Jak dobrze żyć z WPR

Wspólna polityka rolna (WPR) wciąż dostosowuje się do nowych wyzwań, które wyznacza dynamicznie zmieniająca się sytuacja w Europie. Nie jest to łatwe, ponieważ należy zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe, prawidłowo reagować na wahania światowych rynków i zmienność cen, utrzymać rozwój obszarów wiejskich, eliminować rabunkową gospodarkę zasobami naturalnymi na rzecz zrównoważonego rolnictwa, a także pomóc w łagodzeniu zmiany klimatu.

tekst: Agnieszka Antczak, zdjęcie: Jakob Cotton / Unsplash

Wspólna polityka rolna ma sprawić, że zwiększy się indywidualny dochód gospodarstw, a jednocześnie zniwelują się duże różnice w dochodach między gospodarstwami. Utrzymana zostanie produkcja w szczególnie istotnych sektorach i wspierane będą w rolnictwie metody przyjazne środowisku naturalnemu. Wspólna polityka rolna ma poprawić pozycję ekonomiczną rolnictwa unijnego względem rolnictwa światowego i wspierać gospodarstwa ponoszące straty z powodu pogody i klęsk żywiołowych, szkodników i chorób. Ma także przeciwdziałać porzucaniu działalności rolniczej oraz spadkowi opłacalności produkcji rolnej w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta. Słowem – powinna uszczęśliwić najbardziej sceptycznych obywateli, bo dla każdego coś dobrego niesie w koszyku. A właściwie nie tyle w koszyku, co w filarach.

Filary WPR – co to takiego?

Mówiąc o WPR, często wspomina się o filarach. Filary obejmują trzy główne obszary działania:

• wsparcie bezpośrednie – I filar;
• środki rynkowe – I filar;
• rozwój obszarów wiejskich – II filar.

Wsparcie bezpośrednie (I filar)
Wsparcie bezpośrednie to płatności wypłacane bezpośrednio rolnikom. Aby uzyskać takie wsparcie, rolnicy powinni stosować się do standardów bezpieczeństwa żywności, ochrony środowiska i dobrostanu hodowanych zwierząt. Rolnicy, którzy nie spełnią niektórych wymogów, otrzymają mniejsze wsparcie lub nie otrzymają go wcale.

Środki rynkowe (I filar)
Ten obszar WPR zajmuje się regulowaniem wspólnej w obrębie Unii Europejskiej organizacji rynków rolnych. Wspólna organizacja rynków rolnych ma zapewnić różnorodność, dostępność, przystępność cenową i bezpieczeństwo produktów rolnych. Ma także łagodzić skutki wahania się cen na unijnych rynkach rolnych, między innymi dzięki wyznaczaniu poziomu interwencji, wspieraniu poszczególnych sektorów produkcji rolnej, regulowaniu działań organizacji producenckich i międzybranżowych, oraz reguluje kwestie związane z handlem międzynarodowym. Niewidzialna ręka rynku w tym przypadku nie jest tak bardzo niewidzialna, bo dyskretnie – ale konsekwentnie – kieruje nią I filar.

Rozwój obszarów wiejskich (II filar)
Z tym aspektem WPR na pewno każdy się zetknął, ponieważ Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) od dawna towarzyszy rolnikom, oferując wsparcie na modernizację gospodarstw, stosowanie nowych technologii i innowacji oraz zwiększenie konkurencyjności sektora rolnego. Dopłaty z PROW mają także wspierać rozwój wsi poprzez inwestycje w infrastrukturę – od budowy chodników po wspieranie usług – oraz promować zrównoważone rolnictwo, w tym rolnictwo ekologiczne Wszystko po to, by społeczności wiejskie nie zanikały, a wieś stała się atrakcyjnym miejscem do życia i pracy dla młodych ludzi.

Zobaczmy, na co możemy liczyć jako rolnicy i hodowcy.

