Co w Sejmie piszczy 2025/06
Przed nami dwa projekty: inicjatywa powołania Rzecznika Rolników i projekt, który dostosowuje normy prawa krajowego do przepisów unijnych w sprawach dotyczących ochrony gatunków zwierząt zagrożonych. Rozkładamy je na czynniki pierwsze dokładnie tak, jak przedstawili je sami pomysłodawcy.
tekst: Michał Korytko
Z definicji Rzecznik Rolników to instytucja mająca chronić interesy polskich rolników. Według pomysłodawców rolnicy od lat zmagają się z nierówną walką z administracją, korporacjami i zawiłymi regulacjami, dlatego teraz powinni zyskać swojego reprezentanta. Projekt ustawy przewiduje powołanie nowego organu – Rzecznika Rolników, który do tej pory nie funkcjonował w polskim porządku prawnym. Inicjatywa ta została zgłoszona przez grupę wnioskodawców, a ich głównym reprezentantem jest poseł Robert Telus. Konieczność utworzenia takiej instytucji wynika z potrzeby zapewnienia rolnikom efektywnej ochrony ich praw i interesów w kontaktach z administracją publiczną, przedsiębiorcami oraz innymi podmiotami działającymi na rynku.
W obronie rolników – druk nr 1113
Rolnicy często borykają się z trudnościami prawnymi, takimi jak spory umowne, konflikty z organami władzy czy nieuczciwe praktyki rynkowe. W takich sytuacjach zwykle znajdują się w niekorzystnej pozycji, a ich ograniczone zasoby finansowe utrudniają im dostęp do wyspecjalizowanej pomocy prawnej. Dlatego wprowadzenie instytucji Rzecznika Rolników ma na celu zniwelowanie tych dysproporcji poprzez zapewnienie rolnikom wsparcia prawnego, doradczego i finansowego. Działania te są istotne nie tylko dla samych rolników, ale także dla całego społeczeństwa, ponieważ stabilność sektora rolnego bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo żywnościowe Polski.
Proponowana instytucja wzorowana jest na Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców, który działa od 2019 r. Podobieństwa obejmują zarówno podstawę prawną, jak i zakres kompetencji oraz obowiązków.
Rzecznik Rolników będzie uprawniony do:
- reprezentowania interesów rolników w postępowaniach sądowych;
- składania skarg nadzwyczajnych;
- interweniowania w ich imieniu wobec instytucji państwowych.
Rolnicy, podobnie jak przedsiębiorcy z sektora MŚP, stanowią kluczową grupę zawodową – są liczni, ich działalność jest silnie uzależniona od czynników zewnętrznych (np. wahań cen, warunków pogodowych), a ich praca ma fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania państwa. W związku z tym obowiązkiem państwa jest zapewnienie im odpowiednich mechanizmów ochrony prawnej. Rzecznik Rolników będzie również pełnił funkcję koordynacyjną, integrując różne organizacje rolnicze i związki zawodowe, co pozwoli na bardziej spójną i skuteczną reprezentację ich interesów.
Procedura powołania Rzecznika Rolników przewiduje, że będzie on mianowany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra rolnictwa, po konsultacjach z organizacjami rolniczymi. Kadencja Rzecznika potrwa 6 lat, a wymagania dotyczące kwalifikacji kandydata, możliwości odwołania przed upływem kadencji oraz struktury organizacyjnej Biura Rzecznika będą analogiczne do tych, które obowiązują w przypadku Rzecznika MŚP.
Biuro Rzecznika będzie mogło tworzyć oddziały terenowe, co ułatwi dotarcie z pomocą do rolników w różnych regionach kraju. Ponadto, podobnie jak w przypadku Rzecznika MŚP, planowane jest powołanie zastępcy Rzecznika, który będzie wspierał go w realizacji zadań.
Szacunkowy roczny koszt funkcjonowania Biura Rzecznika Rolników nie przekroczy 19 milionów złotych, co jest kwotą porównywalną z wydatkami na działalność Rzecznika MŚP. Ta inwestycja jest uzasadniona, biorąc pod uwagę skalę wyzwań, przed którymi stają rolnicy – instytucja ta ma służyć około 1,3 milionowi osób prowadzących gospodarstwa rolne w Polsce. Wprowadzenie tego mechanizmu wsparcia jest racjonalne ekonomicznie, ponieważ może znacząco poprawić sytuację prawną i ekonomiczną rolników, a tym samym stabilność całego sektora rolnego.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem UE, a jednym z zadań Rzecznika Rolników będzie także monitorowanie przestrzegania unijnych przepisów dotyczących rolnictwa. Do jego kompetencji będzie należało m.in.:
- śledzenie wdrażania prawa UE w Polsce;
- opiniowanie projektów aktów prawnych pod kątem ich wpływu na rolników;
- reprezentowanie ich interesów na forum unijnym.
