Stado OnLine w ocenie naukowców

Program SOL jest pomocny nie tylko w organizacji dnia pracy w oborze, może służyć także do monitorowania poprawności żywienia, występowania zaburzeń metabolicznych oraz zdrowia i rozrodu stada.

TEKST I ZDJĘCIA: RYSZARD LESIAKOWSKI

Ubiegłoroczne Podlaskie Forum Bydła w Piątnicy było okazją do zaprezentowania hodowcom nowego programu do zarządzania stadem o nazwie Stado OnLine – w skrócie SOL. Zanim trafił do użytkowników, był testowany przez ok. 140 tzw. testerów, którzy zgłaszali zauważone niedoskonałości. Z funkcjami programu zapoznało się także trzech naukowców, którzy swoimi spostrzeżeniami podzielili się z uczestnikami wspomnianego Forum.

Nie chciałem spędzić kilkudziesięciu godzin z programem SOL, ale ten program wciąga. Jest profesjonalnie przygotowany – powiedział prof. Włodzimierz Nowak

Analiza żywienia jako element zarządzania stadem
– Nie chciałem spędzić kilkudziesięciu godzin z programem SOL, ale ten program wciąga. Jest profesjonalnie przygotowany i intuicyjny w obsłudze – powiedział prof. Włodzimierz Nowak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. W jego opinii, choć nie jest to program żywieniowy, posiada kilka elementów umożliwiających pośrednio kontrolę poprawności żywienia. Podkreślił, że SOL jest elastyczny, to znaczy, że użytkownik może dodawać do niego nowe elementy. Naukowiec zwrócił uwagę na monitorowanie żywienia krów zasuszonych, świeżo wycielonych i w okresie laktacji. Odnosząc się do krów zasuszonych, uznał za celowe sprawdzanie następujących wskaźników:
• kondycji BCS na początku zasuszenia, która powinna wynosić 2,75–3,25 pkt BCS;
• parametrów żywienia podstawowego w okresie zasuszenia właściwego i w okresie przejściowym, tj. na 3 tygodnie przed wycieleniem (parametry: % ogólnego białka w SM, % NDF w SM, % skrobi w SM, pobranie SM);
• parametrów żywienia mineralnego w aspekcie zapobiegania hipokalcemii w okresie zasuszenia właściwego i w okresie przejściowym (parametry: % Ca w SM, % K w SM, % Mg w SM, % P w SM);
• pH moczu na ok. 7 dni przed porodem, 1 tydzień po wprowadzeniu do dawki soli anionowych (umożliwia to sprawdzenie skuteczności podawania tego dodatku paszowego);
• pobrania suchej masy na ok. 5 dni przed porodem (powinno wynosić pow. 10 kg);
• w dniu wycielenia – oceny przebiegu porodu w 6-punktowej skali PFHBiPM;
• analizy dobrostanu.

Na początku laktacji (grupa trans po wycieleniu) prof. Włodzimierz Nowak zaleca monitorowanie następujących parametrów:
• w pierwszym dniu laktacji – kondycji BCS, temperatury ciała, sprawdzenie żywienia podstawowego (% ogólnego białka w SM, % NDF w SM, % skrobi w SM);
• pobrania SM w 21. dniu – powinno wynosić pow. 20 kg;
• czasu inwolucji macicy – powinien być krótszy niż 28 dni;
• odsetka zatrzymania łożyska – mniej niż 5%;
• odsetka zaburzeń metabolicznych – mniej niż 5%;
• składu chemicznego mleka do 30. dnia po porodzie (% białka, % tłuszczu, % laktozy, zawartość mocznika);
• w ciągu pierwszych 14 dni laktacji, gdy są problemy z płodnością, wskazane jest sprawdzenie wskaźników biochemicznych krwi (BHBA – kwas beta-hydroksymasłowy (mniej niż 1,4 mmol/l) oraz WKT – wolne kwasy tłuszczowe (mniej niż 0,7 mmol/l).
– Warto wpisywać wyżej wymienione parametry do programu SOL i porównywać je z wartościami rekomendowanymi w celu łatwiejszego wyciągania wniosków – powiedział prof. Włodzimierz Nowak. Podkreślił, że SOL ułatwia podejmowanie trafnych decyzji, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia wydajności życiowej krów, która decyduje o rentowności produkcji mleka. Zdaniem naukowca SOL pomaga w rozwiązywaniu problemów przyczyn brakowania krów, do których zaliczył: bezpłodność, eliminację krów ze stada do 60. dnia laktacji, choroby wymienia, kulawizny i niską wydajność mleczną. Prelegent z Poznania pochwalił twórców programu SOL za intuicyjną obsługę aplikacji i jej dużą elastyczność w dostosowaniu się do potrzeb użytkownika. Szczególną uwagę zwrócił na bardzo prosty sposób rejestracji i interpretacji kondycji krów BCS. Zasugerował, aby w przyszłości wzbogacić program o kwestie związane z odchowem cieląt i młodzieży. – Miarą sukcesu wdrożenia SOL będzie poprawa opłacalności produkcji mleka przez zwiększenie wydajności życiowej krów. Obecna postać tego programu jest dobrym początkiem, a jego twórcy są otwarci na opinie użytkowników – powiedział prof. Włodzimierz Nowak.

