Gospodarka pastwiskowa – tradycja czy innowacja w żywieniu krów mlecznych?

Pastwisko jest uznawane za najlepszą formę żywienia przeżuwaczy w okresie wegetacyjnym. Ruń pastwiskowa jest najtańszą paszą dla krów mlecznych. Wypas na pastwisku zapewnia ruch na świeżym powietrzu, co korzystnie wpływa na zdrowie i kondycję zwierząt. Prowadzenie gospodarki pastwiskowej pozwala też hodowcom korzystać ze wsparcia z ekoschematu Dobrostan zwierząt. Dlaczego warto zdecydować się na żywienie pastwiskowe i jak przygotować się do sezonu pastwiskowego – radzą eksperci Krowie na Zdrowie.

Tekst: Krowie na Zdrowie

Żywienie pastwiskowe

Zielonka pastwiskowa o właściwym składzie botanicznym (70-80% traw pastewnych, 15-20% motylkowatych i 5-10% ziół) pobierana przez krowy w stadium dojrzałości pastwiskowej zapewnia produkcję około 15, a niekiedy 20 l mleka dziennie od krowy bez dodatku paszy treściwej. Czynnikiem ograniczającym wypas jest oddalenie pastwisk od obór. Przyjmuje się, że odległość ta dla krów mlecznych nie powinna przekraczać 1,5 km. W żywieniu pastwiskowym krów mlecznych w naszym kraju powszechnie stosuje się wypasy rotacyjne, głównie kwaterowy i dawkowany. Dla ich prowadzenia konieczne staje się wytyczenie ogrodzeń stałych lub przenośnych, za pomocą pastucha elektrycznego.

Wypas kwaterowy a dawkowany

System kwaterowy jest dobry dla większych stad bydła. Umożliwia on prowadzenie wypasu zwierząt w grupach – w pierwszej kolejności krów o największej wydajności, a następnie pozostałych sztuk stada. Lepszym sposobem jest wypas dawkowany. Polega on na wyznaczeniu w obrębie kwatery dziennej powierzchni do spasienia za pomocą przenośnego ogrodzenia elektrycznego. Przyczynia się to do ograniczenia niedojadów i lepszego wykorzystania runi przez zwierzęta. Wyznaczenie odpowiedniej dla stada powierzchni do spasienia w ciągu dnia:

• zapewnia pokrycie zapotrzebowania zwierząt na zielonkę pastwiskową,
• zwiększa współczynnik wykorzystania pastwiska (zmniejsza ilość niedojadów).

Planując w dawce pokarmowej dla krowy 60 kg zielonki należy przeznaczyć do wypasu 75 m2 powierzchni runi w stadium dojrzałości pastwiskowej.

Kiedy rozpocząć wypas pastwiskowy

Zaleca się wczesne rozpoczęcie wypasu wiosną, gdy ruń osiągnie wysokość około 10-12 cm. W warunkach naszego kraju przy sprzyjającej pogodzie może to nastąpić już 20 kwietnia. W początkowym okresie przez kilka dni należy prowadzić tak zwane „przepasanie” pastwiska, które powinno trwać do 2 godzin dziennie w celu przystosowania mikroflory żwacza do trawienia zielonki. Przyzwyczajając zwierzęta do coraz dłuższego przebywania na pastwisku, po okresie 10-14 dni należy rozpocząć wypas właściwy. Kwaterę lub wyznaczoną powierzchnię należy spasać w stadium dojrzałości pastwiskowej runi, w której przy wysokości 18-23 cm zbiera się plon 0,7-0,9 kg zielonki z 1 m2. Wypasanie pastwiska, którego plon runi przekracza 1 kg zielonki z 1 m2, przyczynia się do zwiększenia pobrania suchej masy i wydajności mleka, ale jednocześnie wpływa na obniżenie wykorzystania pastwiska poprzez zwiększenie niedojadów. W takich warunkach racjonalnym sposobem spasania runi jest wypas pasowy. Poprzez częste przesuwanie pastucha elektrycznego pasącemu się stadu przydzielane są pasy runi, a zwierzęta ustawiają się w tzw. froncie pasienia. Należy pamiętać, aby dla 1 krowy przeznaczyć 1-1,5 m pasa runi.

