Kolorowe racice – czyli co można wyczytać z przebarwień rogu
Podczas korekcji możemy odczytać z racicy historię krowy z okresu ostatnich dwóch miesięcy poprzedzających ten zabieg. Jest to konsekwencja czasu potrzebnego, by róg racicowy dotarł od warstwy skóry właściwej do podeszwy racicy. Można powiedzieć, że ścinając kolejne warstwy podeszwy, docieramy do najaktualniejszej informacji, którą możemy zauważyć w miejscu, gdzie cięcie jest najgłębsze, czyli w obszarze modelowania podeszwy racicy.
Korektor podczas cięcia racicy może rozpoznać to, czego nie jest w stanie zauważyć hodowca. W przypadku wystąpienia krwiaków może ocenić rozległość zmian, a także to, czy stresor, jaki je wywołał, nadal oddziałuje na krowę. Takim przykładem czynnika, którego wpływ przemija, może być w odniesieniu do danej sztuki okres okołowycieleniowy, a w przypadku stada – stres cieplny. W tym drugim przypadku w październiku i listopadzie obserwuje się wybroczyny w rogu podeszwy racicy, ale ponieważ przyczyna zaburzeń ustępuje, w zagłębieniu racicy widać narastający jasny róg (zdjęcie 1).
Zapewnienie minimum 10 godzin leżenia
Wśród czynników wywołujących krwiaki podeszwy podstawowym jest niewystarczający czas leżenia, przekładający się bezpośrednio na wydłużenie czasu przenoszenia obciążenia na racice. Poszukiwanie przyczyn skrócenia odpoczynku krów należy zacząć od oceny komfortu legowisk. Jednak nie można się do tego ograniczyć, a to dlatego, że istnieje mniej oczywista przyczyna – wtórne przepełnienie obory. Nie chodzi tu o niewystarczającą liczbę legowisk znajdujących się w obiekcie, a o liczbę legowisk faktycznie dostępną dla krów. Przykładowo w przypadku zbyt krótkich legowisk zwierzęta kładą się pod kątem, zajmując częściowo sąsiadujące legowisko i blokując w ten sposób innej krowie możliwość położenia się w nim (zdjęcie 2). Nie wywnioskujemy tego, obliczając stosunek liczby stanowisk do liczby krów, lecz obserwując zwierzęta – zarówno podczas leżenia, jak i podczas wstawania. Zniwelowanie tego zjawiska może wymagać ingerencji ze strony hodowcy dotyczącej położenia przegrody dolnej lub przesunięcia przedniej rury odgradzającej (więcej na ten temat pisaliśmy na holstein.pl/hichb2201-audyt). Inną sytuacją, w której obserwujemy zjawisko „wtórnego przepełnienia”, jest okres wysokich temperatur przy nierównomiernym rozłożeniu wentylatorów czy nierównomiernym zacienieniu obory. Zwierzęta będą unikały legowisk wystawionych na bezpośrednią ekspozycję promieni słonecznych, przez co pula dostępnych miejsc automatycznie ulegnie ograniczeniu. Jakie działania może podjąć w takim przypadku hodowca? Powinien zamontować kurtyny zacieniające lub wydłużyć dach. Każde z tych rozwiązań wymaga konkretnych nakładów finansowych, ale inwestycja taka pozwoli na ograniczenie wielu problemów, które mogą pojawić się w kolejnych miesiącach jako konsekwencja wystąpienia „przepełnienia” w oborze.
Ochrona przed śliskimi posadzkami
Kolejne wyzwanie dla racic stanowią twarde betonowe podłogi. Dodatkowo, gdy stają się śliskie, uniemożliwiają krowie poruszanie się długim, sprężystym krokiem. Zwierzę skraca kroki, zwielokrotniając ich liczbę. To powoduje częstszy nacisk na racicę, którego powtarzanie prowadzi do dodatkowego obciążenia. Śliskie posadzki to źródło stresu ograniczające dobrostan krów, a jednocześnie źródło problemów z racicami. Oczywiste jest, że wraz z upływem czasu użytkowane w obiekcie podłogi stają się coraz bardziej śliskie, ale jak szybko do tego dojdzie, zależy od typu podłoża, w tym od jakości zastosowanego betonu. W przeciętnych warunkach wystarczą 3–4 lata, by powierzchnia podłogi stała się śliska. Ważne jest, by hodowca zareagował w momencie wystąpienia tego zjawiska i naciął posadzkę, poprawiając tym samym jej przyczepność.
Jak rozpoznać, czy krowa jest w stresie cieplnym?
