Indeks Ekonomiczny – analiza oceny z grudnia 2023 r.

Indeks Ekonomiczny to narzędzie, którego zadaniem jest szeregować osobniki pod względem ich wartości hodowlanej w ujęciu ekonomicznym. Porównanie zwierząt między sobą w jednostkach IE, a więc w złotówkach, na pewno ułatwia hodowcy decyzje, aby skoncentrować swoje wysiłki na osobnikach mających wyższy potencjał genetyczny i mogących generować wyższe przychody. Polski Indeks Ekonomiczny odnosi się do rodzimych realiów i wyraża zapotrzebowanie naszych hodowców na selekcję cech, które oni uznają za ważne.

Gorąco zachęcam wszystkich do regularnego odwiedzania strony www.cgen.pl i czerpania wiedzy z udostępnianych przez Centrum Genetyczne informacji. Popularność rankingów dostępnych buhajów wśród hodowców stale rośnie, gdyż kompleksowo podane informacje są im niezbędne przy wyborze buhaja do krycia samic w stadzie. Żaden hodowca poważnie myślący o swoim warsztacie pracy nie podejmuje już takich decyzji intuicyjnie, ale po dokładnej analizie możliwości będących w jego zasięgu. Bardzo przydatnym narzędziem jest też porównywarka buhajów, sprawdzająca się zwłaszcza wtedy, gdy trzeba dokonać wyboru jednego buhaja spośród kilku.

Z kolei dla hodowców genotypujących samice – a biorąc pod uwagę rekordową w ubiegłym roku ilość ponad 42 tys. zgenotypowanych sztuk, ich rzesza rośnie – wszystkie przydatne dane znajdują się w zakładce „Podsumowanie genotypowania”.

Informacje z poniższej analizy pozwalają się zorientować w aktualnych wartościach Indeksu Ekonomicznego dla buhajów i samic rasy PHF obu odmian barwnych oraz stad, w których znajduje się przynajmniej pięć krów z oceną wartości hodowlanych.

Buhaje odmiany czarno‑białej – dostępne na krajowym rynku
Po wycenie z grudnia 2023 roku liczba buhajów dostępnych na naszym rynku, dla których publikowano IE w dniu wykonania niniejszej analizy, tj. 20 grudnia 2023 roku, była tylko o trzy buhaje większa niż w analizie z sierpnia i wyniosła 1737 sztuk. Ale choć liczebność porównywanych grup była prawie taka sama, średnia wartość IE aktualnej grupy wzrosła w stosunku do sezonu letniego o 36 zł, do wartości 1909 zł. Jako że IE najlepszego dostępnego buhaja odmiany HO wzrósł o 129 zł, a najsłabszy buhaj ma IE niższy niż w sierpniu o 52 zł, to, niestety, różnica między buhajem z najwyższym i najniższym IE powiększyła się o 181 zł – do wartości 3846 zł. Sytuacja w tym zakresie nie wykazuje stałego trendu, zmieniając się z sezonu na sezon, i trudno jest wytłumaczyć, dlaczego właściciele samic nadal chcą korzystać z rozpłodników z coraz niższymi i ujemnymi Indeksami Ekonomicznymi, zamiast kryć buhajami o wyższych parametrach.

Oznaczone na wykresie kolorem zielonym buhaje należą do 20% najlepszych dostępnych na rynku rozpłodników odmiany HO.

Buhaje odmiany czarno‑białej – top 100 oceny
W grudniu średnia wartość Indeksu Ekonomicznego pierwszych 100 buhajów w rankingu odmiany HO wzrosła do poziomu 3121 zł (więcej o 82 zł niż w poprzednim sezonie). Chociaż bezwzględna różnica wartości IE buhajów notowanych w top 100 wynosi w tym sezonie 466 zł, to do 34 zł spadła różnica dzieląca buhaja pierwszego i setnego (w sierpniu wynosiła ona 70 zł). Świadczy to o coraz większym wyrównaniu IE topowych rozpłodników.

Pozycję lidera rankingu przejął młody amerykański buhaj Peak Tusti, którego IE wynosi 3474 zł, ale jego nasienie nie jest jeszcze dostępne w Polsce. W pierwszej setce rankingu obecnie występują dwa polskie buhaje. Są to Danko Celtic PL005468673742 (ur. w 2022 r.), który z IE = 3161 zł zajmuje 31. pozycję, oraz Zol Busz PL005450519522 (ur. w 2021 r.), stojący na 88. miejscu z IE = 2990 zł. Wszystkie buhaje odmiany HO z top 100 rankingu mają ocenę genomową, przy czym 20 z nich jest ocenionych po raz pierwszy, natomiast 62 znajdują się kolejny raz w tej prestiżowej części rankingu.