W opinii prof. Zygmunta M. Kowalskiego program SOL, z uwagi na swoją funkcjonalność i elastyczność, będzie w przyszłości podstawą współpracy między hodowcą, zootechnikiem, lekarzem weterynarii i doradcą

SOL w monitorowaniu zaburzeń metabolicznych
– Inicjatywa opracowania programu do zarządzania stadem jest godna pochwały. Jednocześnie gratuluję twórcom SOL obecnej funkcjonalności programu – powiedział prof. Zygmunt M. Kowalski z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Poinformował, że oceniając użyteczność programu, sprawdził jego przydatność do monitorowania zaburzeń metabolicznych w gospodarstwach, z którymi współpracuje.
– Monitorowanie jest analizą danych. Aby nimi dysponować, trzeba rejestrować zdarzenia. Hodowca podaje mi wyniki, ja je analizuję, następnie wspólnie szukamy przyczyn i zastanawiamy się, dlaczego tak się dzieje – relacjonował prelegent z Krakowa. Zdaniem naukowca dużo potrzebnych informacji dostarcza raport RW-11. Zawiera dane o występowaniu ketoz w stadzie, z podziałem na ketozę typu I i II. W poszukiwaniu przyczyn występowania ketozy prof. Zygmunt M. Kowalski analizuje także inne dane, których dostarczają hodowcy. Jest to np. średnia wydajność poszczególnych krów za ostatnie 7 dni doju i w 7. dniu w grupie mlecznic do 30. dnia laktacji po porodzie. Interesuje się także jakością siary, zawartością ciał ketonowych, liczbami martwych porodów, zatrzymań łożyska, zalegań poporodowych. – Z tych danych powstaje obraz stada – konkluduje naukowiec. Informuje, że zebrane dane otrzymuje od hodowców zestawione w arkuszu kalkulacyjnym Excel. – Te informacje można z powodzeniem zbierać za pomocą programu SOL. To jest jeszcze łatwiejsze, ponieważ udostępnione są w nim raporty wynikowe. Co ważne, w SOL jest możliwość automatycznego sporządzania list zwierząt według różnych parametrów, np. listy krów, u których wystąpiła ketoza typu I – relacjonował prof. Zygmunt M. Kowalski. W jego opinii ważna jest analiza występowania chorób metabolicznych w całym stadzie, co oferuje program SOL w zakładce „Analiza występowania chorób”. Wymieniona jest m.in. ketoza, z podziałem na formę kliniczną i subkliniczną. Niezmiernie ważna jest informacja o skali występowania ketoz w stadzie, czyli jaki jest to odsetek krów. To samo dotyczy zalegania poporodowego. – W programie SOL zaleganie poporodowe jest wymienione w pozycji „Pozostałe choroby i zaburzenia”. Choroba ta jest problemem w wielu stadach, dlatego powinna figurować jako oddzielne schorzenie, podobnie jak ketoza – sugerował prof. Zygmunt M. Kowalski.

Poinformował, że w stadach, którymi się opiekuje, szuka krów ryzyka, tj. takich, które mogą stwarzać problemy w aspekcie chorób metabolicznych. Gdy w stadzie są takie sztuki, naukowiec proponuje hodowcy działania prewencyjne. – Krowy ryzyka to krowy w okresie zasuszenia. W pracy doradczej, posługuję się kilkunastoma parametrami, które decydują, czy krowa zapadnie na choroby metaboliczne po wycieleniu. Część tych parametrów znajduje się w SOL. Ponadto w tym programie te kilkanaście wskaźników mogę przyjąć jako procedurę, czyli schemat postępowania, aby wytypować krowy ryzyka – powiedział prelegent z Krakowa. Jego zdaniem w przyszłości podstawą współpracy hodowcy, lekarza weterynarii, zootechnika i doradcy będzie program SOL.

