Zdążyć na polach przed zimą

Jesień jest dla rolników czasem intensywnych prac polowych w gospodarstwach oraz powrotów zwierząt z pastwisk do obór. To czas zasiewów, nawożenia bądź wapnowania gleb oraz innych prac w gospodarstwach, które warto wykonać przed zimą, a także terminów na wykonanie określonych zobowiązań związanych z płatnościami obszarowymi, które musimy wypełnić i zgłosić do ARiMR. Chciałabym je pokrótce przypomnieć.

tekst: Małgorzata Różańska-Heleniak

Jesień to optymalny okres na wykonanie analizy gleby w naszych gospodarstwach. Celem analizy jest określenie zasobności gleby w składniki pokarmowe, takie jak azot, fosfor, potas, magnez, oraz ustalenie odczynu gleby, a przez to optymalnej produkcji i efektywnego wykorzystania nawozów, a pośrednio obniżenia kosztów w gospodarstwie. Badanie gleb jest istotnym elementem dobrych praktyk rolniczych. Powinno się je wykonywać co 4 lata, pamiętając, że próby pobieramy z powierzchni nie większej niż 4 ha. Glebę należy zebrać z warstwy ornej, z kilku miejsc każdej części pola (np. do wiadra), pobraną próbkę wymieszać, następnie zapakować jej część (ok. 0,5 kg). Jeśli np. część pola jest płaska, a druga znajduje się na stoku, to należy pobrać dwie próbki, dla każdej części osobną, gdyż będą się one różniły zawartością składników pokarmowych. Koszt badania próby gleby w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej to 13,12 zł brutto. Wykonanie analizy jest podstawą do wykonania planu nawozowego.

Plan nawozowy sporządza się w celu ustalenia optymalnej dawki nawozów. Opracowanie planu nawożenia jest również jednym z ekoschematów płatności obszarowych, a zapewne w przyszłości zobowiązaniem dla każdego rolnika. Koszt wykonania takiego planu przez doradcę ogólnego PFHBiPM to 150 zł netto do 10 działek rolnych. Za każdą działkę powyżej 10 zapłacimy dodatkowo 10 zł netto. Sporządzenie i stosowanie planu nawozowego zaleca się każdemu rolnikowi, który chce racjonalnie nawozić swoje pola. Część gospodarstw jest zobligowana do posiadania planu nawożenia azotem. Wymóg ten dotyczy rolników posiadających gospodarstwa o powierzchni przekraczającej 100 ha UR lub 50 ha upraw intensywnych oraz powyżej 60 DJP, rolników prowadzących chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 tys. stanowisk, lub chów albo hodowlę świń powyżej 2 tys. stanowisk (dla świń o wadze ponad 30 kg) albo 750 stanowisk dla macior, oraz nabywających nawóz naturalny od ww. gospodarstw. Gospodarstwa małe i średnie do 10 ha i do 10 DJP i więcej muszą wyliczyć maksymalną dawkę azotu. Według zasad dobrej praktyki rolniczej nie dopuszcza się stosowania dawek nawozów naturalnych przekraczających 170 kg N/ha. Odpowiada to obsadzie zwierząt 2 DJP/ha (max. dawka obornika nie powinna być wyższa niż 30 t/ha, gnojowicy nie więcej niż 37 m3/ha, a gnojówki max. 60 m3/ha). Dawki nawozów mineralnych mogą być wyższe niż 170 kg N/ha, ale w przypadku upraw intensywnych na glebach ciężkich i organicznych. Okresy nawożenia określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 2023 poz. w sprawie „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”, według którego nawozy naturalne stałe na gruntach ornych możemy stosować od 1 marca do 31 października, a nawozy naturalne płynne lub mineralne od 1 marca do 20 października bądź, dla niektórych gmin, w zależności do 15 października lub do 25 października. Na użytkach trwałych, uprawach wieloletnich, TUZ nawozy naturalne stałe możemy stosować od 1 marca do 30 listopada, natomiast nawozy naturalne płynne oraz nawozy mineralne od 1 marca do 31 października. Należy również pamiętać, że na wiosnę możliwe jest wcześniejsze stosowanie nawożenia, jeżeli data przejścia średniej temperatury dobowej z 5 dni następujących po sobie przekroczy 3°C dla upraw ozimych, upraw trwałych, upraw wieloletnich i TUZ oraz 5°C dla pozostałych upraw. Taką informację znajdziemy na stronie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego. Należy również pamiętać o zakazie nawożenia na glebach zamarzniętych, pokrytych śniegiem lub zalanych bądź nasyconych wodą.

