Nie bagatelizuj zatrzymania łożyska!

Zatrzymanie błon płodowych po wycieleniu prowadzi do wielu komplikacji u zdrowych krów – przestrzega lekarz weterynarii Marcin Korościk, prowadzący prywatną praktykę w Jarocinie w woj. wielkopolskim.

tekst i zdjęcia: RYSZARD LESIAKOWSKI

Z zatrzymaniem łożyska mamy do czynienia, kiedy krowa nie wydali błon płodowych w ciągu 12 godzin od wyparcia płodu. Prawidłowy proces odklejania i wydalania błon płodowych trwa około 6 godzin od urodzenia cielęcia. Interwencję weterynaryjną należy podjąć w ciągu 24 godzin – wyjaśnia lekarz weterynarii. Jak informuje, według danych naukowych odsetek krów dotkniętych tym problemem szacuje się na 7–8%. Rozmówca zwraca uwagę na przypadki, w których nie widać błon płodowych, gdyż znajdują się one w całości w macicy, a o zatrzymaniu może informować jedynie pojawiająca się gorączka i pogorszenie ogólnego stanu zdrowia krowy. O takich zdarzeniach hodowca koniecznie powinien powiadomić lekarza weterynarii.

Objawy zatrzymania błon płodowych

Jak informuje rozmówca, krowa z zatrzymanym łożyskiem, która straciła apetyt, i z podwyższoną temperaturą (pow. 39,5°C) powinna jak najszybciej otrzymać pomoc lekarską. Taki stan wskazuje na rozwijającą się w organizmie zwierzęcia infekcję.
W opinii rozmówcy zatrzymanie łożyska negatywnie rzutuje na stan ogólny zwierząt, ich produkcję mleczną oraz przebieg okresu poporodowego w związku z rozwojem stanu zapalnego macicy, zwłaszcza w odniesieniu do dalszej płodności. Lekarz informuje, że już po upływie 6–9 godzin od momentu wyparcia płodu zalegające błony płodowe ulegają rozkładowi gnilnemu. Procesowi temu towarzyszy gwałtowne namnażanie się różnych drobnoustrojów, co powoduje rozwój infekcji w macicy. Następstwem jest ostre zapalenie macicy (metritis acuta), które pojawia się w większości przypadków, wykazując różny stopień nasilenia. Po upływie około 14 dni ostre zapalenie błony śluzowej macicy przechodzi w stan przewlekły (endometritis chronica), któremu, w zależności od nasilenia, towarzyszą patologiczne wypływy z dróg rodnych oraz opóźnienie inwolucji macicy, co w efekcie prowadzi do niepłodności. Często występującym objawem wspomnianych schorzeń jest brunatny, szarawy wypływ z dróg rodnych o nieprzyjemnym zapachu.

Przyczyny zatrzymania łożyska

Zdaniem lek. wet. Marcina Korościka zatrzymanie łożyska może być spowodowane różnymi czynnikami, do których zaliczył:

• czynniki zakaźne, m.in. takie schorzenia, jak: bruceloza, leptospiroza, IBR/IPV, BVD/MD i inne patogeny;
• ciąże bliźniacze, trudne i przedłużające się porody (tzw. dystocja) oraz zabiegi cesarskiego cięcia;
• poronienia;
• źle zbilansowaną dawkę pokarmową;
• brak wystarczającej ilości witamin A i E i selenu;
• zbyt dobrą kondycję krów w okresie zasuszenia (wysoki BCS);
• brak odpowiedniej higieny w porodówce i osób obsługujących (cielących);
• choroby metaboliczne (np. kwasica, ketoza);
• czynniki stresogenne związane z niekorzystnym wpływem środowiska (nadmierne zagęszczenie krów w oborze, niewygodne legowiska, nagłe zmiany żywienia, transport lub przemieszczenia w obrębie obory).

W okresie upałów niekorzystnie wpływa na zwierzęta stres cieplny. Ponadto dla jałówek poród jest sytuacją bardzo stresującą, dlatego lekarz zaleca otoczyć młode samice przed porodem szczególną troską, aby odbył się on w komfortowych dla nich warunkach.

Oprócz wymienionych wyżej czynników usposabiających do zatrzymania łożyska rozmówca wskazuje także na rasę, a nawet na porę roku. Jak informuje, u krów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej częściej dochodzi do zatrzymania łożyska niż u innych ras mlecznych.