Płatności bezpośrednie

Dotacja do powierzchni
W zaakceptowanym przez Unię Europejską planie WPR w latach 2023–2027 planuje się zwiększenie pomocy w ramach płatności bezpośrednich dla gospodarstw małych i średnich. Zwiększy się na przykład poziom pomocy oraz powierzchnia gruntów objęta dotowaniem, aby wsparcie trafiło do małych i średnich gospodarstw. Do tej pory wsparcie przysługiwało wszystkim gospodarstwom o powierzchni powyżej 3 ha, przy czym dopłatą mogło być objętych co najwyżej 27 ha w danym gospodarstwie. W Planie Strategicznym planuje się udzielanie wsparcia gospodarstwom o powierzchni od 1 ha do 300 ha, a dopłata będzie przysługiwała maksymalnie do 30 ha w danym gospodarstwie.
Średnia stawka szacowana jest na poziomie 40 EUR/ha.

Młody rolnik
Na ułatwienia mogą liczyć także młodzi rolnicy. Zdjęto wymóg limitu powierzchniowego do dotacji – do tej pory płatność przysługiwała do maksymalnie 50 ha gruntów kwalifikujących się do jednolitej płatności obszarowej. Wystarczy też wykazać się ponadpodstawowym wykształceniem lub trzyletnim stażem pracy w rolnictwie. Do tej pory wymagane było wyższe wykształcenie. Pozostałe kryteria są podobne jak do tej pory: maksymalny wiek to 40 lat, rozpoczęcie działalności rolniczej nie wcześniej niż 5 lat przed złożeniem wniosku o płatność.
Średnia stawka szacowana jest na poziomie 60 EUR/ha.

Dopłaty do bydła
Dopłaty do bydła również zaplanowane są tak, by wspierać małych i średnich gospodarzy. Na wsparcie mogą liczyć właściciele młodego bydła do 24. miesiąca życia, maksymalnie do 20 sztuk.

W województwach lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim wystarczy być szczęśliwym posiadaczem 1 sztuki spełniającej warunki, a w pozostałych trzeba mieć co najmniej 3 sztuki, by ubiegać się o wsparcie.
Średnia stawka szacowana jest na poziomie 75 EUR za sztukę.

O dopłaty mogą wystąpić także właściciele do 20 sztuk krów powyżej 24. miesiąca życia.
Podobnie jak w przypadku młodego bydła wystarczy 1 sztuka w województwach lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim, lub co najmniej 3 sztuki w pozostałych województwach.
Średnia stawka szacowana jest na poziomie 96 EUR za sztukę.

Dopłaty do roślin, które mogą być wykorzystywane w żywieniu bydła
Hodowców bydła mogą zainteresować również dopłaty do lucerny siewnej, mieszańcowej i chmielowej, esparcety siewnej, koniczyn, komonicy, lędźwianu, nostrzyka białego, seradeli uprawnej oraz wyki kosmatej i siewnej, maksymalnie na obszarze 75 ha.
Średnia stawka szacowana jest na poziomie 103 EUR/ha.

Dopłaty przewidziane są również do uprawy roślin strączkowych na nasiona – groch siewny (z wyłączeniem grochu siewnego cukrowego i łuskowego), peluszka, łubiny, soja zwyczajna.
Średnia stawka szacowana jest na poziomie 204 EUR/ha.

Uzupełniająca płatność podstawowa

Jako element realizacji programu „Dopłaty powyżej średniej unijnej dla małych i średnich gospodarstw, w ramach Polskiego Ładu dla polskiej wsi”, będzie przysługiwała też płatność do najważniejszych roślin uprawnych na gruntach ornych (GO), zwłaszcza do zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych. W ramach płatności nie będzie obowiązywał limit powierzchni.
Średnia stawka szacowana jest na poziomie 44 EUR/ha GO.

Można też podjąć decyzję o wykorzystaniu wsparcia z racji przystąpienia do ekoschematów.

Co to są ekoschematy?

