Co w Sejmie piszczy 2024/07

Tym razem w sejmie nie za wiele stricte o działalności rolniczej, pojawił się jednak projekt ustawy dotyczący zmian w ustawach środowiskowych. Ten legislacyjny KOLOS z natury jest bardzo nieprzyjazny w lekturze, zatem postaram się wskazać jego najważniejsze zmiany w sposób zrozumiały i odpowiedni dla branży.

tekst: Michał Korytko

Nowelizacje skupiają się na wyznaczaniu nowych środków i budżetów w celu rozpoczęcia działań związanych z ochroną środowiska. Trudno nie zauważyć, że ukierunkowane są głównie na przeciwdziałanie negatywnym skutkom w miastach, w mniejszym stopniu na terenach wiejskich, lecz istotne dla rolników z punktu widzenia ich działalności może być podjęcie działań w celu poprawienia retencji wody w Polsce. Problem bardzo niskiej retencji wodnej w naszym kraju zauważany był już od lat, mamy pod tym względem jedne z najgorszych wyników w Europie. Zatrzymywanie i gromadzenie wody opadowej lub roztopowej w zbiornikach naturalnych lub sztucznych ma istotne znaczenie dla rolnictwa.

Retencja wody tak pomaga w rolnictwie:

• zapewnia stały dostęp do wody – dzięki retencji rolnicy mają dostęp do wody w okresach suszy, zgromadzona woda może być wykorzystywana do nawadniania upraw, co pozwala utrzymać produkcję rolną nawet w trudnych warunkach pogodowych;
• poprawia jakość gleby – retencja wody pomaga utrzymać odpowiednią wilgotność gleby, co jest kluczowe dla zdrowia roślin, wilgotna gleba sprzyja bowiem lepszemu wchłanianiu składników odżywczych przez rośliny, co przekłada się na wyższe plony;
• zmniejsza erozję gleby – zatrzymywanie wody w zbiornikach retencyjnych zmniejsza prędkość spływu powierzchniowego (pomaga to zapobiegać erozji gleby), stabilne gleby są mniej narażone na wypłukiwanie składników odżywczych i bardziej produktywne;
• chroni przed powodziami – systemy retencji mogą pomóc w zarządzaniu nadmiarową wodą podczas intensywnych opadów, redukując ryzyko powodzi, mniejsze straty związane z powodziami oznaczają mniejsze szkody dla upraw i infrastruktury rolniczej;
• zapewnia recykling wody opadowej – zbieranie wody opadowej i jej późniejsze wykorzystanie do nawadniania upraw jest ekologicznym rozwiązaniem, które redukuje zapotrzebowanie na wodę z innych źródeł, takich jak studnie głębinowe czy rzeki;
• stabilizuje mikroklimat – zbiorniki wodne mogą wpływać na lokalny mikroklimat, zwiększając wilgotność powietrza i obniżając temperatury w okresach upałów, co sprzyja lepszym warunkom do wzrostu roślin.

Projekt nowelizacji ustawy o prawie ochrony środowiska zakłada wprowadzenie wielu zmian, również w szeregu innych ustaw, aby wspierać przedsięwzięcia prośrodowiskowe zarówno na szczeblu centralnym, jak i samorządowym. Skupia się na adaptacji do zmian klimatu, poprawie jakości powietrza oraz usprawnieniu zarządzania emisjami.

Proponowane przepisy mają na celu ograniczenie negatywnego wpływu sektora mieszkaniowego na jakość powietrza i efektywniejsze wykorzystanie narzędzi finansowych do tego przeznaczonych.
Główne cele ustawy obejmują wprowadzenie rozwiązań wzmacniających ekologiczne i klimatyczne transformacje miast. Miasta są miejscami, gdzie koncentrują się wyzwania cywilizacyjne, i najbardziej wrażliwymi na zmiany klimatu. Kryzys klimatyczny wpływa na rozwój miast i jakość życia mieszkańców, stanowiących ok. 60% populacji Polski.