Mierz temperaturę krowy po wycieleniu

– Jedną z podstawowych czynności możliwych do przeprowadzenia przez hodowcę jest mierzenie temperatury u krów do 10. dnia po porodzie. Kryterium jest ciepłota nieprzekraczająca 39,5°C. Stałe, codzienne mierzenie i zapisywanie temperatury pozwala na wykrycie nawet 40% przypadków poporodowego zapalenia macicy i jest zbliżone do monitoringu prowadzonego przez lekarza weterynarii – mówi rozmówca. W jego opinii brak pomiarów ciepłoty ciała, a zgłaszanie krów jedynie na podstawie patologicznych wypływów ze sromu, pozwala na wykrycie tylko 5% chorych sztuk. Wzrost temperatury powyżej 39,5°C wskazuje na rozwijającą się infekcję w organizmie zwierzęcia. Jest to znak dla hodowcy, że zwierzę potrzebuje pomocy weterynaryjnej.

Lekarz weterynarii z Jarocina informuje, że w wyniku wzrostu temperatury ciała krowa traci apetyt i staje się apatyczna. Występuje toksemia, pojawiają się zaburzenia metaboliczne, często dochodzi do przemieszczenia trawieńca. Poprzez zanieczyszczone błony płodowe może dojść do zapalenia układu moczowego lub mastitis. Zapalenie wymienia najczęściej występuje, gdy zanieczyszczone elementy łożyska oraz patologiczny wypływ z dróg rodnych mają ciągły kontakt z gruczołem mlekowym.

Pójło porodowe – dobra praktyka

Pytamy lekarza weterynarii, jak jeszcze hodowca możne pomóc krowie z zatrzymanym łożyskiem. – Okres tuż po porodzie stanowi dla krowy ogromny stres oraz duży wydatek energetyczny. Aby ograniczyć występowanie chorób metabolicznych oraz zaburzeń pokarmowych, dobrym rozwiązaniem jest podanie bezpośrednio po porodzie pójła poporodowego (z wiadra lub poprzez drench). Zawiera ono substancje energetyczne, witaminowo-mineralne oraz probiotyczne – odpowiada lek. wet. Marcin Korościk. Informuje, że po wypiciu pójła przedżołądki po porodzie wracają na swoje miejsce oraz zostaje przywrócona równowaga elektrolitowa i energetyczna w organizmie zwierzęcia. W opinii rozmówcy warto również podać doustnie preparaty zawierające w swoim składzie wapń, a także fosfor i magnez, co w znacznym stopniu poprawia bilans tych pierwiastków po porodzie oraz ułatwia profilaktykę porażenia poporodowego.

Leczenie

Lekarz wet. Marcin Korościk wymienił dwie metody terapeutyczne: radykalną i zachowawczą. Metoda radykalna, obecnie rzadko stosowana, polega na ręcznym odejmowaniu łożyska i na ogół powiązana jest z podawaniem leków zapobiegających zakażeniu. Aktualnie praktykowana metoda zachowawcza polega na zaniechaniu ręcznego odkładania błon płodowych, a stosowaniu jedynie środków farmakologicznych, mających zabezpieczyć macicę przed zakażeniem oraz pomóc w wyparciu tych błon. Najczęściej podawane są (przez 3–7 dni) cefalosporyna, leki przeciwzapalne oraz analogi PGF2α o zerowej karencji na mleko.

Jak zapobiegać?

Rozmówca, w celu uniknięcia lub zminimalizowania występowania zatrzymania łożyska w drogach rodnych krów, zaleca podjęcie następujących działań:

• prowadzenie szczepień w kierunku chorób zakaźnych oraz monitoring stada;
• zachowanie zasad higieny podczas pomocy porodowej;
• utrzymanie higieny stanowisk i kojców porodowych na jak najwyższym poziomie (sprzątanie i dezynfekcja kojców po każdym porodzie);
• dobór odpowiedniego nasienia dla danej krowy, aby uniknąć zbyt dużych cieląt i trudnych porodów;
• właściwe zbilansowanie dziennej dawki pokarmowej – powinno to zapewnić zwierzętom odpowiednią ilość selenu i witamin oraz nie doprowadzić do nadmiernego otłuszczania krów.  