Wysłodki buraczane wartościowa pasza w żywieniu krów mlecznych
Wpływ suszy na rolnictwo stanowi w ostatnich latach poważny problem dla polskich rolników. Efektem tego zjawiska klimatycznego są zazwyczaj niskie plony oraz trudności w przygotowaniu odpowiedniej ilości i jakości pasz objętościowych w gospodarstwie. W takich przypadkach warto podjąć decyzję o zakupie wysłodków buraczanych, które mogą stanowić alternatywę przy niedoborze kiszonki z kukurydzy. Polska zajmuje trzecie miejsce w Europie pod względem produkcji buraków cukrowych. Jest to ok. 240 tys. hektarów rocznie. Szacuje się, że z jednej tony buraków produkuje się ok. 150 kg cukru i 250 kg wysłodków o zawartości suchej masy 20–26%.
tekst: Łukasz Drygiel
Na rynku wysłodki buraczane mogą występować w różnych formach. Najczęściej spotykane to wysłodki mokre i świeże o zawartości suchej masy 10–12%, wysłodki prasowane o zawartości suchej masy 20–26% oraz wysłodki suche melasowane lub niemelasowane o suchej masie wynoszącej ok. 90%.
Wysłodki buraczane charakteryzują się dużą koncentracją energii, wolno rozkładającej się w żwaczu. Głównym składnikiem tej paszy są węglowodany strukturalne: pektyny, celuloza i hemiceluloza, które wchodzą w skład NDF-u, odpowiadającego za prawidłowe trawienie i odżywienie krów mlecznych oraz zwiększanie produkcji tłuszczu w mleku. Krowy mleczne bardzo chętnie pobierają wysłodki, które polepszają smakowitość, pozytywnie wpływają na strukturę TMR-u i ograniczają możliwość sortowania poszczególnych elementów dawki przez zwierzęta. Zawartość pektyn w suchej masie wysłodków może wynosić 10–30%. Ich fermentacja przez bakterie żwaczowe jest dużo wolniejsza od skrobi, w efekcie zmniejsza to ryzyko występowania kwasicy żwacza. Krowa może pobierać więcej suchej masy, co pociąga za sobą większą wydajność mleczną, a ponadto, przy jej odpowiednim stosowaniu, zapobiegamy deficytowi energii, czyli także wystąpieniu ketozy.
Koszt zakupu wysłodków jest zróżnicowany. Cena rynkowa 25 t paszy o suchej masie 24% z transportem 100 km od cukrowni wynosi ok. 3,5 tys. zł, co daje nam koszt za 1 kg suchej masy 0,58 zł. Kupując wysłodki suche, musimy zapłacić 1,3–1,8 zł za 1 kg, co podnosi nam koszty żywienia. Sucha postać wysłodków jest jednak łatwa w magazynowaniu i przechowywaniu, w odróżnieniu od postaci mokrej.
Wysłodki buraczane prasowane pod względem energetycznym możemy porównywać z kiszonką z kukurydzy, jednakże dobrą praktyką jest zastosowanie tych dwóch pasz w dawce pokarmowej dla wysokowydajnych krów. Wysłodki buraczane posiadają wysoką zawartość potasu (0,6–0,8% w sm.) i wapnia (0,8–1,0% w sm.), a niską fosforu (ok. 0,1% w sm.), dlatego należy ograniczyć ich podawanie w okresie zasuszenia w kontekście zaburzeń gospodarki wapniowej.
Podczas stosowania wysłodków buraczanych bardzo ważne jest zbilansowanie dawki pokarmowej. Warto zlecić to doświadczonym i niezależnym doradcom żywieniowym. Takie możliwości daje nam Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, która już od piętnastu lat świadczy usługi w zakresie żywienia krów mlecznych.
Jak prawidłowo
zakiszać wysłodki buraczane?
Aby podawać wysłodki krowom, najpierw trzeba je zakisić. Do tego najlepiej nadają się wysłodki prasowane, zawierające ok. 24% suchej masy. Bardzo ważne jest szybkie napełnienie silosu lub uformowanie pryzmy i staranne ugniecenie materiału. Następnie należy niezwłocznie odciąć dostęp powietrza. Dobrą praktyką jest okrycie pryzmy najpierw cienką folią podkładową, w dalszej kolejności folią silosową odporną na promieniowanie UV. Całość należy obciążyć pisakiem, ziemią, workami lub oponami.
Pamiętajmy, że okres właściwego zakiszania trwa minimum sześć tygodni. Należy także zadbać o odpowiednie tempo wybierania kiszonki: zimą 20 cm/dzień, a latem 50 cm/dzień, dlatego formując szerokość pryzmy czy silosu, musimy ją dostosować do wielkości stada.
Bardzo dobrą metodą jest zakiszanie wysłodków buraczanych w foliowym rękawie. Technologia jest kosztowna, ale starty suchej masy i energii są minimalizowane poprzez szybkie odcięcie dostępu powietrza do zakiszanej masy, równomierne ugniecenie oraz mniejsze ryzyko wtórnej fermentacji dzięki małej powierzchni wybierania. Przy średnicy 1 m na długości 1 mb składuje się ok. 1 t prasowanych wysłodków.
Wysłodki buraczane są odpadem przemysłu spożywczego, nie ma możliwości wykorzystania ich w żywieniu ludzi. Jednakże jest to idealny surowiec w żywieniu krów, które skutecznie przetwarzają je na mleko i mięso. Skarmianie tego typu pasz znacząco ogranicza emisję gazów cieplarnianych, dlatego dla klimatu i środowiska zwierzęta są szansą, a nie zagrożeniem.
