Cielność krów pod kontrolą!

Nadchodzą nowe możliwości w efektywnym zarządzaniu stadem! Już od początku 2019 roku wszyscy hodowcy będą mogli monitorować cielność swoich krów w najprostszy z możliwych sposobów, a mianowicie, zlecając dodatkowe badanie próbki mleka pobranego w czasie próbnego doju. Usługa dostępna jest w każdym z laboratoriów PFHBiPM.

Tekst: Mateusz Uciński

Każdy, kto hoduje bydło mleczne, doskonale zdaje sobie sprawę, że szybkość skutecznego zacielania krów w stadzie decyduje o jego przyszłej produkcji mlecznej, a poprawa skuteczności zacielania jest jednym z kluczy do poprawy rentowności. Poprawiając wskaźniki reprodukcji, ograniczamy koszty prowadzenia stada. Dzięki testom cielności z mleka można wcześnie wykryć niezacielone sztuki, ograniczyć stres krów związany z badaniem, a także łatwiej i efektywniej zarządzać stadem. Trzeba także pamiętać, że konsekwencjami spadku cielności w stadzie mogą być: znaczny spadek produkcji mlecznej, zakłócenie „rytmu wycieleń” i „schematu mleczności”, a także spadek ilości sprzedawanych cieląt, wymuszone brakowanie krów i remont stada w oparciu o sztuki odchowane lub zakupione oraz utrata produkcji od dojrzałych krów. Wiąże się to z utratą sztuk cennych genetycznie, dodatkowymi kosztami sztucznego zapładniania i wydatkami na leczenie zwierząt. Dlatego też można pokusić się o stwierdzenie, że dla wielu z powyższych problemów rozwiązaniem może być wprowadzenie przez Federację badań cielności PAG opartych na próbkach mleka.

Wystarczy trochę mleka…
Na czym zatem polega to badanie cielności? Otóż test ten wykrywa glikoproteiny związane z ciążą (PAG – z ang. Pregnancy Associated Glycoproteins), które są wydzielane w matczynych i embrionalnych obszarach łożyska przez cały okres ciąży, i tylko w okresie ciąży, w przeciwieństwie np. do testów bazujących na poziomie progesteronu. Warunkiem wstępnym do zastosowania testu PAG jest właściwy odstęp od ostatniej inseminacji – co najmniej 28 dni (odpowiednie wysycenie mleka białkami PAG z tej ciąży – patrz wykres 1). Natomiast odstęp od ostatniego wycielenia musi wynosić co najmniej 60 dni (zagwarantowanie badania białek PAG aktualnej ciąży, a nie poprzedniej – patrz wykres 2).

Test IDEXX Milk Pregnancy ułatwia skrócenie okresu międzywycieleniowego, dzięki możliwości łatwego wykrywania sztuk niecielnych w każdym okresie ciąży – już od 28. dnia po pokryciu. Wykorzystanie w tym celu prób mleka oznacza mniej pracy dla hodowcy, a także mniej stresu dla zwierząt – co jest istotne w kontekście ryzyka wczesnych poronień. Badanie to można łatwo włączyć w rutynowe próbne doje, w ramach których pobierane są próbki mleka od wszystkich krów dojnych do analizy składu. Wystarczy, aby hodowca uprzedził zootechnika, że dodatkowo chce zlecić badanie cielności dla wytypowanych przez siebie krów.

Test daje następujące rodzaje wyników: pozytywny – krowa „CIELNA”, lub negatywny = krowa „NIECIELNA”, albo „POWTÓRZ BADANIE” – w przypadku zbyt niskiego poziomu białek ciążowych do stwierdzenia cielności, a zbyt wysokiego, by ją definitywnie wykluczyć. Wynik testu nie daje informacji o zaawansowaniu ciąży, liczbie cieląt ani o płci. Trzeba zaznaczyć, że wyniki testów PAG są porównywalne z badaniem ultrasonograficznym i palpacyjnym, co potwierdzono w szeregu badaniach naukowych. Wiarygodność testu PAG sięga 98% w stosunku do wspomnianych metod.