Zachęcam do korzystania z programu SOL, ponieważ umożliwia szybką ocenę sytuacji rozrodu w stadzie. Posiada też wiele innych funkcjonalności – powiedział prof. Jan Twardoń

Zarządzanie zdrowiem i rozrodem stada w SOL
– W produkcji mleka dążymy do uzyskania raz w roku cielęcia i wysokiej mleczność. To jest możliwe dzięki umiejętnemu zarządzaniu. Jednakże jest to coraz trudniejsze z uwagi na systematycznie rosnącą liczebność stad. W tej sytuacji pomocne są programy do zarządzania stadem, będące nowoczesnymi narzędziami informatycznymi. Dostarczają one danych o pojedynczych zwierzętach, grupach zwierząt i całym stadzie – powiedział prof. Jan Twardoń z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Podkreślił, że SOL umożliwia wygodne i szybkie ocenianie wyników oraz wyciąganie wniosków. Aby to było możliwe, konieczne jest systematyczne rejestrowanie zdarzeń, np. takich jak urodzenie cielęcia, termin wystąpienia pierwszej rui po wycieleniu, termin krycia, wynik badania na ciążę, przebieg porodu (czy doszło do zatrzymania łożyska).

– W programie SOL, w module „Zdrowie”, jest m.in. zakładka „Analizy”, zawierająca część dotyczącą rozrodu, w której podane są wskaźniki płodności. Wskaźniki te mogą dotyczyć jednego zwierzęcia lub średniej dla stada, najlepiej w okresie jednego roku. Uzyskane parametry rozrodu trzeba odnieść do wartości rekomendowanych – powiedział prelegent. Prof. Jan Twardoń omówił następujące wskaźniki płodności:
• okres międzyciążowy – dni od porodu do zacielenia (optymalnie powinien wynosić 90 dni, przy bardzo wysokich wydajnościach nie powinien przekraczać 110 dni);
• okres miedzywycieleniowy – dni między wycieleniami (krowa powinna cielić się raz w roku);
• wskaźnik ciąży (indeks zacielania) – liczba kryć do uzyskania jednej ciąży (wartość rekomendowana 1–1,6);
• indeks inseminacyjny – liczba inseminacji wszystkich jałówek i krów (ciężarnych i w trakcie krycia) w ciągu jednego roku (wartość rekomendowana 1,7–2,0);
• brakowanie samic z powodu niepłodności (do 5%);
• pierwsza inseminacja po porodzie (do 60.–70. dnia po wycieleniu, krowy powinny być kryte w drugiej rui po porodzie);
• czas spokoju płciowego – dni wystąpienia pierwszej rui po porodzie (optymalnie 30–39 dni);
• okres usługi – dni od pierwszej inseminacji do uzyskania ciąży (nie powinien przekraczać 20 dni);
• wskaźnik niepowtarzalności – procentowy udział samic, które nie powtarzały rui po pierwszej inseminacji (wartość rekomendowana – ok. 60%);
• wiek pierwszego wycielenia (wartość rekomendowana – 24 miesiące).
– Zachęcam do korzystania z programu SOL, ponieważ umożliwia szybką ocenę rozrodu w stadzie. Poprawa wspomnianych parametrów płodności przełoży się na zwiększenie rentowności produkcji mleka. Wymaga jednak podjęcia wysiłku szukania przyczyn, np. dlaczego wskaźnik ciąży jest wysoki – powiedział naukowiec z Wrocławia. Nadmienił, że moduł „Zdrowie” umożliwia zapisywanie m.in. wyników badań klinicznych różnych jednostek chorobowych. Ponadto w zakładce „Leczenie, terapia” można rejestrować okresy karencji na leki podane zwierzętom. Program przypomina hodowcy, kiedy ten okres mija. – Warunkiem wykorzystania możliwości programu SOL jest rzetelne rejestrowanie zdarzeń oraz dobra współpraca hodowcy z lekarzem weterynarii i doradcami. Efektem dobrego zarządzania stadem jest zadowalająca rentowność produkcji mleka – powiedział prof. Jan Twardoń.

Nadchodzące wydarzenia