Rola użytków zielonych
Użytki zielone (trwałe użytki zielone (TUZ), użytki przemienne, trawy i motylkowate w uprawie polowej) według danych GUS zajmują ok. 3,5 mln ha, co stanowi ponad 20% UZ w Polsce. Ich rola w rolnictwie i gospodarce narodowej jest wielostronna (produkcyjna i pozaprodukcyjna). Niestety w ostatnich latach następował systematyczny spadek ich plonowania, co często jest związane z niewłaściwą gospodarką na tychże użytkach (nieuregulowane stosunki wodne, nieracjonalny sposób użytkowania, niedostateczne nawożenie, niewłaściwy wypas, duże straty wartości pokarmowej w procesie konserwacji pasz).
tekst: Roman Wasylczyszyn, doradca ogólny PFHBiPM, zdjęcia: Arkadiusz Kaźmierczak
Gospodarka łąkowo-pastwiskowa nierozerwalnie związana jest z produkcją zwierzęcą. W naszych warunkach klimatycznych tylko przeżuwacze potrafią najbardziej racjonalnie i ekonomicznie wykorzystać ruń użytków zielonych, bydło (krowy) jest w największym stopniu przystosowane do zjadania roślinności trawiastej. Łąki i pastwiska dostarczają suchych i soczystych pasz objętościowych, zielonki pastwiskowej, natomiast na zimę – kiszonki, sianokiszonki oraz siana. Pasza z użytków zielonych jest dla zwierząt najlepsza i najbardziej wartościowa. Pełnowartościowa i naturalna, ekologiczna, zasobna w składniki pokarmowe, bogata w enzymy, karoteny, witaminy, mikroelementy i substancje aktywne, pozwala uzyskać mleko i mięso najwyższej jakości i wartości.
W krajach Europy Zachodniej udział pasz z TUZ w żywieniu krów wynosi 80–90%, w Polsce jest to ok. 50% (resztę stanowią pasze produkowane na gruntach ornych: kukurydza i śruty). Jeżeli chcemy racjonalnie i w sposób ekonomiczny produkować mleko spełniające coraz wyższe wymogi konsumenta, to należy zwiększyć rolę UZ w jego produkcji.
Rola UZ będzie także wzrastać w związku z polityką klimatyczną oraz wymogami ochrony środowiska. Ekosystemy trawiaste są przyrodniczo bardzo cenne, co wynika z ich różnorodnych funkcji w środowisku.
Mikroklimat
– trwała ruń trawiasta znacznie zwiększa wilgotność powietrza, zmniejsza wahania temperatury powietrza i gleby, przyczynia się do powstawania rosy i mgieł oraz ma wpływ na ilość i rozkład opadów atmosferycznych.
Hydrologia
– zbiorowiska trawiaste mogą być traktowane jak naturalne zbiorniki retencyjne, ponieważ ograniczając spływ powierzchowny, zwiększają zasoby wody w glebie. Szczególnie dużo wody jest zatrzymywanej w okresie roztopów oraz dużych opadów w okresie wegetacji.
Erozja
– funkcja ochronna ma związek z ograniczeniem i zmniejszeniem erozji wodnej i wietrznej. Szczególnie ważne jest to w terenie silnie pofałdowanym oraz na glebach lekkich. Erozja na UZ jest wielokrotnie mniejsza niż na gruntach ornych.
Filtracja, funkcja fitosanitarna
– trawy oraz ich mieszanki z roślinami motylkowatymi w znaczny sposób ograniczają wymywanie składników pokarmowych z gleby, zwłaszcza azotu (rośliny motylkowate, wiążąc N atmosferyczny, pozwalają na znaczne ograniczenie nawożenia azotowego). Roślinność trawiasta doskonale oczyszcza powietrze ze szkodliwych zapachów i pyłów, natomiast glebę – z toksyn i metali ciężkich.
Ślad węglowy
– UZ pozostawiają zdecydowanie mniejszy ślad węglowy niż uprawy polowe. Produkując tak dużo wyśmienitej i zdrowej paszy dla krów, pochłaniają ok. 10–12 t/ha dwutlenku węgla i produkują 10–12 t/ha tlenu.
UZ to także cenne zbiorowisko bioróżnorodności (ponad 300 gatunków roślin nasiennych – w tym ok. 70 chronionych, ponad 100 gatunków ptaków, ponad 300 gatunków motyli oraz kilka gatunków ssaków – nie zawsze pożądanych).
Zdrowie i rekreacja
– UZ wpływają korzystnie na jonizację powietrza, przeciwdziałając chorobom układu oddechowego. Wiele roślin posiada właściwości lecznicze. Te zalety dotyczą zarówno ludzi, jak i zwierząt.
Funkcja krajobrazowa i estetyczna
– UZ urozmaicają krajobraz, czyniąc go bardziej harmonijnym i różnorodnym, co wpływa pozytywnie na doznania estetyczne i działa kojąco na psychikę człowieka.