Zasady racjonalnego użytkowania pastwisk rotacyjnych:

• odpowiedni czas odrastania runi w celu uzyskania stadium dojrzałości pastwiskowej (spasanie runi zbyt niskiej osłabia wartościowe trawy i rośliny motylkowate, a wypas runi zbyt wysokiej zwiększa niedojady),
• krótki okres spasania runi (2-3 dni) na kwaterze lub wyznaczonej powierzchni pastwiska (dłuższe przebywanie zwierząt na tej samej powierzchni powoduje zbyt silne udeptywanie darni i jej niszczenie),
• zmienny sposób użytkowania (okresowe koszenie kolejnych kwater z przeznaczeniem runi do zakiszenia wzmacnia rośliny łąkowe).

Planowanie powierzchni pastwiskowej

Powierzchnię pastwiska należy tak zaplanować, aby w pełni pokrywać zapotrzebowanie na zielonkę dla stada w sierpniu i we wrześniu. Nadmiar produkowanej zielonki wiosną należy skosić i zakonserwować. Wypas integrowany z konserwacją paszy jest nie tylko pożądany z żywieniowego punktu widzenia, lecz także ze względu na właściwości biologiczne roślin łąkowych. Dostosowanie obsady do potencjału plonotwórczego traw i roślin motylkowatych oraz stosowanego nawożenia jest czynnikiem decydującym o ilości wyprodukowanego mleka z pastwiska. Pastwiska bardzo dobre odznaczają się obsadą powyżej 3 krów na 1 ha.

Obsadę pastwiska należy optymalizować

Zbyt niska obsada zapewnia wysoką wydajność mleka w przeliczeniu na krowę, ale niską wydajność mleka z 1 ha pastwiska. W warunkach zbyt wysokiej obsady brakuje paszy na pokrycie zapotrzebowania dla większej ilości krów, co w efekcie daje spadek wydajności mleka w przeliczeniu na krowę i na hektar pastwiska. Ważnym kryterium prawidłowości wypasu jest obciążenie pastwiska, które oznacza łączną masę jednocześnie pasących się zwierząt na 1 ha. Na dobrych pastwiskach obciążenie nie powinno być większe niż 20-25 ton (około 40 krów) na 1 ha. Przekroczenie tego progu powoduje degradację pastwisk.

Konserwacja runi łąkowej

W warunkach naszego kraju konieczne jest konserwowanie pasz na okres żywienia zimowego. Istnieją dwa sposoby konserwacji runi łąkowej – poprzez suszenie lub kiszenie. Suszenie jest wykorzystywane w technologii produkcji siana oraz suszu. Naturalne suszenie siana wymaga dłuższego przebywania skoszonej masy na łące, co zwiększa straty wynikające z niesprzyjających warunków pogodowych. Uniknięcie tego ryzyka umożliwia sztuczne dosuszanie siana w miejscu składowania po uprzednim, skróconym do minimum czasie suszenia na pokosach. Dosuszanie można prowadzić w oparciu o wentylatory tłoczące zimne lub podgrzane powietrze do sterty siana. Jest ono jednak wysoce energochłonne, a koszty produkcji siana są wysokie. W celu ograniczenia strat oraz uzyskania paszy o wysokiej jakości należy ograniczać do minimum czas zalegania skoszonej runi na łące.

Czynniki decydujące o szybkości suszenia siana i podsuszania runi przy produkcji sianokiszonek:

• agregatowanie kosiarek ze zgniataczami pokosów – kondycjonerami,
• roztrząsanie pokosów natychmiast po skoszeniu,
• wielkość plonu (większy plon wydłuża czas suszenia),
• poziom nawożenia azotem (większa dawka azotu zwiększa żywotność roślin, które wolniej oddają wodę),
• gatunek i odmiana roślin łąkowych.