać na straży interesów polskich gospodarstw rolnych. Jak twierdzą autorzy projektu, rolnicy od lat przegrywają nierówną walkę z urzędami, wielkim biznesem i skomplikowanymi przepisami, a teraz wreszcie mieliby swojego adwokata.
Poniżej rozkładam na czynniki pierwsze oba te projekty, dokładnie tak, jak przedstawili je sami pomysłodawcy.
Druk nr 1113
Projektowana ustawa ma na celu wprowadzenie nowego organu – Rzecznika Rolników, który dotychczas nie istniał w polskim systemie prawnym. Reprezentantem grupy wnioskodawców projektu jest poseł Robert Telus. Inicjatywa ta wynika z potrzeby zapewnienia rolnikom skutecznej ochrony ich interesów w relacjach z administracją publiczną, przedsiębiorcami oraz innymi podmiotami gospodarczymi. Rolnicy często stają przed wyzwaniami natury prawnej, takimi jak spory umowne, konflikty z organami władzy czy nieuczciwe praktyki handlowe. W tych sytuacjach zazwyczaj znajdują się na pozycji słabszej strony, a ich ograniczone możliwości finansowe utrudniają im dostęp do profesjonalnej pomocy prawnej. Dlatego wprowadzenie Rzecznika Rolników ma wyrównać te nierówności poprzez zapewnienie rolnikom wsparcia prawnego i ekonomicznego. Działania te są kluczowe nie tylko dla samych rolników, ale także dla całego społeczeństwa, ponieważ stabilność sektora rolnego przekłada się na bezpieczeństwo żywnościowe kraju.
Proponowana instytucja Rzecznika Rolników wzorowana jest na istniejącym od 2019 r. Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców. Podobieństwa dotyczą zarówno podstawy prawnej, jak i zakresu obowiązków oraz uprawnień. Rzecznik Rolników będzie mógł reprezentować interesy rolników w postępowaniach sądowych, składać skargi nadzwyczajne, a także interweniować w ich imieniu wobec organów państwowych.
Rolnicy, podobnie jak właściciele małych i średnich firm, stanowią szczególną grupę zawodową – są liczni, ich działalność jest uzależniona od czynników zewnętrznych (takich jak wahania cen czy warunki klimatyczne), a ich praca ma wpływ na funkcjonowanie całego społeczeństwa. W związku z tym państwo ma obowiązek zapewnić im odpowiednie narzędzia ochrony prawnej. Instytucja Rzecznika będzie także pełnić funkcję koordynacyjną, integrując różne organizacje rolnicze i związki zawodowe, co pozwoli na skuteczniejszą reprezentację ich interesów.
Rzecznik Rolników będzie powoływany przez prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra rolnictwa, po uprzednim zasięgnięciu opinii organizacji reprezentujących rolników. Kadencja Rzecznika ma trwać 6 lat, a warunki dotyczące kwalifikacji kandydata, możliwości odwołania go przed upływem kadencji oraz struktury organizacyjnej Biura Rzecznika są analogiczne do rozwiązań przyjętych w przypadku Rzecznika MŚP.
Biuro Rzecznika będzie miało możliwość tworzenia oddziałów terenowych, co pozwoli na lepsze dotarcie z pomocą do rolników w całym kraju. Ponadto, podobnie jak w przypadku Rzecznika MŚP, przewiduje się powołanie zastępcy Rzecznika, który będzie wspierał go w realizacji zadań.
Szacuje się, że roczne koszty utrzymania Biura Rzecznika Rolników nie przekroczą kwoty 19 milionów złotych, co odpowiada wydatkom ponoszonym na działalność Rzecznika MŚP. Ta suma jest uzasadniona, biorąc pod uwagę skalę wyzwań, przed którymi stają rolnicy – instytucja ta ma służyć około 1,3 miliona osób prowadzących gospodarstwa rolne w Polsce. Inwestycja w ten mechanizm wsparcia jest więc rozsądna, zwłaszcza że może ona znacząco wpłynąć na poprawę sytuacji prawnej i ekonomicznej rolników, a tym samym na stabilność całego sektora rolnego.
