Analiza wartości hodowlanej 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych

Trzy razy do roku na łamach czasopisma „Hodowla i Chów Bydła” publikujemy analizę wartości hodowlanej buhajów rasy HF biorących udział w polskich programach selekcyjnych i wpisanych do polskich ksiąg hodowlanych. W tym numerze już po raz trzeci przedstawiamy szczegółową analizę subpopulacji 100 najlepszych buhajów ocenionych w kraju lub przeliczonych przez Interbull, wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych: indeksu syntetycznego PF, podindeksu produkcyjnego, podindeksu pokrojowego, podindeksu płodności, wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych i wartości hodowlanej dla długowieczności. Dane do analizy pochodzą z sezonu oceny wartości hodowlanej buhajów 2019/2.

tekst: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM

Liczbę buhajów pochodzących z poszczególnych krajów na listach top 100, sklasyfikowanych wg polskiego indeksu selekcyjnego PF (produkcja i funkcjonalność) oraz jego składowych, przedstawia tabela nr 1. Jeśli weźmiemy pod uwagę wszystkie sześć subpopulacji najlepszych buhajów, to mamy w nich zwierzęta pochodzące z 18 krajów. Najwięcej jest buhajów amerykańskich (176–29,3%), następnie niemieckich (94–15,6%), francuskich i kanadyjskich (po 75–12,5%) i holenderskich (71–11,8%). W poprzednim roku, gdy wykonywaliśmy analizę po ocenie grudniowej 2017 roku, najwięcej buhajów pochodziło z Niemiec (158), Stanów Zjednoczonych (107), Francji (87) i Holandii (78). Oznacza to, że buhaje pochodzące z tych krajów najlepiej spełniają warunki celu hodowlanego polskiej hodowli dla rasy HF. Polska, mająca 7 buhajów, zajmuje dwunaste miejsce wśród 18 krajów, których buhaje znajdują się na listach top 100. Pozycję Polski należy odnieść do wielkości populacji bydła HF w Polsce, która plasuje nas w światowej czołówce.

Klasyfikacja według indeksu selekcyjnego PF (tab. 2)
Indeks selekcyjny PF (produkcja i funkcjonalność) pokazuje cel hodowlany dla rasy HF w Polsce i jest najważniejszym kryterium selekcyjnym. W ocenie 2019/2 100 najlepszych buhajów w rankingu uszeregowanym pod względem indeksu PF miało średni indeks na poziomie 155 jednostek. W top 100 znalazło się 27 buhajów amerykańskich, 25 buhajów z Kanady i 25 z Niemiec.

Niestety, Polska nie ma w tym zestawieniu ani jednego buhaja. Najlepszy polski buhaj zajmuje sto trzynastą pozycję w rankingu, z indeksem PF równym 153 jednostki.

Klasyfikacja według podindeksu produkcyjnego (tab. 3)
W Polskim indeksie selekcyjnym produkcja stanowi aż 40%. Dlatego buhaje, które są w czołówce rankingu uplasowanego pod względem indeksu PF, należą do tych, które przekazują na córki wysoką produkcję mleka. W klasyfikacji buhajów pod względem podindeksu produkcyjnego również przodują Amerykanie, którzy mają aż 40 buhajów. Za nimi, podobnie jak w poprzednim zestawieniu, jest Kanada – z 21 buhajami. Na trzecim miejscu są Niemcy – z 17 buhajami. Polska w tym rankingu ma dwa buhaje.

Klasyfikacja według podindeksu pokrojowego (tab 4)
Pokrój stanowi 25% polskiego indeksu selekcyjnego PF.

Największą liczbę buhajów na top liście uszeregowanej pod względem pokroju ma, podobnie jak w poprzednim roku, Francja – 38 buhajów. Na drugim miejscu są Niemcy – 16 buhajów, a na trzecim Kanada – 14 buhajów. Polskie buhaje uplasowały się poza czołówką top listy. Warto zwrócić uwagę, że wybitne pokrojowo buhaje kanadyjskie są przeciętne pod względem głównego indeksu selekcyjnego PF. Jest to dowód, że nie zawsze buhaje z czołówki listy rankingowej są kompletne pod względem innych parametrów hodowlanych. Dlatego ważne jest, żeby szczegółowo analizować oceny wartości hodowlanej buhajów oraz przy kojarzeniach wykorzystywać komputerowe dobory.