To nowy, prośrodowiskowy element płatności bezpośrednich, obowiązkowy do wprowadzenia dla państwa członkowskiego, ale dobrowolny dla rolników. Budżet na realizację ekoschematów to minimum 25% kwoty płatności bezpośrednich rocznie. Ekoschematy realizują cele środowiskowe i klimatyczne określone w WPR. Są to: ochrona zasobów gleby, wód, klimatu, dobrostanu zwierząt, różnorodności biologicznej w produkcji rolnej. Zadaniem ekoschematów jest promowanie praktyk, które przyczynią się do rewitalizacji gleby, uodparniania upraw na suszę, racjonalnego nawożenia, poprawy jakości plonów. Nie jest to cel sam w sobie – takie praktyki siłą rzeczy powinny zwiększyć dochody gospodarstw. Rolnicy, którzy stosują podobne działania, odnotowują zwyżki plonów, oszczędności na zakupie nawozów oraz na stosowanych zabiegach agrotechnicznych, a przy okazji mają świadomość, że produkują żywność z mniejszym obciążeniem dla środowiska naturalnego. Podobnie hodowcy bydła, którzy wiedzą i widzą, że inwestycja w dobrostan skutkuje lepszą zdrowotnością zwierząt czy większą odpornością na stres, a zwykle przekłada się to na wyższą produkcję mleka. Przy czym dużą satysfakcję daje świadomość, że zwierzęta, którymi hodowca się opiekuje, mają zapewnione warunki odpowiadające ich potrzebom i wymaganiom.
Ale to temat na zupełnie inny artykuł…

Warto pomyśleć o skorzystaniu z ekoschematów, dopóki są dofinansowywane. Można wyobrazić sobie bowiem sytuację, że gdy okaże się, że stosowanie dobrych praktyk rolniczych opisanych w ekoschematach przyczynia się do zwiększenia rentowności produkcji – czy to roślinnej, czy zwierzęcej – i większa część rolników zacznie je stosować, to przestaną być dofinansowywane. Zatem, być może, sprawdzi się zasada, że kto pierwszy, ten lepszy?…

Ekoschemat – dobrostan zwierząt

Jest to kontynuacja wsparcia oferowanego w PROW 2014–2020, która ma na celu zrekompensowanie poniesionych kosztów i utraconych dochodów w związku z podjętym działaniem na poprawę dobrostanu zwierząt, wykraczającym ponad obowiązkowe normy zawarte w rozporządzeniach.

Wsparcie można uzyskać w zależności od zdobytych punktów. Warunkiem przystąpienia do ekoschematu jest zwiększona o 20% powierzchnia bytowa, za co przyznawanych jest 6,9 pkt/szt.
Dla bydła mlecznego punkty przyznawane są za:

• Zwiększenie powierzchni bytowej o co najmniej 50% w pomieszczeniach/budynkach – 10 pkt/szt.
  Proszę zwrócić uwagę na to, że zwiększenie powierzchni bytowej nie dotyczy udostępnienia okólników lub przestrzeni zadaszonych. Federacja zgłosiła swój postulat, żeby uwzględnić takie rozwiązania, jednak na razie zapis nie został zmieniony.
• Utrzymanie na ściółce ze słomy lub podobnego materiału albo wydzielenie części ze ściółką o takiej powierzchni, by zwierzęta mogły jednocześnie odpoczywać – 1 pkt/szt.
• Dostęp do wybiegu, gdzie zwierzęta mogą przebywać co najmniej 4 godziny dziennie – przez cały rok – 2 pkt/szt.
• Wypas bez uwięzi – co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym przez minimum 6 godzin dziennie – 3,1 pkt/szt.
• Przy czym: jeśli hodowca zapewnia wypas w okresie wegetacyjnym przez cały dzień, liczy się to jako wypas i wybieg jednocześnie (przyznane punkty się sumują).
• Odsadzenie cieląt od matki nie wcześniej niż w 5. dniu od ich urodzenia. W tej sprawie Federacja również zgłosiła swoje uwagi, niemniej na razie zapis w powyższej formie został utrzymany – 1,7 pkt/szt.

Sumujemy wszystkie punkty. Za każdy punkt, który zdobyliśmy, otrzymujemy 22,47 EUR. Kurs euro ustalany jest na ostatni dzień września danego roku.  

O następnych możliwościach, które oferuje WPR, napiszemy w kolejnych artykułach.