W okresie jesienno-zimowym, czyli od 1 listopada do 15 lutego, na 80% powierzchni gruntów ornych mamy obowiązek zachowania okrywy roślinnej: upraw ozimych, międzyplonów, traw na gruntach ornych, lub pozostawienia resztek pożniwnych w formie ścierniska, mulczu. Wynika to bezpośrednio z GAEC 6 (Good Agricultural and Environmental Condition – norm dotyczących utrzymania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska). Głównym celem utrzymania okrywy roślinnej jest przeciwdziałanie erozji gleby i utracie materii organicznej z gleby, a także ograniczenie spływu związków biogennych do wód, a przez to ograniczenie eutrofizacji. Z wdrażania wymogów normy GAEC 6, tzn. z obowiązku okrywy gruntów, proponuje się wyłączyć uprawy późno schodzące z pola oraz grunty pod osłonami, ale czekamy na decyzję Komisji Europejskiej.

Nie należy również zapominać o przygotowaniu użytków rolnych do zimy, jak wykoszenie niedojadów, zebranie pastuchów z pól. Warto po tak suchym roku przeprowadzić konserwację urządzeń melioracyjnych: rowów, przepustów, lub budowę zastawek w celu retencji wody na przyszły rok.

Jesień to dobry moment na badanie pasz objętościowych. Kiszonki już są stabilne fermentacyjnie. Warto wiedzieć, czy zebrane przez nas pasze są odpowiedniej jakości pod względem pokarmowym, a niekiedy również pod względem zawartości mykotoksyn. Odpowiednie zbilansowanie dawki pokarmowej jest jednym z najważniejszych parametrów wysokiej produkcji i opłacalności chowu zwierząt. Na rentowność żywienia w największym stopniu wpływa zastosowanie komponentów pochodzących z własnych upraw. Warto więc poznać ich wartość pokarmową, aby optymalnie dobrać składniki mieszanki na stół paszowy. Badanie pasz wykonują w Polskiej Federacji dwa laboratoria – laboratorium w Jeżewie Starym oraz Kobiernie. Koszt badania to 35 zł netto.

Powinno się wykonać odrobaczanie zarówno zwierząt powracających z pastwisk, jak i utrzymywanych w budynkach. Może być ono poprzedzone badaniami kału w tym kierunku. Najczęstszymi objawami chorób pasożytniczych są brak apetytu, nastroszona, matowa sierść, kaszel, biegunka, spadek masy ciała, spadek wydajności mlecznej czy podwyższona zawartość LKS w mleku. U bydła mlecznego warto zastosować terapię kilkoma preparatami naprzemiennie (w iniekcji, doustnie lub pour-on – polewanie karku).

Preparaty dostępne na rynku zawierają podane poniżej środki:

• eprinomektyna
  (pour-on 10 ml/100 kg m.c., zerowa karencja na mleko i mięso/iniekcja 1 ml/100 kg, 63 dni karencji na tkanki jadalne, zerowa karencja na mleko) zwalcza nicienie płucne i żołądkowo-jelitowe, tasiemce, świerzbowce, wszoły, kleszcze, gzy i muchy;
• albendazol
  (doustnie, 7,5–10 ml/100 kg m.c., karencja na mleko 3 dni, na tkanki jadalne 14 dni) zwalcza motylicę wątrobową, nicienie żołądkowo-jelitowe, tasiemce, nie działa na nicienie płucne, najlepiej zastosować u krów w zasuszeniu;
• iwermektyna
  (iniekcja, 2 ml/100 kg m.c., karencja na tkanki jadalne 49 dni, nie stosować u krów mlecznych) zwalcza nicienie żołądkowo-jelitowe i płucne, gzy, wszoły, świerzbowce, nie działa na motylicę wątrobową;
• deltametryna
  (pour-on), zerowa karencja na mleko i tkanki, zabezpiecza przed muchami, kleszczami, wszołami.

Mamy nadzieję, że pamiętaliście, że z końcem wypasu, w terminie 1–7 października, należało dostarczyć do biur powiatowych ARiMR rejestry wypasu krów mlecznych. Termin ten uległ zmianie odnośnie do ubiegłego roku. W tym roku termin rozpoczęcia wypasu nie był tożsamy z dniem złożenia wniosku obszarowego, więc oświadczaliśmy, od kiedy on nastąpił. Dla krów mięsnych wystarczy oświadczenie o zapewnieniu wypasu. Termin na pozostałe zobowiązania, czyli rejestr odsadzania cieląt, rejestr wybiegu oraz oświadczenie o utrzymaniu na ściółce, upływa 21 marca przyszłego roku. Jeśli wykonujemy jesienne nawożenie pól obornikiem lub gnojowicą w systemie nierozbryzgowym, a składaliśmy wnioski obszarowe na te praktyki, pamiętajmy o dostarczeniu zdjęć geotagowanych bądź oświadczeń o wykonanym zabiegu na działkach rolnych w terminie 14 dni od wykonania zabiegu. 