Zbyt duży BCS u wysokowydajnych krów – co robić?
Dlaczego warto kontrolować kondycję krów, jak wpływa na zdrowie krów i produkcję mleka, a także jak zapewnić optymalny BCS w stadzie? Przeczytaj w najnowszym wydaniu Hodowli i Chowu Bydła. Możesz uniknąć wielu strat!
BCS (body condition score), czyli ocena kondycji ciała, jest ważnym narzędziem zarządzania zdrowiem i wydajnością bydła mlecznego. Jak na naszych łamach ostrzegają Szczepan Gula i Igor Jankowiak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, w przypadku wysokowydajnych krów mlecznych rasy holsztyńsko-fryzyjskiej zbyt wysoki BCS zwierząt może stać się przyczyną poważnych problemów zdrowotnych i spadków wydajności.
Dlaczego zbyt wysoki BCS jest problemem?
Według specjalistów, krowy z wysokim BCS mają zwiększone ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych, takich jak ketoza, stłuszczenie wątroby, przemieszczenie trawieńca czy inne zaburzenia zdrowotne. Wynika to bezpośrednio z nadmiernej ilości rezerw tłuszczowych w organizmie, które mogą być zbyt intensywnie mobilizowane w okresie okołoporodowym.
Po wycieleniu, gdy zapotrzebowanie na energię gwałtownie wzrasta, otyła krowa uruchamia duże rezerwy tłuszczu z tkanek, aby pokryć deficyt energii. Powoduje to nadmierny napływ kwasów tłuszczowych do wątroby, gdzie mogą się one odkładać, skutkując stłuszczeniem narządu. Wątroba traci wówczas swoją sprawność metaboliczną, co może prowadzić do rozwoju ketozy i pogorszenia zdrowia.
Ponadto nadmiar tłuszczu wpływa na zmniejszoną aktywność przewodu pokarmowego, zwiększając ryzyko przemieszczenia trawieńca – ciężkiej przypadłości, która zazwyczaj wymaga interwencji lekarsko weterynaryjnej. Tłuste krowy mają także słabszą odpowiedź immunologiczną, co skutkuje zwiększoną zapadalnością na choroby, w tym wyższą podatnością na zapalenia wymienia (mastitis). Efektem jest pogorszenie jakości mleka, obniżenie wydajności mleka w laktacji, zagrożenie karencją związaną z antybiotykoterapią oraz ogólny spadek efektywności produkcji. Utrzymywanie nadmiernej kondycji może skutkować całym łańcuchem problemów zdrowotnych i produkcyjnych, które ograniczają potencjał krowy i generują koszty leczenia.
Wpływ BCS na rozród
Nasi autorzy podkreślają, że kondycja krów wpływa bezpośrednio na ich rozród. Zbyt tłuste krowy częściej cierpią na zaburzenia hormonalne, które mogą skutkować trudnościami w zapłodnieniu i wydłużonym okresem międzywycieleniowym. Wynika to z nieprawidłowego metabolizmu lipidów (tłuszczów) oraz zaburzeń w wydzielaniu i działaniu hormonów kluczowych dla płodności.
Tkanka tłuszczowa nie jest jedynie magazynem energii. Jest również swego rodzaju narządem do produkcji hormonów. Za jej sprawą wydzielana jest m.in. leptyna, hormon sygnalizujący organizmowi o stanie rezerw energetycznych. U krów z nadmiernym BCS poziom leptyny jest podwyższony, co może zaburzać oś podwzgórze–przysadka–jajnik, prowadząc do obniżenia wydzielania gonadotropin (FSH i LH), niezbędnych do prawidłowego wzrostu pęcherzyków jajnikowych i owulacji. Skutkuje to zaburzeniem owulacji, cystami jajnikowymi oraz opóźnionym powrotem cyklu rujowego po porodzie.
Żywienie i zarządzanie kondycją
Kontrola kondycji jest bezpośrednio związana z jakością i planem żywienia krów mlecznych. Priorytetowe jest zapewnienie dawki pokarmowej odpowiednio zbilansowanej pod względem energii, białka, włókna i minerałów. Do głównych zasad żywienia należy dostosowanie koncentracji energii do fazy laktacji – w okresie zasuszenia krowa potrzebuje mniej energii niż podczas intensywnej laktacji. Żywienie zbyt bogate w energię na tym etapie może skutkować nadmiernym odkładaniem tłuszczu i wzrostem BCS. Do przyrostu masy tłuszczowej może się przyczyniać przede wszystkim nadmiar skrobi i tłuszczu w dawce pokarmowej.
Jaka powinna być kondycja krowy rasy HF w okresie zasuszenia i laktacji? Dlaczego nadmierne otłuszczenie to poważne zagrożenie – i jak mu zapobiegać? Odpowiedzi znajdziesz w lipcowym numerze “Hodowli i Chowu Bydła”.