Jednym z objawów, po którym możemy rozpoznać, że krowa znajduje się w stanie stresu cieplnego, jest dyszenie.– Normę stanowi 25–30 oddechów na minutę.
– Aby sprawdzić, czy krowa znajduje się w stresie cieplnym, wystarczy przez 30 sekund liczyć oddechy (wdech + wydech), a następnie pomnożyć ich liczbę przez 2.
– Jeśli uzyskana wartość przekracza 35, to krowa z pewnością znajduje się w stresie cieplnym.
Stres cieplny
Inną przyczyną rozwoju zmian ochwatowych jest obciążenie organizmu wynikające ze stresu cieplnego. W takiej sytuacji krowa zwiększa częstotliwość oddechów, co prowadzi do ich spłycenia. W konsekwencji nie dostarcza wystarczającej ilości tlenu do organizmu, a do tego zużywa energię na pracę mięśni zaangażowanych w każdy wdech i wydech. Spłycenie oddechu prowadzi także do ograniczenia efektywności usuwania dwutlenku węgla, przez co organizm wpada w kwasicę metaboliczną. Nasilenie stresu cieplnego występuje przy ograniczonym dostępnie do wody. Zapotrzebowanie na wodę wzrasta wraz z temperaturą, dlatego należy zapewnić dostęp do jej wystarczającej ilości, zwłaszcza przy temperaturach przekraczających 24°C. Dodatkowo ważne jest stosowanie systemów wspomagających wychładzanie organizmu, czyli wentylatorów i zraszaczy.
Częstsza korekcja jako profilaktyka
Małe zmiany wybroczynowe (krwiaki podeszwy typu SHC usytuowane w typowym obszarze występowania wrzodów podeszwy) mogą wskazywać na niewystarczająco często przeprowadzaną korekcję. Wynika to z faktu, że wykonywane przy okazji korekcji modelowanie podeszwy pełni niezwykle ważną funkcję przy odciążaniu racicy, ograniczając nacisk ze strony kości racicowej. Wykonane prawidłowo modelowanie zapewnia utrzymanie się efektu korekcji przez okres 2–3 miesięcy. Tego typu profilaktyka jest szczególnie ważna w przypadku krów starszych. Nacisk na podeszwę racicy wzrasta wraz z wiekiem, bo powierzchnia kości przestaje być gładka przez tworzące się w kolejnych laktacjach narośla. Jeszcze ważniejsza jest korekcja przy wystąpieniu ochwatu, prowadzącego do nieodwracalnego „zatapiania się” kości racicowej. W tym przypadku dochodzi do zaburzenia struktur, a w efekcie do osłabienia odżywiania tkanek i ostatecznie uszkodzenia rogu. Korektor może zaobserwować na racicy bardziej zaawansowane zmiany w postaci krwiaków o większej powierzchni, stanowiące sygnał, że zwierzę wymaga częstszego przeprowadzania korekcji (co 8–12 tygodni).
Interpretacja nadaje znaczenia danym
Hodowca jest w stanie poszerzyć interpretację przyczyn wystąpienia krwiaków podeszwy w zależności od tego, czy dotyczy to pojedynczych sztuk, czy większej grupy oraz czy krwiaki są stwierdzane tylko na tylnych racicach, czy także na przednich (rysunek 1). Potrzebne do tego informacje można znaleźć w zestawieniu pokorekcyjnym generowanym z aplikacji „CGen korekcja”. Dane te wskazują, u ilu zwierząt korektor stwierdził wystąpienie krwiaków oraz na jakich nogach. Dodatkowo przy każdej sztuce podany jest dzień laktacji, dzięki czemu hodowca szybko może ocenić, czy w przypadku danej krowy źródłem problemu jest na przykład stres metaboliczny występujący w okresie okołowycieleniowym.
Pamiętajmy, że znalezienie przyczyn zaistniałej w stadzie sytuacji to dopiero początek. Sukces osiągniemy, reagując na czynniki wywołujące krwiaki. W przypadku każdego stada rozwiązanie może być inne. W jednym stadzie będzie nim zamontowanie wentylatorów, w innym nacięcie posadzki, wprowadzenie częstszych korekcji racic czy zmiana reżimu związanego z opieką nad krowami w okresie okołoporodowym. Jednak właśnie rozpoznanie i usunięcie przyczyn występowania krwiaków podeszwy jest kluczowe, jeśli mamy zadbać o dobrostan krów i zyski hodowcy.
Materiał przygotowano na podstawie szkolenia przeprowadzonego w maju 2022 roku przez dr n. wet. Andreę Fiedler w ramach projektu „CGen korekcja” (zdjęcie 2).
