Woda z perspektywy „sygnałów krów”

Woda jest jednym z 6 elementów składających się na tak zwany diament sygnałów krów. Wszystkie one reprezentują potrzeby, których zapewnienie warunkuje status zdrowotny zwierząt.

tekst i zdjęcia: dr Katarzyna Rzewuska (CowSignals Master), zdjęcia: Marcin Jajor

Joep Driessen, współtwórca koncepcji CowSignals, powtarza, że „woda to najtańsza pasza!”. Dlatego krowa powinna mieć stały dostęp do wody. Po stronie hodowcy leży odpowiedzialność za takie zaprojektowanie systemu poideł, by zapewnić krowie możliwość napicia się wtedy, kiedy tego potrzebuje. Krowy spędzają w pobliżu poidła około pół godziny dziennie, z czego 10 min przeznaczają na picie.

Podczas rozmowy z jedną z hodowczyń usłyszałam: „Ja nie wypiłabym herbaty z brudnej szklanki. Dlaczego więc krowa miałaby pić z brudnego poidła?”. Faktycznie, poidła w tej oborze są czyszczone codziennie i to po nich widać.

Z uwagi na fakt, że mleko składa się w ponad 85% z wody, nie powinno dziwić, że na każdy litr mleka krowa zużywa 4–5 litrów wody. W konsekwencji brak odpowiedniego pobrania wody zmniejsza zarówno pobranie paszy, jak i wydajność. Dostęp do wody powinien być projektowany z uwzględnieniem maksymalnego zapotrzebowania w czasie upałów. W stresie cieplnym pobranie wody wzrasta praktycznie dwukrotnie i nawet krowa zasuszona pije wtedy 60 litrów wody.

Maksymalne spożycie wody można osiągnąć dzięki czystej wodzie dobrej jakości i łatwemu dostępowi do poideł. Zapewnienie czystej wody wymaga regularnego czyszczenia poideł. Zasadą ułatwiającą realizowanie tego w praktyce jest ustalenie dni tygodnia, w których się to wykonuje. Według koncepcji CowSignals „czas poświęcony na czyszczenie poideł zwraca się w litrach mleka”. Jeśli chodzi zatem o czyszczenie poideł, warto uwzględnić łatwość opróżniania ich z wody. Powinny mieć zamontowany odpływ lub mechanizm umożliwiający przechylenie i wylanie wody. Projektując miejsce na poidło, pamiętajmy także o tym, gdzie ta woda będzie wylewana. Znacznie łatwiej jest utrzymać odpowiednie warunki, jeśli wodę wylewa się w przejściu niż w obszarze z głęboką ściółką. Ważne jest czyszczenie wszystkich „zakamarków”, w tym przestrzeni, w której umieszczony jest pływak. Dlatego sprawdzajmy, czy zastosowane rozwiązanie umożliwia nam łatwy dostęp do tego obszaru. Należy również uwzględnić, że mycie jest trudniejsze w narożnikach i przy ostrych krawędziach. Zgodnie z zasadą, że „jeśli coś nie jest łatwe, to się nie dzieje”, pamiętajmy o tym, by szczotkę ulokować w takim miejscu, by była zawsze pod ręką.

O tym, jak dramatyczne konsekwencje może mieć brak dostępu do wody, podczas konferencji „Praktycznie o bujatrii” opowiedziała lekarka weterynarii dr hab. Katarzyna Żarczyńska, prof. UWM.
Występowały wypadki śmiertelne wśród pierwiastek po porodzie. Poszukiwanie przyczyn wskazywało na zatrucie solą. Okazało się, że jałówki wysokocielne były łączone z krowami w zasuszeniu. W kojcu znajdowało się jedno poidło i w momentach zwiększonej obsady krowy będące wyżej w hierarchii odcinały dostęp do wody jałówkom. Skutkowało to brakiem możliwości wydalania sodu z organizmu, co było tym bardziej obciążające, że w okresie przedporodowym u krów dochodzi do wzrostu stężenia sodu. Analiza krwi potwierdziła diagnozę, udowadniając, jak poważnym problemem może być brak drugiego poidła w grupie krów, zwłaszcza przy łączeniu ich z jałówkami.

Zaleca się okresowe sprawdzanie zużycia wody, ale także obserwację poszczególnych zwierząt. Po czym można poznać, czy krowa pobiera wystarczającą ilość wody? Najbardziej charakterystyczne oznaki odwodnienia to zaburzenie elastyczności skóry, zapadnięte gałki oczne oraz zbita konsystencja kału. Z moich obserwacji wynika, że rzadko kiedy myślimy o krowach w kontekście odwodnienia. Temat kojarzony jest raczej z biegunkami u cieląt. Nie można go jednak ignorować również u dorosłych zwierząt. Zazwyczaj pojawia się on dopiero w przypadku awarii poidła, jednak to nie jest jedyna przyczyna niewystarczającego pobrania wody. Odwodnienie organizmu może być konsekwencją ograniczonego dostępu do wody wynikającego przykładowo z niskiej pozycji w hierarchii stada. Jest to szczególnie niebezpieczne w okresie okołoporodowym oraz w czasie występowania stresu cieplnego. To prowadzi nas do kolejnego czynnika wpływającego na ilość pobieranej wody, czyli temperatury. W czasie upałów powinniśmy umożliwić jednoczesne pobieranie wody przez 20% krów ze stada. Warto obserwować, czy krowy nie tłoczą się wokół poideł, czekając na swoją kolej, by napić się wody. Inną kwestią jest temperatura samej wody. Idealnie wynosi ona około 17ºC (w zakresie 15-20ºC).

