Analiza wyników kwietniowej oceny wartości hodowlanej buhajów HF

Pierwsza ocena wartości hodowlanej buhajów w 2018 roku została opublikowana w kwietniu przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Balicach.

TEKST: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM

Do realizacji oceny wykorzystano bazę referencyjną, udostępnioną Polsce przez EuroGenomics, co wpływa w dużym stopniu na precyzję obliczanych wartości hodowlanych.

Analizie, której wyniki publikujemy, poddano wszystkie buhaje ocenione genomowo w liczbie 628 szt. i taką samą liczbę buhajów ocenionych konwencjonalnie, czyli w sumie 1256 sztuk. Są to zwierzęta zarejestrowane w systemie teleinformatycznym SYMLEK i wpisane do polskich ksiąg hodowlanych (wybór danych dnia 18.04.2018 r.). Buhaje uczestniczące w ocenie wartości hodowlanej należą głównie do czterech firm inseminacyjnych realizujących programy oceny i selekcji buhajów w Polsce. Natomiast 101 buhajów w chwili publikacji oceny było tzw. inną własnością, głównie hodowców, i zostało poddanych genomowej ocenie wartości hodowlanej na potrzeby realizacji tych programów.

Należy zauważyć, że liczba buhajów z oceną wartości hodowlanej na podstawie genomu jest niższa w stosunku do poprzedniej wyceny, w której uczestniczyło 678 buhajów, i dużo niższa w stosunku do liczby buhajów w wycenie sierpniowej 2017 roku – 974 buhaje.

W tym artykule będziemy analizować ewolucję wartości hodowlanej populacji buhajów wycenionych konwencjonalnie i na podstawie genomu, traktując ją, w miarę możliwości, jako całość.

ANALIZA CAŁEJ POPULACJI BUHAJÓW
Po raz kolejny potwierdza się przewaga wartości hodowlanej młodych buhajów genomowych.

Średnia wartość hodowlana 1256 szt. analizowanych buhajów po ocenie kwietniowej 2018 roku wynosi 117 jednostek indeksu selekcyjnego PF i jest tylko o 1 jednostkę większa w porównaniu do średniej wartości hodowlanej całej populacji buhajów po ocenie grudniowej. Jest to wzrost o 0,9%, co stanowi bardzo małą zmianę średniej wartości hodowlanej buhajów (poprzednio 3,6%).

Buhaje genomowe w ocenie 2018/1 mają średnią wartość hodowlaną na poziomie 121 jednostek PF, a buhaje konwencjonalne – 113 jednostek PF, co powoduje przewagę 8 jednostek (7,0%). Przewaga genetyczna buhajów ocenionych genomowo w stosunku do buhajów ocenionych konwencjonalnie jest o 1 jednostkę wyższa niż w poprzednich sezonach wycen 2017/3 i 2017/2 (wykres 1).

Buhaje genomowe w porównaniu do konwencjonalnych mają średnio wyższy indeks selekcyjny PF, ale również wszystkie jego składowe (wykres 2): produkcję (+3 jednostki), pokrój (+10 jednostek), płodność (+3 jednostki), komórki somatyczne (+4 jednostki) i długowieczność (+4 jednostki).

Warto również zaznaczyć, że po aktualnej wycenie buhaj znajdujący się na pierwszym miejscu w rankingu jest oczywiście oceniony na podstawie genomu i posiada indeks PF 150, a pierwszy buhaj z wyceną konwencjonalną zajmuje dopiero110. pozycję, z indeksem PF 133.

Analiza buhajów według roku urodzenia
Postęp, jaki niosą buhaje ocenione tylko na podstawie użytkowości córek, jest dużo wolniejszy w porównaniu do młodych buhajów ocenionych na podstawie genomu, co doskonale widać, gdy analizujemy ich wartość genetyczną w zależności od roku urodzenia buhajów (tabela 1).

Roczniki buhajów 2004 do 2012 mają prawie taką samą wartość hodowlaną (109–113 jednostek indeksu PF), co wyraźnie obrazuje minimalny postęp hodowlany na przestrzeni tych 8 lat.

Postęp ten jest dużo większy pomiędzy rocznikami buhajów, kiedy to selekcja odbywała się na podstawie genomowej wartości hodowlanej – roczniki 2012–2017. Między tymi rocznikami buhajów genomowych różnica w wartości hodowlanej wynosi 25 jednostek PF, co stanowi postęp roczny na poziomie 5 jednostek PF, czyli 4,5%. Również poszczególne składowe indeksu PF (PPR, PPO, PPL, KS, DLUG) dla poszczególnych roczników buhajów znacznie się poprawiły. Pomiędzy najstarszymi buhajami urodzonymi w 2012 roku a najmłodszymi urodzonymi w 2017 roku różnice wynoszą od +9 do +17 jednostek, w zależności od cechy.

