Ubój rytualny wobec prawa w Polsce i UE
Kilkukrotnie próbowano w Polsce zmienić ustawę o ochronie zwierząt wprowadzając zakaz uboju rytualnego zwierząt w naszym kraju. Pierwsza tego typu próba miała miejsce w 2002 r. Kolejna w 2017 r. Czy teraz, w 2020 r. przyszła pora na ostateczne rozstrzygnięcia?
tekst: Radosław Iwański
Obecnie obowiązujące prawo o ochronie zwierząt zostało uchwalone 23 lata temu. 24 października 1997 roku weszła w życie ustawa z 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt [Dz.U. 1997, nr 111, poz. 724], w której znalazł się zapis, że zwierzę może zostać poddane ubojowi po uprzednim pozbawieniu świadomości, lecz dopuszczał wyjątek dla uboju w sposób przewidziany przez obrządki religijne.
Dr inż. Robert Mroczek z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB, który analizował historie systemu prawa wobec zwierząt, w tym bydła na cele religijne przypomina, że wchodząca w żywcie 28 września 2002 roku nowelizacja tej ustawy, nakazywała przeprowadzanie uboju tylko po wcześniejszym ogłuszeniu i nie uwzględniała wyjątku dla uboju rytualnego.
Dlatego 27 listopada 2012 roku Trybunał Konstytucyjny (TK) orzekł, że wydane w 2004 roku rozporządzenie Ministra Rolnictwa, dotyczące warunków uboju rytualnego (w szczególności dopuszczenia uboju rytualnego bez wcześniejszego ogłuszenia) [Dz.U. 2004, nr 70, poz. 643] jest niezgodne ze znowelizowaną w 2002 roku ustawą i że Minister Rolnictwa przekroczył swoje kompetencje, wydając rozporządzenie bez należnego upoważnienia ustawowego. Od 1 stycznia 2013 roku, po uprawomocnieniu się wyroku TK, do 12 grudnia 2014 roku na terenie państwa polskiego obowiązywał całkowity zakaz uboju religijnego bez wcześniejszego ogłuszenia zwierzęcia. 10 grudnia 2014 roku TK uchylił wyrokiem zakaz dokonywania uboju rytualnego. – Zakaz ten zdaniem TK naruszał wolność religii i sumienia – mówi dr Mroczek.
TK uznał, że jego zakaz jest niezgodny z Konstytucją RP. Jedno z dwóch orzeczeń TK brzmiało: „Art. 34 ust 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt w zakresie, w jakim nie zezwala się poddawanie zwierząt ubojowi w ubojni (rzeźni) według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne, jest niezgodny z art. 53 ust. 1,2 i 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 9 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3,5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (…) (Dz.U. z dnia 12 grudnia 2014 r. poz. 1794, Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn.. akt. K 52/13). TK orzekł wtedy także, że nie wolno karać osób, za poddawanie zwierząt ubojowi w ubojni (rzeźni) według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne.
Kolejna próba wprowadzenia w Polsce zakazu uboju rytualnego miała miejsce w 2017 r. W listopadzie tego roku złożono w sejmie projekt nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt i zakazie prowadzenia uboju rytualnego w Polsce za wyjątkiem gmin wyznaniowych. Minister Rolnictwa w lipcu 2018 roku zapowiedział wycofanie z Sejmu poselskiego projektu nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt, przewidującego m.in. wprowadzenie zakazów uboju rytualnego.
Obecnie Sejm znowelizował prawo. Nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt (tzw. „piątka Kaczyńskiego dla zwierząt”) likwiduje w Polsce (po 12 miesiącach od jej wejście w życie) ubój rytualny zwierząt z wyłączeniem takiego uboju na potrzeby związków wyznaniowych, które działają w Polsce. Ustawa jest obecnie w Senacie, gdzie trwa publiczne wysłuchanie w jej sprawie. Polską Federację reprezentuje w Senacie Ryszard Bober, który oprócz sprawowania senackiego mandatu jest członkiem zarządu Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka.
A jakie prawo w zakresie uboju rytualnego obowiązuje w Unii Europejskiej i jak do tego zagadnienia podchodzą poszczególne państwa członkowskie UE?
– Ubój rytualny w Europie jest obecnie całkowicie zakazany w: Danii (od lutego 2014 r.), Szwecji (od 1937 r.), Norwegii i Szwajcarii – przypomina dr Mroczek.
Poza Europą jest on zakazany w Nowej Zelandii (od 2010 r.)
W większości krajów Unii Europejskiej ubój rytualny jest warunkowany pewnymi ograniczeniami, takimi jak, np. ogłuszenie lub znieczulenie zwierzęcia w trakcie, albo tuż po uboju, czy zwolnienie z tych obostrzeń społeczności muzułmańskich i żydowskich po przekazaniu władzom odpowiedniego wniosku.
– W styczniu 2013 roku weszło w życie rozporządzenie Rady UE w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania, które dopuszcza ubój bez ogłuszania na potrzeby wspólnot religijnych i pozwala państwom członkowskim utrzymać lub wprowadzić jego zakaz. Rozporządzenie w kwestiach wyznaniowych odwołuje się do Karty praw podstawowych – oświadcza dr Robert Mroczek z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB w Warszawie.
Obecnie szacuje się, że producenci wołowiny i jej eksporterzy w Polsce stracą ogromne zyski po wprowadzeniu zakazu uboju rytualnego. Ich roczne przychody (tylko dotyczące rynku wołowiny) sięgały nawet 0.5 mln euro. Po zakazie spadną ceny skupu bydła na czym również stracą hodowcy i producenci mleka.