Klasyfikacja według podindeksu płodności (tab. 5)
Poprawa płodności u samic bydła rasy HF stanowi ważny cel hodowlany dla większości hodowców w Polsce i na świecie. Wraz z dużym postępem, jeśli chodzi o ilość mleka, na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie pogorszyła się płodność samic. W polskim indeksie selekcyjnym podindeks płodności stanowi 15%.

W subpopulacji 100 najlepszych pod względem podindeksu płodności buhajów są zwierzęta pochodzące aż z 11 krajów:
• z USA – 34 buhaje,
• z Danii – po 18 buhajów,
• z Holandii – 12 buhajów.

W rankingu najlepszych pod względem płodności buhajów z polskich hodowli pochodzą dwa buhaje.

Większość buhajów o wysokich wartościach hodowlanych dla cech płodności ma bardzo niską wartość indeksu selekcyjnego PF, co po raz kolejny potwierdza, jak ważna jest szczegółowa analiza informacji o buhaju przy podejmowaniu decyzji o kojarzeniach.

Klasyfikacja według
wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych (tab. 6)
Wartość hodowlana dla zawartości komórek somatycznych stanowi 10% w indeksie selekcyjnym produkcja i funkcjonalność (PF).

W grupie 100 buhajów z najwyższą wartością hodowlaną dla zawartości komórek somatycznych występują buhaje aż z 14 krajów, a ich średnia wartość hodowlana wynosi 131 jednostek. Najwięcej buhajów jest pochodzenia francuskiego (24), następnie holenderskiego (19). Wysoką wartość hodowlaną dla komórek somatycznych mają również buhaje pochodzące z Niemiec i Stanów Zjednoczonych – po 16 buhajów na liście top 100.

Na liście 100 najlepszych buhajów sklasyfikowanych pod względem wartości hodowlanej dla KS znajduje się jeden buhaj pochodzący z polskiej hodowli.

Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla długowieczności (tab. 7)
Wraz ze wzrostem wydajności krów skraca się okres ich użytkowania. Dlatego bardzo ważna jest poprawa tzw. długowieczności krów. W indeksie PF stanowi ona 10%.

W subpopulacji 100 najlepszych buhajów pod względem wartości hodowlanej dla długowieczności pierwsze miejsce, podobnie jak poprzednio, zajmują Stany Zjednoczone – z 47 buhajami. Niemcy i Holandia mają po 15 buhajów.

W rankingu top 100 buhajów z najwyższą długowiecznością Polska ma tylko dwa buhaje.

Top 10 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej
Tabela 8. przedstawia rankingi 10 najwyżej ocenionych buhajów wg indeksu selekcyjnego PF i jego składowych. W sumie we wszystkich sześciu rankingach top 10 najwięcej buhajów mają Niemcy (15), na drugim miejscu jest USA (14), a na trzecim Francja (10). Buhaje pochodzące z Polski nie występują w żadnym z analizowanych rankingów top 10.

Podsumowanie
Analiza populacji 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według sześciu polskich kryteriów selekcyjnych pokazuje, że:
• dominują, w zależności od kryteriów, buhaje z USA, Kanady, Niemiec, Francji i Holandii;
• buhaje z USA są w czołówce pod względem produkcji, płodności i długowieczności;
• buhaje francuskie to zwierzęta pokrojowe i poprawiające somatykę;
• polskie buhaje są, niestety, poza czołówką, co jest wynikiem niskich nakładów na programy selekcyjne buhajów: mała liczba zwierząt genotypowanych, słabe wykorzystanie biotechnologii rozrodu itp.

Wyniki te pokazują, że dobór buhajów jest istotnym elementem pracy hodowlanej, który pozwala precyzyjnie wybrać ojców przyszłego pokolenia samic. 

Źródło danych:
cgen.pl/indeksy/ocena/buhaj/ranking