Zdrowe pierwiastki

Wartość pokarmowa pasz to inaczej zdolność pokrycia zapotrzebowania organizmu zwierząt na składniki odżywcze dzięki odpowiedniemu żywieniu. Wszystkie pasze mają określoną wartość odżywczą. Dzięki wiedzy na ich temat mamy możliwość zbilansowania idealnego pokarmu, który przyczyni się do lepszego zdrowia oraz wydajności zwierząt hodowlanych. Wartość pokarmowa pasz zależna jest od kilku bardzo istotnych czynników, takich jak środowisko (temperatura, opady, nasłonecznienie), faza rozwoju, sposób przygotowania, sposób przechowywania oraz gleba (nawożenie, uprawa). Dzisiejszy artykuł będzie poświęcony ostatniemu z nich, czyli glebie. Pragnę przybliżyć wpływ pierwiastków glebowych na rozwój rośliny, a w efekcie końcowym na żywienie zwierząt.

tekst: Jakub Sierszulski, foto: Ochir-Erdene Oyunmedeg

Główną rolą pierwiastków w rolnictwie jest zaspokojenie potrzeb pokarmowych roślin w celu osiągnięcia jak największego plonu. Składniki pokarmowe wpływają na jego wzrost, rozwój systemu korzeniowego czy na proces fotosyntezy. Jednak najważniejszym zadaniem jest wpływ na zdrowotność rośliny. Możemy ją osiągnąć dzięki właściwej regulacji odczynu gleby.

Odczyn
Najważniejszym zadaniem jest niedopuszczenie do degradacji gleby. Pierwszym właściwym krokiem jest uzupełnianie „pokarmu”, jaki został pobrany przez rośliny. W tym miejscu należy wspomnieć o regulacji odczynu gleby. Wpływ nieodpowiedniego pH niesie za sobą wiele negatywnych skutków. Aby temu zapobiec, musimy skupić się na odpowiednim pobieraniu pierwiastków z gleby przez roślinę.

Wśród polskich gleb dominuje odczyn bardzo kwaśny lub kwaśny. Jest to zjawisko niepożądane i powinniśmy zmierzać do poprawy stanu naszej gleby. W wyniku wielu doświadczeń uzyskano odpowiedź na zależność pomiędzy pH a pobraniem składników pokarmowych z gleby. Badania te pokazały, że zbyt niski odczyn wpływa na zmniejszenie przyswajalności oraz dostępności składników pokarmowych dla rośliny.

Jak widzimy na wykresie, dla większości składników pokarmowych najbardziej pożądane jest pH 6,0–6,5. Osiągnięcie takiego odczynu gleby pozwoli wykorzystać je w większym stopniu w produkcji roślinnej. Zabieg ten znacząco przełoży się na zmniejszenie kosztów nawożenia, a także pozytywnie na zdrowotność rośliny.

Kolejnym ważnym aspektem uregulowanego odczynu gleby jest korzystny wpływ na mikroorganizmy glebowe. Pożyteczne mikroorganizmy, biorące udział w obiegu najważniejszych pierwiastków, pomagają w rozkładzie i mineralizacji materii organicznej. Ponadto kształtują i poprawiają strukturę gleby poprzez odnawianie związków humusowych, zapobiegają erozji oraz, co ważne w obecnych czasach, wspomagają glebę przed utratą wody. Mają również znaczny wpływ na rozkład pestycydów oraz antybiotyków, co przyczynia się do oczyszczania gruntu. Przy stosowaniu nawozów organicznych w rolnictwie są to bardzo istotne funkcje poprawiające jakość gleby, a co za tym idzie – zdrowie rośliny.

Wapń
Pierwszym z pierwiastków, na którym warto się skupić, jest wapń. W przypadku chęci zmiany odczynu gleby w kierunku zasadowym wskazane jest używanie nawozów wapniowych. Tutaj głównie używamy trzech rodzajów, są to: wapna tlenkowe, wapna węglanowe oraz dolomity, czyli mielone skały wapienno-magnezowe.

Oprócz regulacji odczynu gleby wapń wywołuje również inne pożądane działania. Wpływa na poprawę struktury gleby, zmniejszenie fitotoksyczności niektórych pierwiastków oraz na rozwój mikroorganizmów glebowych.

Jedną z mniej docenianych funkcji wapnia jest wpływ na rozwój oraz plonowanie roślin. Wapń wchodzi w skład ścian komórkowych. Dzięki temu roślina tworzy mocną strukturę nadziemną. Jest wytrzymała i odporna na warunki atmosferyczne, co z kolei przekłada się na zmniejszenie kosztów regulacji pokroju roślin. Ponadto dobrze zbudowana ściana komórkowa tworzy barierę przed wnikaniem patogenów, co również zmniejsza koszty uprawy. Wapń wpływa także na gospodarowanie wodą przez roślinę. Podczas suszy aparat szparkowy zostaje zamknięty, dzięki czemu nie dochodzi do utraty wody przez roślinę. Odpowiednie odżywienie tym składnikiem korzystnie wpływa na zmniejszenie stresu rośliny.

