Kulawizna jest istotna zarówno dla hodowcy, jak i dla krowy

Problemy zdrowotne racic dotykają bydła na całym świecie. O tym, jak sytuacja w tej kwestii wygląda za naszą zachodnią granicą, rozmawialiśmy z dr n. wet. Andreą Fiedler z Niemiec, która w swojej praktyce skupia się na zdrowiu racic bydła. Jest także członkiem komisji egzaminacyjnej Stowarzyszenia Certyfikowanych Korektorów Racic (Verein Geprüfter Klauenpfleger e. V.) oraz szkoleniowcem w zakresie korekcji racic, rozpoznawania schorzeń racic oraz zalecanych działań terapeutycznych.

rozmawiali: dr Katarzyna Rzewuska, Mateusz Uciński; zdjęcia: Ryszard Lesiakowski

Czy hodowcy w Niemczech wykorzystują selekcję genomową w doskonaleniu zdrowotności racic? Jakich chorób racic dotyczy ta selekcja?
W 2021 roku zostały wprowadzone zmiany w indeksie selekcyjnym RZG. Udział podindeksu produkcji (RZM) został ograniczony z 45% do 36%. Z kolei w podindeksie zdrowotności (RZGesund) aż 20% stanowi zdrowie racic (RZKlaue). Indeks zdrowia racic (RZKlaue) obejmuje następujące choroby: podatność na DD (choroba Mortellaro, Dermatitis digitalis) – z udziałem 30%; występowanie wrzodów racicy (U), ropowicy (Digital phlegmon), choroby linii białej (WL), ochwatu (laminitis) – z udziałem po 15% każda; oraz przerost skóry szpary międzypalcowej (IH, limaks) – z udziałem 10%. Umożliwia więc doskonalenie zwierząt w kierunku poprawy zdrowia racic na podstawie list buhajów o najwyższych wartościach zarówno pod kątem indeksu RZKlaue, jak i DD Control.

Jakie są najczęstsze przyczyny kulawizny?
Wśród istotnych czynników ryzyka warto wymienić warunki utrzymania, problemy związane z żywieniem, stres cieplny oraz wiek krowy. Ponadto często brak regularnej korekcji, nieprawidłowa korekcja oraz brak ciągłości leczenia. Obecnie uczestniczę w projekcie związanym z tym tematem. Ważnymi przyczynami występowania kulawizn są Dermatitis digitalis (DD) i wrzody podeszwy (SU).

Jak wyglądają szkolenia organizowane dla korektorów racic w Niemczech?
W czasie pandemii zostały wprowadzone spotkania online, podczas których omawiane są poszczególne przypadki, stwierdzone podczas pracy przez korektorów lub lekarzy weterynarii (jak ja) i prezentowane na przesłanych zdjęciach.

Jak często odbywają się szkolenia?
W Niemczech mamy kilka rodzajów szkoleń. Są to: szkolenia dla hodowców, trwające od 1 do 5 dni, zaawansowane szkolenia dla hodowców (1–2 dni, poświęcone konkretnemu tematowi, jak np. DD), szkolenie dla korektorów zdających egzamin specjalistyczny (5 modułów po 3 dni szkoleniowe), szkolenia dla specjalistów w zakresie korekcji z testem oraz szkolenie instruktorskie dla osób uczących korekcji. Profesjonalni korektorzy racic są zrzeszeni w dwóch stowarzyszeniach (VGK, VKKD), które organizują jednodniowe warsztaty dla małych grup (od 6 do 10 korektorów) 3–6 razy w roku.

Które schorzenia racic są najtrudniejsze do zdiagnozowania?
Dla hodowcy najtrudniejsze do rozpoznania są schorzenia dotyczące skóry właściwej, wywołujące znaczny ból, w tym ochwat. Wczesne rozpoznanie pozwala na znalezienie przyczyny i rozwiązanie problemu, jednak najczęściej dochodzi do rozwinięcia formy chronicznej. Łatwe do rozpoznania jest zapalenie skóry palca (DD, choroba Mortellaro), jednak często brakuje ukierunkowanego zwalczania, złożonego z regularnej korekcji, leczenia adekwatnego do faz DD, ciągłości leczenia, higieny w obszarze podłóg i legowisk itd.

