Badania gleb na zasobność składników pokarmowych – schematy

Nawożenie upraw jest jednym z najważniejszych czynników plonotwórczych, a jego koszt to niemal 50% wszystkich kosztów uprawy. Przy obecnych cenach nawozów nie ma mowy o wysiewaniu ich według utartych schematów, obowiązujących od lat w danym gospodarstwie. Ustalony plan nawożenia na podstawie wyników z analiz chemicznych gleb to dzisiaj konieczność ekonomiczna.

tekst: Jarosław Walczak, doradca ogólny PFHBiPM

Badanie gleb powinien wykonać każdy rolnik minimum raz na trzy lata, zawsze po okresie intensywnej suszy czy intensywnych, częstych opadach. Niestety w Polsce wykonuje się bardzo mało analiz chemicznych gleb. Według badań statystycznych robi to zaledwie 10% rolników, a z tego ponad połowa próbek obarczona jest błędem z tytułu niewłaściwego pobrania materiału. Analizy gleby wykonują okręgowe stacje chemiczno-rolnicze, które swoim zasięgiem obejmują obszar całego kraju. Najczęściej wykonywane badanie to oznaczenie pH (od niego zależy dostępność składników pokarmowych dla roślin) i zawartości podstawowych makroelementów, takich jak fosfor, potas, magnez.

Pobieranie próbek gleby można wykonać po żniwach lub jesienią przed nawożeniem albo wczesną wiosną przed wysiewem nawozów mineralnych i organicznych. Aby próbki były pobrane prawidłowo i wyniki dały odpowiedź, ile jakich nawozów trzeba wysiać, należy dostosować się do kilku najważniejszych zasad obowiązującej instrukcji (opracowanej na podstawie PN-R-04031:1997):

1. Przed przystąpieniem do pobierania należy sporządzić szkic pól, z których pobieramy próbki.
2. Na polach tych należy zakreślić zasięg powierzchni uprawianych roślin (okopowe, zboża, trawy).
3. Powierzchnia użytku przypadająca na próbkę ogólną, przy wyrównanej pod względem glebowym powierzchni i zbliżonym ukształtowaniu terenu, nie może przekroczyć 4 ha.
4. Próbkę należy przygotować oddzielnie dla każdej uprawy.
5. Próbki ogólne powinny być zaznaczone na szkicu, opatrzone kolejnymi numerami wraz z określeniem powierzchni pola, którą reprezentują. Próbki z użytków zielonych muszą być oznaczone (oprócz numeru) symbolem X.
6. Aby sporządzić próbkę ogólną, należy pobrać do 20 próbek pierwotnych według schematu nr 1.
7. Próbka ogólna powinna ważyć około 0,5 kg.
8. Próbki pierwotne pobiera się laską glebową (dopuszcza się inne narzędzia gwarantujące pobranie reprezentatywnej próbki, np. szpadel) z wierzchniej warstwy gleby, 0–20 cm na glebach ornych i 5–20 cm na użytkach zielonych, kolejno wykonując czynności:
   • w miejscu pobierania próbki pojedynczej świeżo zaoraną rolę przydeptać;
   • pionowo ustawić laskę do powierzchni gleby;
   • wcisnąć laskę do oporu na wysokość poprzeczki (20 cm);
   • wykonać pełny obrót i wyjąć laskę;
   • zawartość zasobnika przenieść do skrobaczki (wiaderka);
   • po pobraniu próbek całość wymieszać i napełnić kartonik lub woreczek.
9. Próbek nie należy pobierać:
   • na obrzeżach pola poniżej 5 m (z reguły słabsze nawożenie);
   • w miejscach po stogach, pryzmach, kopcach;
   • w rowach, bruzdach, kretowiskach;
   • w zagłębieniach i ostrych wzniesieniach terenu (w razie potrzeby wzniesienie potraktować jak oddzielną działkę).
   • Zwrócić uwagę na zgodność oznaczeń zawartych na opakowaniu próbki z jej odpowiednikiem na szkicu pola.
10. Próbki tak opisane wraz ze szkicem gospodarstwa i danymi adresowymi dokładnie zapakować (podwójna folia) i dostarczyć do SCHR.

Ponieważ właściwości gleby są zmienne, nawet w obrębie jednego niewielkiego pola, prawidłowe pobranie próbek ma kluczowe znaczenie. Analizy obarczone błędem z powodu źle pobranych prób wskażą błędną diagnozę, wskutek czego ustalimy niewłaściwe nawożenie, co przy obecnych cenach nawozów jest niedopuszczalne. Aby uniknąć błędów, wystarczy przestrzegać wyżej wymienionych zasad. 