Niezmiernie ważne jest, aby pamiętać, że badanie cielności z próbek mleka zaleca się przeprowadzać kilkakrotnie podczas ciąży, ponieważ u krów około 10–25% ciąż w okresie między zacieleniem a wyliczonym terminem porodu kończy się utratą ciąży z nieznanych przyczyn. Badania przeprowadzane w określonych momentach ciąży pomagają poprawić wydajność reprodukcyjną poprzez identyfikację krów, które doświadczyły utraty ciąży. Poniżej podajemy sugerowane okresy, w których można i warto sprawdzać cielność krów, wraz z ich uzasadnieniem:

• • Badanie cielności 1: 28–35 dzień ciąży (po zapłodnieniu). Pierwsza możliwość wykrycia krów niezacielonych i ponowne ich pokrycie.
• • Badanie cielności 2: 45–70 dzień ciąży. Szczytowy okres wczesnego zamierania zarodków (z ang. Early Embryonic Death, EED). Możliwość wykrycia wczesnego obumarcia zarodka.
• • Badanie cielności 3: 90–110 dzień ciąży. Minął już szczytowy okres wczesnego obumierania zarodków. Zbliża się próg rentowności dla podejmowania prób ponownego zacielenia krów.
• • Badanie cielności 4: 200–230 dzień ciąży (zasuszanie). W rzadkich przypadkach poronienie może nastąpić pomiędzy 100. a 230. dniem ciąży. Badanie w tym okresie, zwłaszcza w dużych stadach, wykonuje się, aby potwierdzić cielność krowy przed zastosowaniem środków wspomagających zasuszenie krowy.

Podczas pobierania próbki mleka należy zwrócić szczególną uwagę na jakość surowca oraz właściwe oznaczenie próbki, umożliwiające identyfikację krowy. Ważne jest także – co jest oczywiste – aby w próbce znajdowało się tylko mleko od krowy, którą chcemy badać na cielność. W kontekście jakości, wg badań firmy IDEXX obecność antybiotyków w mleku badanych krów nie ma wpływu na wynik badania, podobnie jak obecność konserwantu stosowanego w próbkach mleka w ramach oceny wartości użytkowej. Niemniej jednak – co bardzo istotne – kwaśne mleko (wartość pH poniżej 6.4) nie może być badane pod kątem PAG, podobnie jak nie nadaje się do analizy składu mleka.

Należy również pamiętać, że po utracie embrionu lub poronieniu glikoproteiny PAG będą krążyć w mleku przez określony czas. Stąd tak istotne jest kilkukrotne badanie krów w czasie ciąży oraz powtórzenie badania zawsze wtedy, gdy otrzymamy wynik „POWTÓRZ BADANIE” . W przypadku wczesnej utraty embrionu szacuje się, że PAG znikną w ciągu 7–10 dni. W razie poronienia w bardziej zaawansowanej fazie ciąży PAG mogą być obecne przez dłuższy czas. Należy zauważyć, że w przypadku normalnego wycielenia poziom PAG spada poniżej progu wykrywalności dopiero po 60 dniach (patrz wykres 2).

Jak rozpocząć badania PAG?
Największym atutem tej metody badawczej – jak już wspominaliśmy – jest jej prostota. Próbkę możemy pobrać sami lub zlecić oznaczenie jej do dodatkowego badania na cielność zootechnikowi oceny podczas próbnego udoju. Następnie wysyłamy ją (lub zostaje dostarczona w ramach próbek pobranych w czasie próbnego doju) do jednego z laboratoriów PFHBiPM, gdzie zostaje poddana badaniu. Wyniki są odsyłane hodowcy pocztą lub drogą elektroniczną, w zależności od tego, jaki sposób dostawy został wybrany. Aby jednak wszystko przebiegło bez problemów, należy postępować zgodnie z procedurami pobierania prób i identyfikacji zwierząt oraz próbek mleka, przyjętymi w ocenie wartości użytkowej. Natomiast w przypadku indywidualnego pobierania próbek między próbnymi udojami przez hodowcę – należy postępować ściśle wg instrukcji pobierania próbek i ich identyfikacji, udostępnionej przez PFHBiPM wraz z zestawem butelek i kodów kreskowych.

Jak widać, polskim hodowcom już niebawem zostanie udostępnione nowe i bardzo sprawne narzędzie, które wspomoże ich w codziennej pracy. O jego skuteczności może świadczyć fakt, że na całym świecie sprzedano już około 20 milionów testów cielności tą metodą. Biorąc pod uwagę ogromną łatwość przygotowania się do tych badań ze strony hodowcy, a także niewątpliwą poprawę rentowności w stadzie, jaką mogą przynieść badania cielności, nie ma nad czym się zastanawiać – czas typować sztuki do testów PAG. Początek nowego roku już blisko. 