Projekt ustawy jest zgodny z przepisami Unii Europejskiej, a jednym z zadań Rzecznika Rolników będzie także czuwanie nad przestrzeganiem unijnych regulacji dotyczących rolnictwa. Działania Rzecznika mogą obejmować monitorowanie implementacji prawa UE w Polsce, opiniowanie projektów aktów prawnych pod kątem ich wpływu na rolników oraz reprezentowanie ich interesów na forum unijnym.
Utworzenie Rzecznika Rolników to ważny krok w kierunku wzmocnienia pozycji polskich rolników. Instytucja ta, wzorowana na sprawdzonym modelu Rzecznika MŚP, zapewni im niezbędne wsparcie prawne i ekonomiczne, przyczyniając się do większej stabilności sektora rolnego. Przyjęcie ustawy będzie miało pozytywny wpływ nie tylko na samych rolników, ale także na całe społeczeństwo, gwarantując Polsce bezpieczeństwo żywnościowe i zgodność z unijnymi standardami prawnymi.
Druk nr 1009
Projekt ustawy dotyczy wdrożenia zasad warunkowości społecznej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) oraz modyfikacji innych przepisów dotyczących rolnictwa. Jego głównym założeniem jest egzekwowanie standardów społecznych u beneficjentów pomocy rolnej, co ma przyczynić się do lepszych warunków pracy i ochrony zdrowia w sektorze rolnym. Jest to inicjatywa rządowa, reprezentowana przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Najważniejsze postanowienia projektu:
- Warunkowość społeczna:
- Kontrole przestrzegania wymogów będą prowadzone przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP), a Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) będzie otrzymywać informacje o wykrytych nieprawidłowościach.
- W przypadku naruszeń ARiMR będzie stosować sankcje finansowe, które mogą skutkować obniżeniem dopłat dla rolników.
- Wyjątkiem od kar będą sytuacje spowodowane zdarzeniami losowymi lub decyzjami organów publicznych.
- Przetwarzanie danych:
- PIP będzie udostępniać ARiMR dane rolników oraz wyniki kontroli, co jest uzasadnione przepisami RODO, jako konieczne do realizacji obowiązków prawnych.
- Sankcje administracyjne:
- Kary będą wymierzane za naruszenia warunkowości społecznej, z wyłączeniem przypadków, gdy kwota sankcji nie przekracza 100 euro rocznie na gospodarstwo.
- Wysokość kary będzie uzależniona od skali naruszenia, ocenianej m.in. pod kątem jego zasięgu, powagi i czasu trwania.
- Nowe formy wsparcia:
- Wprowadzono nowe ekoschematy, np. dopłaty za stosowanie mikrobiologicznych nawozów lub elitarnych/kwalifikowanych nasion.
- Zmodyfikowano zasady przyznawania płatności za integrowaną produkcję roślinną i wprowadzono zróżnicowane stawki w zależności od typu upraw.
- Uściślenia definicyjne:
- Doprecyzowano pojęcie trwałych użytków zielonych, wyłączając z niego monokultury traw.
- Określono, czym jest naruszenie warunkowości społecznej, odwołując się do załącznika IV rozporządzenia UE 2021/2115.
- Monitorowanie i ocena skutków:
- Wykorzystanie danych z badań agrochemicznych gleb do analizy efektów WPR.
- Uproszczono procedury odzyskiwania niewielkich nadpłat (do 100 euro).
- Termin wejścia w życie:
- Ustawa ma obowiązywać od 15 marca 2025 r., aby umożliwić odpowiednie przygotowanie się do zmian, zwłaszcza w zakresie płatności za materiał siewny i warunkowości społecznej.
Skutki finansowe i gospodarcze:
- Wdrożenie nowych przepisów oznacza koszty dla budżetu, m.in. związane z zatrudnieniem 20 nowych inspektorów PIP oraz koniecznością szkoleń i zakupu sprzętu.
- Dla MŚP przewiduje się poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy, co może przełożyć się na lepsze warunki zatrudnienia w rolnictwie.