Magnez
Kolejnym składnikiem pokarmowym oddziałującym na zdrowie rośliny jest magnez. Według badań ponad 40% polskich gleb wykazuje niską i bardzo niską zasobność w magnez. Składnik ten najlepiej czuje się w środowisku zasadowym, czyli pH powyżej 6,5. Pełni wiele istotnych funkcji. Z moich dotychczasowych doświadczeń oraz obserwacji wynika, że dzięki magnezowi następuje lepsza przyswajalność azotu, co się przekłada na zmniejszenie nakładów nawozami azotowymi.

Kolejną ważną rolą jest wpływ na rozwój korzeniowy. Dostarczenie odpowiedniej ilości magnezu w procesie fotosyntezy powoduje przejście asymilatorów do organów wzrostu. Dlatego tak bardzo ważne jest, aby nie dopuścić do niedoboru wspomnianego pierwiastka, ponieważ jego brak spowoduje zahamowanie rozwoju systemu korzeniowego, przez co nie dojdzie do absorpcji wody z gleby, a w dalszej części nastąpi obumarcie rośliny.

Magnez potrzebny jest nie tylko do prawidłowego rozwoju roślin, ale również do prawidłowego funkcjonowania organizmu zwierząt hodowlanych.

Zwierzęta nie posiadają zdolności akumulacji magnezu, dlatego potrzebne jest systematyczne dostarczanie tego składnika w paszy. Magnez jest aktywatorem ponad 250 enzymów. Wchodzi w skład enzymów oddechowych, przemiany tłuszczów, syntezy białka oraz reguluje kurczliwość mięśni. U przeżuwaczy odpowiedzialny jest za prawidłowy rozwój mikroflory żwacza.

Bardzo poważnym następstwem niedoboru magnezu u bydła mlecznego jest choroba metaboliczna, tzw. tężyczka pastwiskowa. Choroba ta występuje podczas rozpoczęcia wczesnowiosennego wypasu bydła na pastwiskach. Wiosną młode trawy szybko rosną, co wpływa na małe nagromadzenie składników pokarmowych w roślinie. Warto przy nawożeniu użytków zielonych uwzględnić odpowiedni poziom magnezu w glebie, aby zminimalizować wpływ niedoboru tego składnika na żywienie bydła mlecznego.

Podczas zabiegów regeneracyjnych i podsiewu użytków zielonych należy uwzględnić rośliny, które mają zdolność do dużej akumulacji magnezu w suchej masie. Z tabeli można odczytać, że największą zdolność do magazynowania magnezu posiadają rośliny bobowate, co wpływa na większe zapotrzebowanie nawozowe w ten składnik.
Miedź
Ostatnim pierwiastkiem, którego właściwości przedstawię w niniejszym artykule, jest miedź. Miedź szczególnie potrzebna jest roślinom w okresie kwitnienia. Odgrywa ważną rolę w procesie tworzenia białek, fotosyntezie oraz jest niezbędna w procesie powstawania ligniny. Duży niedobór tego składnika może spowodować słabe zawiązanie kłosów, co przełoży się na wysokość i jakość plonu. Składnik ten pobierany jest podczas całego okresu wegetacji, dlatego ważna jest częsta aplikacja nawozów dolistnych.

Miedź od wielu lat znajduje wykorzystanie w rolnictwie dzięki swoim właściwościom grzybobójczym oraz antybakteryjnym. Odpowiedni jej poziom w roślinie spowoduje zmniejszenie presji ze strony patogenów. Ważną rolą tego pierwiastka jest kontrola stresów abiotycznych (susza oraz temperatura).

Zawartość miedzi w paszach jest uwarunkowana zawartością tego składnika w glebie oraz wartością pH odczynu glebowego. Niedobór widoczny jest głównie na glebach wapiennych, piaszczystych i torfowych.

Miedź w żywieniu bydła mlecznego jest niezbędna do powstawania hemoglobiny. Niedobór tego pierwiastka powoduje wychudzenie, obniżenie mleczności, zaburzenia w rozrodzie, zmiany skórne oraz kulawizny. Dlatego warto zadbać o odpowiedni jego poziom już podczas uprawy gleby.

Podsumowanie
Podsumowując, regulacja odczynu i badanie zasobności gleby w składniki pokarmowe stanowią podstawę uzyskania wysokiego oraz dobrej jakości plonu przy jednoczesnym zmniejszeniu nakładów finansowych. Dzięki temu również zmniejszymy zużycie środków, które służą do zwalczania patogenów wywołujących choroby roślin. 