W rankingu top 100 notowane są buhaje urodzone w dziesięciu krajach. Podobnie jak to było w sierpniu, niemal 50% pierwszej setki rankingu stanowią rozpłodniki, których krajem pochodzenia są Niemcy – jest ich w zestawieniu 49 sztuk (średnia wartość IE tej grupy to 3113 zł, wyższa niż w sierpniu o 63 zł). Tym razem drugie miejsce pod tym względem przypadało 18 buhajom urodzonym w Stanach Zjednoczonych (ze średnią wartością IE = 3159 zł, wyższą o 93 zł). Natomiast trzecie miejsce na pudle w tej konkurencji zajmują buhaje rodem z Niderlandów – 11 sztuk (ich średnia wartość IE =  3088 zł, jest wyższa o 50 zł). Warto zauważyć, że każda z grup rozpłodników najliczniej występujących w top 100 zanotowała w grudniu wzrost średniej wartości IE w porównaniu do poprzedniego sezonu.

Buhaje odmiany czerwono‑białej dostępne na krajowym rynku
W grudniu analizie poddano 300 buhajów odmiany RW dostępnych na rynku, czyli więcej o 7 sztuk niż w sezonie letnim. Wraz ze wzrostem liczebności grupy nastąpił przyrost średniej wartości ich IE o 84 zł, do poziomu 1653 zł, co należy odnotować jako pozytywne zjawisko. Wyższa o 185 zł w tym sezonie w porównaniu z sierpniem wartość IE najlepszego dostępnego buhaja odmiany RW w zestawieniu z wyższą o 33 zł wartością (nadal jednak ujemną) buhaja stojącego na 100. pozycji spowodowała ponowny wzrost różnicy między nimi, wynoszącej 3456 zł (więcej niż w poprzednim sezonie o 152 zł).

Buhaje odmiany czerwono‑białej
– top 100 oceny
W sezonie oceny 2023.3 buhaje odmiany RW w rankingu top 100 uzyskały średnią wartość Indeksu Ekonomicznego wyższą o 75 zł niż w sezonie 2023.2. Obecnie wynosi ona 2581 zł. Na czele zestawienia ulokował się niemiecki młody rozpłodnik Ryan Red, którego IE wyszacowano na 3263 zł. W tym sezonie, podobnie jak w poprzednim, na pierwszych 100 pozycjach w rankingu odmiany RW zanotowano wyłącznie buhaje młode z oceną genomową. Wśród topowych buhajów znajdują się dwa polskie rozpłodniki: SK Moher PL005477035852, który z IE = 2465 zł zajmuje 62. miejsce, oraz Freeride PL005496137872, którego IE = 2384 zł plasuje go na 83. pozycji.

Pod względem ilości top 100 buhajów odmiany RW jest zdominowana przez rozpłodniki urodzone w Niemczech (60 sztuk), a drugą najliczniejszą grupę stanowią buhaje holenderskie (33 sztuki). Ponadto odnotować należy obecność 3 buhajów z Francji, po jednym z Danii i Czeskiej Republiki oraz wspomniane 2 buhaje z Polski.

Krowy odmiany czarno‑białej objęte oceną wartości hodowlanych
W dniu 12 grudnia 2023 roku, kiedy wykonano analizę, stan krów odmiany HO posiadających oszacowania wartości hodowlanych wynosił 315 781 sztuk, a więc był niższy o blisko 16 tys. niż w sezonie 2023.2. Równocześnie średnia wartość IE podniosła się ponownie o 55 zł, do poziomu 791 zł. Niestety, o 107 zł wzrosła też różnica wartości IE między krową z najwyższym IE a tą z najniższym IE w porównaniu z sezonem 2023.2 i obecnie wynosi 4765 zł. Warto obserwować wyniki swojego stada w zakresie tego wskaźnika, zwłaszcza że indywidualny genetyczny potencjał każdej krowy do generowania zysku lub straty wpływa na wyniki całego stada i powinien być dla hodowcy sygnałem do zintensyfikowania albo zmodyfikowania pracy selekcyjnej w stadzie. Indywidualne wartości IE krów i jałówek posiadających oszacowane wartości hodowlane są zawarte w raporcie wynikowym RW Indeksy i warto być z nimi na bieżąco.

Indeksy Ekonomiczne najlepszych 100 krów odmiany HO zawierają się w przedziale zaczynającym się od 2790 zł do 3244 zł, przy czym IE krowy na setnej pozycji jest wyższy o 93 zł niż w poprzednim sezonie.

