Poekstrakcyjna śruta rzepakowa w żywieniu bydła mlecznego i młodzieży hodowlanej
Rzepak jest najważniejszą rośliną oleistą uprawianą w Polsce. Aktualnie rzepak ozimy uprawiany jest na powierzchni ok. 1 mln hektarów. Nasiona rzepaku zawierają średnio ok. 46% tłuszczu, 20% białka oraz 8% włókna surowego w 1 kg suchej masy. Po wytłoczeniu oleju do zagospodarowania pozostają produkty uboczne przemysłu olejarskiego, w zależności od przyjętej technologii najczęściej jest to makuch rzepakowy lub poekstrakcyjna śruta rzepakowa.
tekst: Izabela Sitek
Pasze rzepakowe mogą być stosowane w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich: bydła, koni, trzody chlewnej, drobiu oraz małych przeżuwaczy, przy czym dopuszczalny udział pasz rzepakowych w dawkach dla bydła jest większy niż w przypadku drobiu czy świń. Spowodowane jest to głównie obecnością substancji antyodżywczych (w rzepaku są to: glukozynolany, fityny, synapina oraz kwas erukowy, które w przypadku przeżuwaczy są częściowo rozkładane w żwaczu) oraz stosunkowo wysoką zawartością włókna surowego w porównaniu z poekstrakcyjną śrutą sojową.
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa – jak powstaje?
Przemysłowy przerób nasion w zakładach olejarskich opiera się na kilku etapach: czyszczeniu oraz rozdrobnieniu materiału, kondycjonowaniu w temperaturze ok. 80–95°C, tłoczeniu w prasach wysokociśnieniowych, ekstrakcji oleju rozpuszczalnikami pochodzenia organicznego, tostowaniu oraz finalnie na usunięciu rozpuszczalnika za pomocą pary wodnej. Tak uzyskany produkt należy wysuszyć i schłodzić.
Prawidłowo przeprowadzona obróbka termiczna dodatkowo powoduje zmniejszenie ilości substancji antyodżywczych występujących w paszy i zwiększa ilość białka nieulegającego rozkładowi w żwaczu.
Skład chemiczny i wartość pokarmowa poekstrakcyjnej śruty rzepakowej
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest paszą zaliczaną do grupy wysokobiałkowych, zawartość białka w niej może wynosić nawet do 38% w 1 kg suchej masy. Oprócz ilości białka w paszy niezmiernie ważny jest jego skład aminokwasowy. Poekstrakcyjna śruta rzepakowa w porównaniu z innymi paszami białkowymi charakteryzuje się wysoką zawartością metioniny – jednego z aminokwasów limitujących produkcję mleka.
Do tej pory uważano, że ilość białka nieulegającego rozkładowi w żwaczu w przypadku standardowej śruty rzepakowej wynosi ok. 25–30%, jedne z nowszych doświadczeń sugerują, że ilość białka by pass może wynosić nawet do 45%.
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest cenną paszą białkową, niektóre źródła literaturowe wskazują, że jej udział w dawkach dla krów wysokowydajnych może wynosić nawet 4,5 kg/sztukę/dzień. Zalecany udział śruty rzepakowej w mieszankach dla krów w laktacji wynosi ok. 30%, a dla opasów nawet 40%. Niektórzy autorzy twierdzą, że poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest w stanie zupełnie zastąpić soję w dawkach dla krów mlecznych, bez negatywnego wpływu na ich wyniki produkcyjne oraz zdrowotność, co coraz częściej spotyka się w praktyce terenowej.
Warto również wprowadzać pasze rzepakowe w żywieniu cieląt i młodzieży hodowlanej, zalecenia wskazują na 10–15% w mieszankach dla cieląt np. typu suchy TMR. Najnowsze badania UR w Krakowie wykazały, że udział śruty rzepakowej w mieszankach dla cieląt nie pogarsza ich przyrostów ani nie powinien negatywnie wpływać na pobranie pasz treściwych, tylko bardzo wysoka (powyżej 30%) zawartość śruty rzepakowej w mieszankach może zmniejszać pobranie paszy treściwej przez cielęta, jednak już przy nieznacznie niższej zawartości tego komponentu problem ten nie występował. Dodatkowo przy częściowym zastąpieniu śruty sojowej śrutą rzepakową u cieląt rzadziej występowała biegunka niż przy żywieniu samą śrutą sojową. Poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest również najtrafniejszym wyborem, jeśli chcemy uzupełnić białko w dawce dla jałówek przed zacieleniem lub po nim, jeśli te dostają słabej jakości kiszonki z traw.
Zdecydowanie najwięcej kosztów w żywieniu przeżuwaczy generuje zakup pasz białkowych, co jest szczególnie odczuwalne, jeśli dysponujemy słabej jakości paszami objętościowymi. Mając na uwadze powyższe informacje oraz fakt, że śruta rzepakowa jest jednym z tańszych komponentów wysokobiałkowych, to właśnie ona powinna być podstawową paszą, która ma za zadanie uzupełnić białko w dawkach pokarmowych naszych krów.