Czy w Niemczech są organizowane targi lub konferencje poświęcone zdrowotności racic? Kto w nich uczestniczy?
Ważnym wydarzeniem jest konferencja odbywająca się w Echem w Dolnej Saksonii. Niemieccy eksperci zawodowo zajmujący się racicami spotykają się w centrum szkolenia rolniczego (LBZ). W 2021 roku w Letniej Szkole Racic w Echem wzięło udział około 150 specjalistów. Zapowiedzi nadchodzących wydarzeń można znaleźć na stronach stowarzyszeń korektorów racic, a także firm takich jak KVK (duński producent poskromów racic).

Jakiej tematyki dotyczą projekty, w których obecnie Pani uczestniczy?
Pierwszy z nich dotyczy możliwości wykorzystania badania poduszek tłuszczowych w racicy, prowadzonego za pomocą USG, do przewidywania przyszłej zdrowotności racic u danej sztuki. Drugi to Klauenfitnet 2.0 – jest on związany z rejestrowaniem i przewidywaniem wystąpienia kulawizny, obejmuje też szkolenia e-learningowe dla hodowców. Projekt ten ma na celu opracowanie cyfrowego asystenta, który pomoże we wczesnej detekcji kulawizny. Obecnie trwa faza gromadzenia informacji zarówno z korekcji racic (dane rejestrowane przez profesjonalnych korektorów), oceny chodu (wykonywanej przez przeszkolonych w tym zakresie specjalistów), jak i szeroko rozumianych danych dotyczących zdrowia i produkcyjności krów. Dzięki połączeniu tych informacji potencjalnie kulejące krowy mają być automatycznie rozpoznawane i zgłaszane rolnikowi. Trzeci projekt jest zatytułowany „Stres cieplny – dlaczego hodowcy nie zdają sobie sprawy z tego problemu?”. Celem projektu jest propagowanie wykorzystania obserwacji sygnałów krów, a także legowisk i żywienia w celu zwiększenia świadomości występowania u nich stresu cieplnego.

Czy zdrowotność racic jest istotną składową dobrostanu?
Kulawizna wywołuje cierpienie, więc jest najważniejszym sygnałem związanym z dobrostanem krów. Rejestrowanie informacji o wystąpieniu schorzeń racic (takich jak wrzody podeszwy (SU), krwiaki podeszwy (SH) czy Dermatitis digitalis (DD)) może być źródłem wskazówek odnośnie do przyczyn ich występowania. Pozwala to na ich usunięcie, a w efekcie na znaczną poprawę dobrostanu.

Co myśli Pani o włączeniu oceny chodu jako elementu profilaktyki zdrowotności racic w stadzie?
Kulawizna jest istotna zarówno dla hodowcy, jak i dla krowy! Dlaczego? Powoduje ból u krowy, niezadowolenie osób opiekujących się zwierzętami, obniżoną produkcję mleka, wyższe brakowanie i gorsze wyniki rozrodu. W przypadku prowadzenia oceny chodu na podstawie pięciostopniowej skali Sprechera celem jest osiągnięcie 85% ocenianych krów w klasach oceny 1 i 2. Oznacza to, że mniej niż 15% krów powinno mieć ocenę 3 i wyższą. Wykrycie kulawych krów dzięki ocenie chodu może pozwolić na odkrycie głębszych problemów. W przypadku pojedynczego zwierzęcia kulawizna to sygnał do natychmiastowej reakcji (korekcji racic, leczenia). W przypadku stada regularna ocena chodu połączona z interwencją prowadzi do poprawy zdrowia, produkcyjności i dobrostanu krów. Jest wiele przyczyn występowania kulawizny, są one odmienne w różnych stadach i zazwyczaj w każdym ze stad występuje jednocześnie więcej niż jedna z nich. Z tego względu rozwiązanie problemu wymaga po pierwsze – rozpoznania najbardziej prawdopodobnych czynników, a po drugie – wysiłku w celu opracowania rozwiązań. W tym drugim etapie konieczne jest zaangażowanie zarówno hodowcy, jak i współpracujących z nim osób, takich jak żywieniowiec, lekarz weterynarii czy korektor racic. 