Krowy odmiany czerwono‑białej objęte oceną wartości hodowlanych
Liczba krów odmiany czerwono-białej mających wycenę wartości hodowlanych na dzień analizy zmniejszyła się w porównaniu do sezonu 2023.2 w takim samym stopniu, jak w populacji krów odmiany czarno‑białej i wynosi 9732 sztuki (spadek o 661 sztuk z OWH). Za to, podobnie jak to było w poprzednim sezonie, zanotowano dalszy wzrost średniej wartości IE o 66 zł, który średnio wynosi w tym sezonie 477 zł dla analizowanej części populacji. Podobnie trend wzrostowy IE występuje w przypadku krów na najwyższych stu pozycjach w rankingu, tj. top 100. Aby trafić do tego zbioru, krowa musi osiągać IE powyżej 1824 zł, czyli wyższy aż o 86 zł niż w poprzednim sezonie.

Charakterystyka stad krów rasy PHF
Zgodnie z kryteriami przyjętymi dla prezentowanego zestawienia, w analizie stad biorą udział obiekty, w których znajduje się co najmniej 5 krów z wartością hodowlaną oszacowaną w aktualnym sezonie. Dane ujęte w charakterystyce stad odnoszą się do 318 852 krów rasy PHF odmian HO i RW posiadających oceny wartości hodowlanych.

W zakresie liczby analizowanych stad już od kilku sezonów utrzymuje się spadkowa tendencja, choć wcześniej obserwowano przyrost liczby biorących w analizie krów z oszacowaną wartością hodowlaną, co wskazywało na rosnącą wielkość stad, a zatem na koncentrację produkcji mleka. W aktualnym sezonie mamy do czynienia z nałożeniem się dwóch niekorzystnych zjawisk: nastąpił nie tylko dalszy spadek liczby analizowanych stad (mniej o 286 w porównaniu z sierpniem), ale też, sygnalizowany już we wcześniejszych akapitach, znaczny spadek (o 16 320 krów mniej) liczby krów biorących udział w analizie, posiadających oszacowane WH. Obrazowo wygląda to tak, jakby każde stado ubyłe miało średnio 57 krów z WH, a to wyraźnie pokazuje, jak duże i wartościowe pod względem możliwości selekcji i prowadzenia pracy hodowlanej obiekty odchodzą od kontroli użytkowości.

Jednak nadal, co ważne, rośnie jakość analizowanych stad wyrażona IE. W tym zakresie nastąpił ponownie przyrost (średnio o 47 zł w porównaniu z sierpniem 2023) wartości IE stada, która aktualnie wynosi 571 zł. Wynika to stąd, że zarówno wartość IE najlepszego stada w sezonie grudniowym podniosła się (o 65 zł), wartości wyznaczające 20-procentowe przedziały wykazują wyższe wartości, jak również wartość najsłabszego stada wzrosła o 25 zł. Niestety, pomimo to różnica między IE najlepszego i najsłabszego stada w aktualnym sezonie powiększyła się w porównaniu z sierpniem do wartości 2452 zł, tj. o 40 zł. Ciągła i pogłębiająca się fluktuacja w zakresie liczby ocenianych stad sprawia, że w tej dziedzinie nie można mówić o stałym trendzie z sezonu na sezon.

Jałówki z oceną genomową odmiany HO z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego
Średni IE najlepszych 100 jałówek odmiany HO wynosi obecnie 3152 zł. Wzrost średniej wartości Indeksu Ekonomicznego pierwszej setki rankingu jałówek ocenionych genomowo w aktualnym sezonie wyniósł 98 zł. Indeks gIE stojącej na czele rankingu jałówki wzrósł, w porównaniu z IE najlepszej jałówki w sierpniu, aż o 105 zł, przyjmując wartość 3484 zł. Ten imponujący gIE uzyskała jałówka Danko Stokrotka PL005468674732 (o. Precision), jedna z trzech córek wybitnej matki buhajów poddanej zabiegowi embriotransferu, wyhodowana w Danko Hodowla Roślin sp. z o.o. Jej pełna siostra z tego samego ET z IE = 3466 zł zajmuje drugą pozycję w rankingu top 100 genomowo ocenionych jałówek.