W celu rozwiązania tych problemów wprowadzono następujące zmiany:

• wyodrębnienie środków w budżecie obywatelskim na projekty ochrony środowiska miejskiego, zwiększające powierzchnię biologicznie czynną oraz retencję wód opadowych i roztopowych;
• uwzględnienie w polityce rozwoju województwa działań na rzecz ochrony klimatu i adaptacji do zmian klimatu;
• wprowadzenie obowiązku opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu dla miast powyżej 20 tys. mieszkańców;
• uznanie działań zmniejszających podatność na zmiany klimatu za kluczowy element polityki przestrzennej;
• doprecyzowanie przepisów dotyczących oceny oddziaływania na środowisko obejmujących analizę podatności przedsięwzięcia na zmiany klimatu zgodnie z dyrektywą 2014/52/UE.

Miasta są miejscem, gdzie koncentrują się współczesne wyzwania cywilizacyjne i są one najbardziej podatne na zmiany klimatu.

Aby rozwiązać te problemy, zdecydowano się na wprowadzenie zmian, które obejmują:

• wyodrębnienie środków w budżecie obywatelskim na projekty ochrony miejskiego środowiska przyrodniczego zwiększające powierzchnię biologicznie czynną oraz retencję wód opadowych i roztopowych;
• uwzględnienie w polityce rozwoju województwa działań na rzecz ochrony klimatu i adaptacji do zmian klimatu;
• wprowadzenie obowiązku opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu dla miast powyżej 20 tys. mieszkańców;
• uznanie działań zmniejszających podatność na zmiany klimatu za kluczowy element polityki przestrzennej;
• doprecyzowanie przepisów dotyczących oceny oddziaływania na środowisko obejmujących analizę podatności przedsięwzięcia na zmiany klimatu zgodnie z dyrektywą 2014/52/UE.

W ramach uzgodnień międzyresortowych potwierdzono wcześniejsze ustalenia Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwa Infrastruktury dotyczące projektu ustawy o inwestycjach przeciwdziałających skutkom suszy. Ustalono, że zakres ustawy zostanie rozszerzony o element tzw. specustawy suszowej, który zwolni z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę bezodpływowych zbiorników na wody opadowe i roztopowe. Zmiany te uproszczą przepisy, co wspomoże działania związane z małą retencją, w tym realizację programu priorytetowego Moja Woda.

Projekt ustawy wprowadza także mechanizmy wspierające realizację przedsięwzięć proekologicznych w miastach i na innych obszarach kraju z przekroczeniami norm jakości powietrza. Zmiany obejmują wydłużenie czasu na realizację działań naprawczych określonych w programach ochrony powietrza oraz poprawę warunków realizacji programu Stop Smog i programu priorytetowego Czyste Powietrze. Programy te wspierają m.in. wymianę urządzeń grzewczych na niskoemisyjne, likwidację starych systemów grzewczych oraz przyłączanie do sieci ciepłowniczej, elektroenergetycznej lub gazowej, a także termomodernizację budynków jednorodzinnych. Dzięki nowym przepisom usprawni się realizacja tych programów, co przyczyni się do poprawy jakości powietrza i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Projekt ustawy zmienia również termin opracowania przez zarząd województwa projektu aktualizacji programu ochrony powietrza oraz doprecyzowuje sposób ustalania wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu z gospodarstwa rolnego na potrzeby wydania zaświadczenia o dochodach.
Zmiany w ustawie o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków pozwolą na dostosowanie programu Stop Smog do aktualnych realiów ekonomicznych, zwiększając koszty realizacji przedsięwzięć niskoemisyjnych i zmniejszając zaangażowanie finansowe gmin. W celu usprawnienia programu Stop Smog zlikwidowano kryterium majątkowe beneficjenta końcowego, pozostawiając jedynie kryterium dochodowe, analogicznie do programu priorytetowego Czyste Powietrze.

Wprowadzono również zmiany w ustawie o systemie zarządzania emisjami, które mają na celu uporządkowanie zadań wykonywanych przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Zmiany te pozwolą na usprawnienie pracy KOBiZE oraz na elastyczniejsze wykonywanie zadań ustawowych, w tym wydłużenie okresu przygotowania dokumentów i raportów dotyczących emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń powietrza. Proponowane zmiany precyzują przepisy dotyczące aktualizacji „Krajowego programu ograniczania zanieczyszczenia powietrza”, umożliwiając aktualizację jedynie strategii i środków redukcji emisji, gdy istnieje ryzyko niespełnienia krajowych celów redukcyjnych. Dokumenty te służą monitorowaniu działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczeń powietrza i emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększania odporności ekosystemów, również na terenach zurbanizowanych.