Dokładność 0,5 w ocenie wartości hodowlanej – mit czy użyteczny wskaźnik?
Czy dokładność 0,5 wartości hodowlanej ma znaczenie? Poniżej rozwiewamy wątpliwości i argumentujemy, dlaczego warto o tym rozmawiać.
tekst: dr hab. Marcin Pszczoła
Wartość hodowlana to jedno z podstawowych kryteriów wyboru buhaja. Jednak obok samej wartości coraz większego znaczenia nabiera inny parametr: dokładność oceny (ang. reliability). Pojawiają się głosy, że dokładność na poziomie 0,5 to „zgadywanie”, a nawet porównuje się ją do rzutu monetą. W tym artykule pokażemy, dlaczego to uproszczenie jest mylące i jak należy właściwie interpretować wartość dokładności. Szerzej o dokładności wartości hodowlanej pisaliśmy w wydaniu 6/2024 „HiChB”.
Czym jest dokładność wartości hodowlanej?
Dokładność to wartość od 0 do 1, która informuje nas o stopniu, w jakim możemy zaufać oszacowanej wartości hodowlanej. W ujęciu statystycznym oznacza to, jaka część błędu oszacowania została zredukowana dzięki dostępnym danym – obserwacjom własnym, na potomstwie (np. córkach), innych krewnych, informacji rodowodowej czy genomowej.
Im więcej informacji wykorzystano do oceny, tym wyższa dokładność, ponieważ lepiej poznajemy prawdziwą wartość hodowlaną. Gdyby dokładność wynosiła 1, oznaczałoby to, że znamy tę wartość idealnie. Przy dokładności równej 0 nie wiemy nic – oszacowanie jest czysto losowe.
Co oznacza dokładność 0,5 w praktyce?
Dokładność 0,5 oznacza, że wynik niesie już istotną informację, a błąd oszacowania został zredukowany o 50%. Nie jest to wynik idealny, ale użyteczny. Jak wygląda to w praktyce? Przy dokładności 0,5 i założeniu odchylenia standardowego wartości hodowlanej dla cechy (np. wydajność mleka) na poziomie 480 kg oraz oszacowanej wartości hodowlanej równej 1500 kg, przedział, w jakim – z 95% prawdopodobieństwem – będzie zawierać się prawdziwa wartość hodowlana, można określić, obliczając błąd standardowy: √(1-dokładność) × odchylenie standardowe. Aby uzyskać 95-procentowy przedział, należy pomnożyć uzyskany błąd standardowy przez dwa.
W naszym przypadku błąd standardowy przy dokładności 0,5 będzie wynosił 340 kg. W związku z tym prawdziwa wartość hodowlana będzie mieściła się w przedziale od 820 kg do 2180 kg (czyli 1500 plus minus dwa błędy standardowe tj. 680 kg). To oczywiście duża rozpiętość, ale nie jest to bezużyteczna informacja.
Dla porównania, gdyby ten sam buhaj miał dokładność oszacowania równą 0,8, błąd standardowy oceny zmniejszyłby się do 215 kg, a rozpiętość przedziału wynosiłaby znacznie mniej: od 1070 kg do 1930 kg. Dlatego organizacje zajmujące się oceną wartości hodowlanej dążą do uzyskiwania jak najwyższej dokładności – np. poprzez wprowadzanie oceny jednostopniowej oraz powiększanie populacji referencyjnych.
Jak dokładność przekłada się na postęp hodowlany?
Dokładność oceny wynosząca 0,5 odpowiada korelacji z rzeczywistą wartością genetyczną na poziomie około 0,71 (√0,5). Oznacza to, że możemy uzyskać około 71% maksymalnego możliwego postępu hodowlanego. Zależność tę ilustruje tabela. Znajdziemy w niej informację o postępie genetycznym uzyskiwanym z pokolenia na pokolenie. Roczny postęp hodowlany zależy dodatkowo od długości odstępu pokoleń – im krótszy, tym szybszy postęp. W dobie selekcji genomowej odstęp pokoleń na ścieżce ojciec–syn skrócono z ok. 7 do ok. 2 lat. W wielu przypadkach skrócenie odstępu pokoleń może dać większy postęp roczny niż bardzo dokładna ocena w metodzie konwencjonalnej.
Czy rzut monetą to dobra analogia?
Nie. Rzut monetą to zdarzenie całkowicie losowe. Prawdopodobieństwo trafienia wynosi 50%, ale dokładność takiego „szacowania” wynosi zero – nie jesteśmy w stanie przewidzieć, co wypadnie w kolejnym rzucie. Gdyby praca hodowlana opierała się na takiej zasadzie, postęp genetyczny również byłby zerowy.
Szacowanie wartości hodowlanej to proces oparty na danych – zarówno fenotypowych, jak i genotypowych – które określają potencjał osobnika z pewną dokładnością. Nawet przy dokładności 0,5 mamy przewagę nad przypadkiem, a porównywanie dokładności oceny do prawdopodobieństwa to nadużycie niemające podstaw merytorycznych.
Stawiaj na wyższą dokładność
Dokładność informuje nas o jakości oszacowania wartości hodowlanej. Im jest wyższa, tym wyższa jakość oceny i większy możliwy do uzyskania postęp hodowlany. Spośród dwóch buhajów o tej samej wartości hodowlanej preferowany będzie ten z wyższą dokładnością oceny.
Jednocześnie dokładność na poziomie 0,5 to już konkretna informacja o potencjale genetycznym zwierzęcia – nie jest to „zgadywanie”. Współczesna hodowla często korzysta z takich dokładności, zwłaszcza w selekcji genomowej, która umożliwia przyspieszenie następstwa pokoleń.