Analiza buhajów według właściciela
Analizowane buhaje należą głównie do czterech spółek inseminacyjnych: SHiUZ w Bydgoszczy, MCB w Krasnem, MCHiRZ w Łowiczu i WCHiRZ w Poznaniu. Ponadto duża liczba rozpłodników ocenionych genomowo w chwili publikacji oceny wartości hodowlanej jest własnością hodowców, a buhaje zostały poddane genomowaniu na potrzeby realizacji programów oceny i selekcji buhajów realizowanych przez spółki inseminacyjne (wykres 3).

Buhaje pochodzące z WCHiRZ w Poznaniu w aktualnej ocenie charakteryzują się najwyższą wartością hodowlaną, wynoszącą średnio 119 jednostek PF dla całej subpopulacji buhajów, której są własnością. Słabsze o 1 jednostkę PF są buhaje ze SHiUZ w Bydgoszczy i o 3 jednostki PF buhaje z MCHiRZ w Łowiczu. Jeśli chodzi o MCB w Krasnem, to średnia wartość hodowlana ich buhajów wynosi 111 jednostek PF (wykres 4). Wartości te są niższe niż w pozostałych spółkach, ale zawsze zaznaczamy, że jest to subpopulacja, która zawiera bardzo duży procent buhajów odmiany RW, a ich średnia wartość genetyczna jest niższa od wartości buhajów odmiany HO.

Jeśli chodzi o średnią wartość hodowlaną buhajów genomowych, to sytuacja jest podobna jak w przypadku całej populacji. Najwyższą średnią wartość hodowlaną posiadają buhaje z WCHiRZ w Poznaniu – 127 jednostek PF, następnie buhaje ze SHiUZ w Bydgoszczy – 126, z MCHiRZ w Łowiczu – 119 i z MCB w Krasnem – 111.

Analiza buhajów według kraju pochodzenia
Buhaje biorące udział w polskich programach hodowlanych dla rasy hf pochodzą z pięciu krajów (wykres 5).

W populacji 1256 buhajów 73% stanowią buhaje urodzone w Polsce, 20% – we Francji, 4% – w Niemczech, 2% – w Holandii i 1% – w Danii.

ANALIZA TOP 100 NAJLEPIEJ WYCENIONYCH BUHAJÓW
W subpopulacji 100 najlepiej wycenionych buhajów znajdują się tylko rozpłodniki ocenione genomowo. Ich wartość hodowlana mieści się w przedziale od 150 do 134 jednostek PF, a średnia wartość hodowlana wynosi 138 jednostek PF.

W top 100 jest:
• po raz pierwszy 1 buhaj z indeksem PF = 150 jednostek;
• 6 buhajów z indeksem PF ≥ 145 jednostek;
• 26 buhajów z indeksem PF ≥ 140 jednostek;
• 83 buhaje z indeksem PF ≥ 135 jednostek.

Analiza po raz koleiny potwierdza dużą przewagę genetyczną młodych buhajów ocenionych na podstawie genomu nad buhajami ocenionymi na córkach. Trudno się spodziewać, że po 4 latach oczekiwania na wytestowanie buhajów ocenionych metodą konwencjonalną będą miały one wyniki porównywalne z młodymi generacjami buhajów ocenionych nową technologią genomową.

Duża różnorodność genetyczna buhajów
Buhaje z rankingu top 100 indeksu selekcyjnego PF pochodzą od 56 ojców, i tylko 17 ojców ma więcej niż 2 synów (tabela 2). Bardzo dobrze wycenili się synowie buhaja BATTLECRY, który ma aż 9 synów na liście top 100 z bardzo dobrą średnią wartością hodowlaną – 137 jednostek indeksu selekcyjnego PF.

Zastosowanie genomiki w hodowli bydła zmieniło radykalnie wykorzystanie przyszłych ojców buhajów, gdyż wykorzystuje się dużą gamę rozpłodników, ale każdy z nich inseminuje małą liczbę potencjalnych matek buhajów.

Analiza top 100 buhajów według właściciela i kraju pochodzenia
• Najwięcej buhajów na liście top 100 posiada SHiUZ w Bydgoszczy – 41 buhajów ze średnim indeksem PF 138 (poprzednio – 39 z indeksem PF 135);
• WCHiRZ w Poznaniu ma 29 buhajów ze średnim indeksem PF 139 (poprzednio – 37 z PF 135);
• MCHiRZ w Łowiczu ma 15 buhajów ze średnim indeksem PF 137 (poprzednio – 13 z PF 136);
• MCB w Krasnem ma 1 buhaja z PF 142 (poprzednio nie miał żadnego buhaja);
• 14 buhajów ze średnim indeksem PF 137 należy do innych właścicieli niż spółki inseminacyjne (tabela 3).