Ojcowie jałówek z najwyższym IE
Jałówki w rankingu top 100 odmiany HO są w sezonie 2023.3 córkami 38 rozpłodników pochodzących z czterech krajów. Najwięcej jałówek z pierwszej setki rankingu (44 sztuki) pochodzi po 13 buhajach z Niemiec. 35 jałówek to córki 17 buhajów ze Stanów Zjednoczonych, po 3 buhajach z Francji pochodzi 11 jałówek, a 5 rozpłodników z Kanady jest ojcami 10 jałówek z top 100. Tak jak to było w sierpniu ubiegłego roku, najwięcej sztuk w top 100 jest córkami niemieckiego buhaja Springsteen (11 jałówek), natomiast córki drugiego pod tym względem buhaja Precision, także z Niemiec, (10 sztuk) osiągnęły średnio najwyższy gIE = 3254 zł, przewyższając o 102 zł średnią całej stawki. 18 rozpłodników ma w pierwszej setce tylko jedną córkę.

Hodowcy i województwa z najlepszymi jałówkami
Trzydziestu jeden hodowców jest właścicielami topowych jałówek (mniej o siedmiu niż w sierpniu). W grudniowym top 100 najwięcej, bo po 10 jałówek, pochodzi z Danko Hodowla Roślin sp. z o.o. i z HZiNR Polanowice sp. z o.o., drugie miejsce pod względem liczby najwyżej wycenionych genomowo jałówek z 9 sztukami zajmuje KR Kietrz sp. z o.o., a po 8 jałówek w top 100 należy do Ryszarda Bobera, HZZ „Żołędnica” sp. z o.o. i PR Długie Stare sp. z o.o.

Jałówki z gIE odmiany HO zajmujące 100 pierwszych pozycji na liście urodziły się w stadach zlokalizowanych w dwunastu województwach kraju. Pod względem liczby topowych jałówek w aktualnym sezonie wyceny prym wiodą dwa województwa, i to się nie zmienia już od kilku sezonów wycen: wielkopolskie – 36 sztuk, kujawsko-pomorskie – 24 sztuki. Trzecie miejsce na pudle z 9 sztukami ponownie zajęło województwo opolskie.

Jałówki z oceną genomową odmiany RW z top 100 wg Indeksu Ekonomicznego
Podobnie jak w przypadku jałówek odmiany HO, w grudniu także w pierwszej setce otwierającej ranking genomowo ocenionych jałówek odmiany RW zanotowano przyrost IE, średnio o 90 zł, do poziomu 2389 zł. O 158 jednostek IE spłaszczyła się różnica wynosząca 588 zł między jałówką stojącą na czele top 100 odmiany RW z IE = 2813 zł a jałówką zajmującą setną pozycję w rankingu, której IE jest oszacowany na wartość 2228 zł. Liderką rankingu ponownie jest jałówka Walia PL005430117601 (o. Freestyle) urodzona w październiku 2022 roku w SK Prudnik sp. z o.o., choć jej IE jest niższy o 44 zł w porównaniu z wartością oszacowaną w poprzednim sezonie.

Ojcowie jałówek z najwyższym IE
Ojcami jałówek w rankingu top 100 odmiany czerwono-białej jest 26 buhajów urodzonych w czterech krajach. Podobnie jak w poprzednich sezonach, również w aktualnym sezonie wśród topowych jałówek przeważają córki niderlandzkich rozpłodników (61 jałówek po 12 ojcach z NL). Równie liczna grupa buhajów niemieckich jest ojcami 26 jałówek z czołówki rankingu. Ten sam czeski rozpłodnik, co w poprzednim sezonie, umieścił w top 100 odmiany RW 12 swoich córek. Prymatu pod względem średniej wartości IE córek nie oddał niderlandzki buhaj Swinglook (6 jałówek ze średnim IE = 2522 zł, wyższym o 107 zł niż w sierpniu), Freestyle – rozpłodnik z tego samego kraju, nadal jest dominatorem pod względem liczby jego córek występujących wśród jałówek z pierwszej setki zestawienia najlepszych jałówek (29 jałówek).

Hodowcy i województwa z najlepszymi jałówkami
Wśród 18 hodowców, których jałówki plasują się na pierwszych 100 pozycjach rankingu top 100 odmiany RW, największą liczbą topowych sztuk mogą się poszczycić: OHZ „Głogówek” sp. z o.o. (31 jałówek) z województwa opolskiego, OHZ Przerzeczyn Zdrój sp. z o.o. (29  jałówek) z województwa dolnośląskiego i SK Prudnik sp. z o.o. (15 jałówek) z województwa opolskiego. Trzecim województwem, z którego pochodzi 13 jałówek zanotowanych w rankingu top 100 odmiany RW w grudniu 2023 roku, jest województwo podlaskie, gdzie po 4 sztuki są własnością hodowców Wojciecha Łuby i Adama Pietruszyńskiego. 