Krowy manifestują zachowania stadne przy różnych czynnościach, w tym podczas picia. Najchętniej pobierają wodę po doju. Innym naturalnym zachowaniem stanowiącym konsekwencję hierarchiczności w stadzie jest okazywanie dominacji przez ograniczenie dostępu do wody sztukom o niższej pozycji.

W wielu standardach powtarzają się te same zalecenia mówiące o konieczności zapewnienia jednego poidła korytowego na 20 krów i jednocześnie minimum 2 poideł na grupę (1 poidło jedynie w grupach do 10 sztuk). Pierwsza zasada wiąże się z dążeniem, aby jednoczesne picie wody umożliwić 10% krów, a druga ze wspomnianą już wcześniej hierarchicznością i ryzykiem zablokowania dostępu do poidła przez sztuki dominujące w stadzie. Jeśli zastanawiasz się, jak ocenić, czy dostęp do wody jest wystarczający, to pamiętaj, że na każdą krowę powinno przypadać 10 cm bieżących poidła.

Momenty, kiedy dostęp do wody jest kluczowy:
– po doju,
– po pobraniu paszy,
– w czasie upałów,
– po wycieleniu.

Inna kwestią jest preferencja odnośnie do sposobu i momentu picia. Normalna prędkość picia krowy wynosi około 20 litrów na minutę, co przekłada się na wymagany przepływ wody w systemie pojenia. Krowy lubią pić 15 razy dziennie, wypijając po około 10 litrów wody przez pół minuty. 30% do 50% wody wypijane jest w pierwszej godzinie po doju. Dlatego planując rozmieszczenie poideł, uwzględnijmy lokalizację na wyjściu z hali udojowej. Krowy lubią także pić, gdy przychodzą i odchodzą od stołu paszowego.

Poidło powinno zapewnić komfortowe warunki do pobierania wody. Aby dobrze się napić, krowy potrzebują wody o głębokości co najmniej 7 cm. Umożliwia im to zanurzenie pyska na 3–4 centymetry, dzięki czemu nie zasysają powietrza po bokach warg podczas picia. Krowy preferują picie z nisko położonego lustra wody. Aby jednak zabezpieczyć poidła przed zanieczyszczeniem odchodami, montujemy je wyżej. Kluczowe jest jednak, byśmy nie zapominali, że nie możemy doprowadzić do ucisku ze strony wysoko znajdującej się krawędzi nieprawidłowo zamieszczonego poidła. W zaleceniach znajdziemy rekomendowaną wysokość 60 cm od podłoża, przy założeniu, że poziom wody znajduje się 5–10 cm od górnej krawędzi poidła. Celem jest zapewnienie krowie wygodnego picia w naturalnej pozycji.

Woda =
jakość + czystość + temperatura + dostępność (liczba poideł + przepływ)

Częstą praktyką zabezpieczającą przed zanieczyszczeniem wody jest instalacja poideł na betonowym podwyższeniu. Brzmi to rozsądnie, kiedy myślimy o tym, że krowa nie wejdzie tyłem na schodek. Dużym błędem jest jednak zmuszanie krowy do picia w nienaturalnej pozycji, dodatkowo prowadzącej do obciążania racic tylnych nóg. Podwyższenia mają sens jedynie jako rozwiązania dotyczące usprawnienia czyszczenia podłogi pod poidłem, ale w tym układzie nie powinny wykraczać nadmiernie poza obwód poidła.

Rozwiązaniem dwóch kwestii, a mianowicie zapewnienia dostępu do poidła niezależnie od statusu w hierarchii stada, jak i ograniczenia ryzyka zanieczyszczenia poidła, jest zapewnienie odpowiedniej szerokości przejścia, w którym poidło jest zamieszczone. Według duńskich zaleceń szerokość takiego przepędu powinna wynosić minimum 3,6 m. Rekomendacje amerykańskiego The Dairyland Initiative mówią o przejściu szerszym jeszcze o 10 cm:

Kryteria, jakie powinno spełniać poidło:
– łatwość w czyszczeniu, również wokół pływaka,
– łatwość w opróżnieniu z wody i zanieczyszczeń,
– konstrukcja nienarażająca krów na zranienie, bez ostrych krawędzi,
– głębokość lustra wody min. 7 cm,
– przepływ 20 l na minutę (min 10 l/min przy jednoczesnym piciu przez 20% zwierząt).

Często obserwowane wąskie przejścia zwiększają ryzyko, że wycofująca się od stołu paszowego krowa oprze się zadem o poidło. W przypadku tego typu przejść zalecanym przez CowSignals rozwiązaniem jest podwójne szybkie poidło miskowe, z którego krowy piją, stojąc równolegle do krów odpoczywających w podwójnym rzędzie legowisk, nie zastawiając korytarza.

Pozostawia to wolną przestrzeń dla przechodzącej krowy. Poidła można montować nie tylko przy ścianie, ale także pomiędzy grupami. W przypadku takiego rozwiązania uzyskujemy dostęp do poidła z dwóch stron. Warunkiem jest zapewnienie właściwej szerokości poidła – min. 60 cm. 

Reklama