Jak zaznaczają inicjatorzy projektu, utworzenie Rzecznika Rolników to istotny krok w kierunku wzmocnienia pozycji polskiego rolnictwa. Instytucja ta, oparta na sprawdzonym modelu Rzecznika MŚP, zapewni rolnikom kompleksowe wsparcie, przyczyniając się do większej równowagi w sektorze rolnym. Przyjęcie ustawy przyniesie korzyści nie tylko rolnikom, ale także całemu społeczeństwu, gwarantując Polsce bezpieczeństwo żywnościowe i zgodność z unijnymi standardami.
Gatunki zagrożone, zezwolenia i świadectwa – druk nr 1171
Jest to ministerialny (Ministerstwo Klimatu i Środowiska) projekt, który wprowadza zmiany w przepisach dotyczących ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w ramach regulacji konwencji CITES (konwencja waszyngtońska). Głównym celem jest dostosowanie polskiego prawa do unijnych rozporządzeń, w szczególności: Rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 dotyczącego handlu okazami gatunków zagrożonych i Rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006 określającego szczegółowe zasady wydawania zezwoleń i świadectw CITES.
Projekt ustawy upraszcza i usprawnia procedury CITES, dostosowując je do wymogów UE.
Główne zmiany to:
- Zniesienie zbędnych przepisów i doprecyzowanie zasad wydawania zezwoleń.
- Utworzenie nowej Komisji zastępującej PROP, która będzie wydawać opinie w sprawach CITES.
- Wzmocnienie ochrony danych osobowych i walki z nielegalnym handlem gatunkami chronionymi.
- Określenie jasnych terminów i procedur dla wnioskodawców.
Nowe przepisy mają na celu zwiększenie efektywności systemu ochrony gatunków zagrożonych przy jednoczesnym zachowaniu zgodności z prawem unijnym.
Kluczowe zmiany
Wśród najważniejszych zmian, które zakłada projekt, znajduje się:
- Likwidacja zbędnego przepisu (art. 61 ust. 2) – obecny przepis dotyczący wywozu roślin na podstawie świadectw fitosanitarnych uznano za niepotrzebny, ponieważ przepisy UE wymagają zezwolenia CITES dla roślin objętych ochroną.
- Doprecyzowanie przepisów dotyczących zezwoleń i świadectw CITES (art. 61 ust. 3–6) – określono, że: zezwolenia i świadectwa wydawane są przez ministra środowiska na podstawie wniosku zgodnego z unijnymi przepisami, a także że wymagane dokumenty muszą być zgodne z formularzami określonymi w rozporządzeniach UE.
- Ochrona danych osobowych (art. 61 ust. 4–5):
- dane osobowe wnioskodawców będą przetwarzane zgodnie z RODO;
- okres przechowywania danych: 50 lat (ze względu na konieczność weryfikacji legalności okazów i walkę z nielegalnym handlem);
- administratorem danych będzie minister środowiska.
- Nowe regulacje dotyczące Komisji ds. CITES (art. 94a–94b) – zgodnie z nimi dotychczasową Państwową Radę Ochrony Przyrody (PROP) zastąpi nowa Komisja działająca przy ministrze środowiska. Ma się ona składać z 5–10 członków powoływanych przez ministra. Osoby w niej zasiadające będą musiały posiadać wykształcenie w dziedzinach takich jak biologia, weterynaria, leśnictwo i otrzymają wynagrodzenie (120 zł za opinię).
Komisja będzie wydawać opinie w sprawach CITES, w tym opinie zbiorcze dla podobnych przypadków (co przyspieszy procedury). Opinie Komisji nie będą podlegać kontroli sądowej – tylko decyzje ministra środowiska mogą być zaskarżane.
- Terminy i procedury (art. 61 ust. 10–14) – określono terminy na rozpatrzenie wniosków (np. 45 dni na wydanie opinii przez Komisję). Z kolei Minister ma obowiązek uwzględniać opinie Komisji przy wydawaniu decyzji.
- Przesłanki odmowy lub cofnięcia zezwolenia (art. 61 ust. 15–16) – odmowa lub cofnięcie zezwolenia będzie obowiązkowe, jeśli wnioskodawca został skazany za naruszenie przepisów CITES w ciągu ostatnich 3 lat.
- Przepisy przejściowe – wnioski złożone przed wejściem w życie ustawy, ale nieopiniowane przez PROP będą rozpatrywane przez nową Komisję. Dotychczasowe opinie PROP zachowują ważność. Przepisy mają wejść w życie 30 dni od ogłoszenia (z wyjątkiem przepisów o powołaniu Komisji, które zaczną obowiązywać dzień po ogłoszeniu). Budżet to maksymalnie 1 920 000 zł na lata 2025–2034.