Analizując subpopulację top 100 według właściciela i kraju pochodzenia buhajów, należy stwierdzić, że:
• w grupie 15 buhajów z MCHiRZ w Łowiczu buhaje urodzone w Polsce stanowią aż 87%, a w Niemczech – 13%;
• w grupie 29 buhajów z WCHiRZ w Poznaniu buhaje urodzone w Polsce stanowią 28%, w Holandii – 38%, we Francji – 17%, w Niemczech – 14% i w Danii – 3%;
• w grupie 41 buhajów ze SHiUZ w Bydgoszczy buhaje urodzone w Polsce stanowią 24%, we Francji – 68% i w Niemczech – 7%;
• Jedyny buhaj z MCB w Krasnem pochodzi z Niemiec.

W sumie na liście top 100 najlepiej wycenionych buhajów zwierzęta urodzone w Polsce stanowią 44%, czyli dużo mniej niż w całej wycenionej populacji – 73%.

Średnia wartość hodowlana rozpłodników na liście top 100 pochodzących z Polski, Danii, Francji i Holandii jest na bardzo podobnym poziomie (PF 136–139). Tylko buhaje niemieckie mają średnią wartość hodowlaną nieco wyższą, wynoszącą 141 jednostek PF. Tak więc buhaje zakupione od naszych krajowych hodowców nie są gorsze od rozpłodników zakupionych z importu.

ANALIZA TOP 10 NAJLEPIEJ WYCENIONYCH BUHAJÓW
Średnia wartość hodowlana 10 najlepszych buhajów wynosi 146 jednostek PF i jest wyższa o 4 jednostki w stosunku do wyceny grudniowej 2017 roku i o 8 jednostek indeksu PF w stosunku do wyceny sierpniowej (tabela 5). Każdy buhaj na liście top 10 jest synem innego ojca (tabela 4).

Zmiany na liście TOP 10 buhajów
Indeks selekcyjny, którym w naszym kraju jest PF (produkcja i funkcjonalność), służy między innymi do uszeregowania buhajów na listach rankingowych. Przeanalizujmy zatem stawki 10 najlepszych buhajów na listach rankingowych z trzech ostatnich sezonów ocen wartości hodowlanej (tabela 5).

Liderem aktualnego rankingu jest buhaj pochodzący z francuskiej hodowli o imieniu MOON, z indeksem PF 150, będący własnością WCHiRZ w Poznaniu. Przypominamy, że w poprzednim sezonie na pierwszym miejscu był pochodzący z polskiej hodowli buhaj ARTUS należący do SHiUZ w Bydgoszczy, który w obecnym rankingu plasuje się na 4. miejscu, z indeksem PF 147. W sezonie 2017/2 liderem był buhaj BAYLABOY należący do WCHiRZ w Poznaniu, który w aktualnym sezonie zajmuje również wysoką lokatę – 6. pozycja rankingu, z indeksem PF 145.

Przeanalizujmy, co się stało z pozostałymi buhajami z listy top 10 oceny 2017/3. Buhaj SLATAN z 2. pozycji przesunął się na 3., ale jego indeks PF wzrósł aż o 5 jednostek. Buhaj LEE z 3. miejsca uplasował się na 15. (PF 142). BAYLABOY przesunął się w dół listy tylko o 2 miejsca, z 4. na 6. pozycję. Buhaj MEGABIT z pozycji 5. uplasował się na 9., a MYWAY z 6. lokaty przesunął się na 19. (PF 141). DG RECKLESS był 7., a obecnie jest 21. (PF 141), natomiast RAPTOR ET był 8. a jest 24. w rankingu (PF 141). Buhaj ALBERO spadł o 19 miejsc, z 9. na 28. pozycję rankingu (PF 139). Buhaj BUMPER, będący w ubiegłym sezonie oceny na 10. miejscu listy rankingowej, aktualnie plasuje się aż na 42. pozycji, z indeksem PF 138.

W ocenie 2017/2 do WCHiRZ w Poznaniu należało 5 buhajów, do SHiUZ w Bydgoszczy – 4 i 1 buhaj był inną własnością. W ocenie 2017/3 aż 7 buhajów należy do WCHiRZ w Poznaniu, 2 – do MCHiRZ w Łowiczu i 1 – do SHiUZ w Bydgoszczy. W aktualnej ocenie 5 buhajów należy do WCHiRZ w Poznaniu, 3 – do SHiUZ w Bydgoszczy i 2 – do MCHiRZ w Łowiczu (wykres 6).

ANALIZA BUHAJÓW POCHODZĄCYCH Z POLSKIEJ HODOWLI
Analiza ta dotyczy tylko buhajów, których wartość hodowlana została oceniona na podstawie genomu, gdyż ta najmłodsza generacja zwierząt jest miarą postępu genetycznego w ostatnich latach, a także obrazuje kierunek pracy hodowlanej spółek inseminacyjnych. W każdym kraju część rozpłodników wykorzystywanych w unasienianiu samic może pochodzić z importu, jednak ważne jest, aby ten udział nie był zbyt duży, ponieważ programy oceny i selekcji buhajów powinny bazować głównie na polskiej bazie selekcyjnej, która jest coraz większa, i promować rodzimą hodowlę bydła. Sięganie po obcą genetykę powinno dotyczyć wartościowych zwierząt, unikatowych linii genetycznych i być wzbogaceniem polskiej hodowli.

Udział buhajów urodzonych w Polsce w całkowitej liczbie buhajów ocenionych genomowo w poszczególnych spółkach mieści się w przedziale od 98% w MCHiRZ w Łowiczu do 51% w SHiUZ w Bydgoszczy (wykres 7). Jeśli cofniemy się do opublikowanych analiz z poprzednich sezonów (T. Krychowski, A. Nowosielska, „Hodowla i Chów Bydła”), to niestety da się zauważyć, że udział polskich buhajów w krajowych rankingach z sezonu na sezon jest coraz mniejszy, co jest bardzo niepokojące.

Jeśli prześledzimy grupę 10 buhajów najlepszych pod względem indeksu PF, to aktualnie mamy w niej 2 buhaje z polskiej hodowli, natomiast w poprzedniej ocenie był tylko 1 buhaj, a w sezonie 2017/2 były aż 4 buhaje. Obecnie są to: ARTUS, z PF 147 (na 4. pozycji), i buhaj BROKER, z PF 143 (na 10. pozycji). Pozostałe rozpłodniki zostały zaimportowane z Francji (5) i z Niemiec (3) (tabela 5).

W tabeli nr 6 przedstawiamy listę 10 najlepszych buhajów urodzonych w Polsce. Ich średnia wartość hodowlana wynosi 140 jednostek PF z wartościami w przedziale pomiędzy 147 a 138 jednostek PF. Na uwagę zasługuje buhaj ARTUS, który po drugiej wycenie posiada bardzo wysoki indeks selekcyjny – PF 147. Ten rozpłodnik aktualnie jest najlepszym buhajem z programu hodowlanego w Polsce. Jak widać, genetyczne „perły” są u naszych polskich hodowców.

Powyższa analiza coraz wyraźniej pokazuje różnice w systemie wyboru buhajów między spółkami, które w swoich programach bazują głównie na polskiej hodowli, tak jak MCHiRZ w Łowiczu, a tymi, które importują młode buhaje zgenomowane za granicą i w Polsce. Jak zawsze zachęcamy hodowców do jak najszerszego użytkowania nasienia polskich rozpłodników i aktywnego udziału w programach oceny i selekcji buhajów krajowych spółek inseminacyjnych poprzez genomowanie jałówek, płukanie matek buhajów i planowane kojarzenia z ojcami buhajów.

Podsumowanie
Średnia wartość hodowlana wszystkich ocenionych buhajów w sezonie 2018/1 jest wyższa w porównaniu do poprzedniego sezonu oceny 2017/3 tylko o 1 jednostkę PF. Grupa buhajów ocenionych genomowo jest mniej liczna niż w poprzednich sezonach ocen. Buhaje ocenione na podstawie genomu mają wyższą wartość hodowlaną w stosunku do buhajów ocenionych konwencjonalnie. Buhaje urodzone w latach 2015–2017 (246 szt.) mają wyraźnie wyższą wartość hodowlaną w porównaniu do buhajów urodzonych w latach wcześniejszych.

Wyniki buhajów wycenionych na podstawie genomu i pochodzących z polskich hodowli pokazują, że ich średnia wartość hodowlana jest porównywalna z materiałem importowanym. Polskie podmioty realizujące programy oceny i selekcji buhajów powinny jak najwięcej inwestować w rozwój polskiej genetyki, podobnie jak to robią spółdzielnie inseminacyjne w krajach takich jak Niemcy, Francja, Holandia czy Dania.